14 Maddede Dünyada 'Benim Kimin Yeğeni Olduğumu Biliyor musun?' ve 'Torpil' Gerçeği
Hepimiz nepotizmi kendi ailemiz için istiyoruz ama başkası yapınca tepki gösteriyoruz. Özellikle de politikacıların adı karıştığında. Peki bu durum dünyada nasıl?
Nepotizm kavramı, Latincede “yeğen” anlamına gelen “nepos” sözcüğünden türetilmiştir . Aynı yönetim grubu içinde irsî monarşi, kalıtsal monarşi ya da hanedanlık sistemi gibi ( Yönetimin, ailenin bir üyesinden diğer üyesine veraset yoluyla geçmesi) nepotizmde bir yönetim biçimidir. Nepotizm”Rönesans döneminde bazı Papa’ların yeğenleri için üst düzey işler bulma eğilimleridir. Bu dönemdeki uygulamalar kilisenin etkinliğini ve diğer kişilerin morallerini olumsuz olarak etkilemiştir’’
En önemli problemlerinden sayılan kayırma (Nepotizm) günümüzde ahbap çavuş ilişkisi (Karşılıklı çıkarları gözeterek sıkı dostluk içinde olma) olarak tanımlanabilir. İş yapıların bilgi seviyelerine göre değil. Yönetim ilişkilerinde daha yakınlığı ile olan kişilerin seçilmesi ile yapılan uygulamadır. ‘’Nepotizm, favorizim ve kronizim gibi kayırmacılık biçimleri, genel olarak, meslek kurallarına aykırı davranışlar içermesi nedeniyle eleştiri almış profesyonel olmayan uygulamalardır’’
Bugün nepotizme ister demokrasi olsun ister diktatörlük dünyanın birçok ülkesinde rastlamak mümkün. Örneğin, Hindistan’da on yıllardır etkisini sürdüren bir Gandhi-Nehru ailesi var. Suriye’de Esat ailesi, Kuzey Kore’de ölen Kim Jong İl‘in yerine oğlu Kim Song il onun yerine de oğlu, Kim Jong-un ‘sevgili lider’ oldu. Küba’da Fidel Castro’nun yerine kardeşi Raul geçti. Fransa devlet başkanı Nicolas Sarkozy‘nin oğlu Jean Sarkozy, babasının politik kariyerine başladığı Paris banliyösünde belediye başkanlığına seçildi. Yunanistan’da Karamanlis ailesi (Kostas, Konstantin), Papandreu ailesi ve Mitsotakis ailesi kuşaklardır politikayı domine ediyorlar.
1. Avustralya
2009 yılında Avustralya,Queensland Eyaleti seçimlerini kazanan Anna Bligh; kocası Greg Whithers'i, torpille 'İklim Değişikliği' ofisine başkan yapmakla suçlanmıştır.
2. Belçika
Ülkede 2650 denekli bir kamuoyu araştırması sonucuna göre ‘devreye bir siyasetçi sokunca iş daha kolay çözümlenir’ diye düşünenlerin oranı % 65 civarında.
Ülkede torpil iddiaları, 2005 yılında Eski senatör ve bakan Louis Tobback'ın oğlu Bruno Tobback'ın henüz 35 yaşındayken 'Çevre ve Emekli Hakları'ndan sorumlu bakan olmasıyla gündeme damga vurmuştu.
3. Kamboçya
Başbakan Hun Sun ve parlamentonun önde gelen milletvekillerinin, 2013 seçimlerinde birinci derece akrabalarını ön sıralardan aday gösterdikleri iddiaları ülke gündemine bomba gibi düşer. Çoğu seçilmez ama yine de yüksek devlet organlarına atanırlar.
4. Çin
Politbüro üyesi Li Jianguo, 32 yaşındaki yeğeni Zhang Hui'nin kariyerindeki hızlı yükselişine sebebiyet vermekle itham edilir. Hui henüz 32 yaşındayken Jining Belediye Komitesi sekreterliği pozisyonuna getirilen en genç üye olur.
5. Fransa
Fransa Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy önce küçük oğlu Jean Sarkozy’yi iş hayatında “kayırmakla” suçlanır. Daha sonra da büyük oğluna arka çıktığı gerekçesiyle eleştirilerin hedefi olur.
Nicolas Sarkozy, iddialara göre bir rap albümü için (Doc Gyneco) sponsor arayan büyük oğul Pierre Sarkozy için torpil girişiminde bulunur. SCPP adlı kurumdan mali destek isteyen Pierre Sarkozy, “ret” yanıtı alınca, Elysee Sarayı’nın kültür danışmanı Eric Garandeau devreye girer.
6. Hindistan
Ülkede hemen her alanda nepotizm'in egemen olduğu iddia ediliyor. Film sektörü, politika ve kriket iddiaların özellikle yoğunlaştığı alanlar. Politika da; Gandhi ailesinin, film sektöründe ise; Khan, Kapoor, Bachan ailelerinin yegane söz sahibi oldukları sıklıkla dile getiriliyor.
7. Pakistan
Butto (Bhutto) ailesi ülkede uzun zamandır nepotizm iddiaları ile karşı karşıya kalmaktadır. Zülfikar Ali Butto, general Ziaul-Hag tarafından azledildikten sonra Pakistan, 10 yıl boyunca diktatörlükle yönetilir. Ülke, demokrasiye yeniden Butto'nun kızı Benazir Butto sayesinde kavuşur. Benazir Butto'nun suikasta uğramasından sonra devlet başbakanlığa Bilawal Butto Zardari gelir. Bilawal önceleri de politikayla uğraşmaktadır. 2014 yılına gelindiğinde, Imran Khan ve Dr. Tahirıl Qadri kitleleri peşlerine, ülkedeki 'Monarşi' düzenini bitireceğiz sloganıyla takar. Buna sebep veren ise eski Devlet Başkanı Nawaz Şerif'in(sharif) kardeşi Shahbaz Şerif'in Pencap Eyaletine Başbakan olmasıdır. Bugün nepotizm ülkede zirve yapmış durumdadır. Mevcut Devlet Başkanı'nın hükümette ve yüksek görevlerde 20'den fazla akrabası bulunmaktadır.
8. Romanya
Romanya'nın eski komünist diktatörü Nicolae Ceaușescu, ülkeyi aile üyeleriyle birlikte onlarca yıl yönetmiştir.
Devlet Başkanı Tarain Băsescu'nun kızı Elena Băsescu hiçbir politik deneyimi olmamasına rağmen 2009 yılında Avrupa Parlamentosuna seçilir.
9. İspanya
2001 yılından itibaren Uluslararası Olimpiyat Komitesinin bir üyesi olan Juan Antonio Samaranch'ın (Eski Başkan) kızı Maria Teresa Samaranch 2005 yılından bugüne İspanya Kış Sporları Federasyonu'nun başkanlığını yürütmektedir.
10. Sri Lanka
Mahinda Rajapaksa, üç kardeşini önemli bakanlıklara atayarak, nepotizm yapmakla suçlanır. Ülkedeki önemli bakanlıkların çoğu Rajapaksa ailesinin kontrolü altındadır. Aile sahip olduğu güçle ülke bütçesinin %70'ini kontrol etmektedir.
11. Venezuela
Ulusal meclisteki 9 koltuk Cilia Flores'in yakınları tarafından doldurulmaktadır. Flores'in aralarında 'kız kardeşleri, yeğenleri, kayın validesi, bir kuzeni ve onun annesi' olan aile üyeleri, ülke gündemini meşgul tutar
12. İngiltere
2005 yılında Belediye Meclis üyesi Ann Reid, kızı Hannah'ın düğününe zamanında yetişebilmesi için şehirdeki trafik ışıklarını ayarlatır. Böylece kızının düğün konvoyu York'u bir baştan bir başa sadece 10 dakikada geçer.
Bir haber sitesine göre; Cambridge Üniversitesi'nin kendi koyduğu kuralların dışına çıkarak Prens William'a ayrıcalık tanıması diğer öğrencileri rahatsız eder. Öğrenciler, Prens William'ın Cambridge Üniversitesi'nde Özel Tarım İşletme eğitimi alması için gerekli A Level sonuçlarının yeterli olmadığı halde kendisine ayrıcalıklı davranıldığı için rahatsızlıklarını dile getirir.
Üniversite gazetesinde yer alan haberde ise, bir öğrencinin Cambridge Üniversitesi'ne girebilmesi için A level sınavlarında en az bir 'A*' (yıldız) ve 2 'A' alması gerekirken, Prens William'ın mevcut sınav sonuçlarıyla bu üniversiteye girmesinin mümkün olmadığı bilgisi yer alır.
13. Amerika
Amerika'da aile hanedanlıkları hep konuşulmuştur. Güncel bir örnekle, demokrat parti başkan adaylığı yarışını Hillary Clinton kazansaydı, ülkeyi neredeyse 30 yıldır soyadı Bush ya da Clinton olan biri yönetiyor olacaktı. Sırf bu sebeple Florida Valisi Jeb Bush, valilikten sonra ağabeyinin yerine başkan adaylığına soyunmak yerine sessizliğe gömülerek, 2016’yı beklemeyi tercih etti.
Kennedy ailesi: Bugüne kadar, bir başkanlık, bir büyükelçilik, bir adalet bakanlığı, 3 milletvekilliği, 3 senatörlük koltuğu elde etti.
Adams ailesi: İkinci ABD başkanı John Adams, onun 6’ncı ABD başkanı oğlu olan John Quincy Adams, Massachusetts’in dördüncü valisi olan Samuel Adams’ın yanı sıra bir başkan yardımcılığı koltuğu, bir dış işleri bakanlığı koltuğu ve bir Kongre üyeliği Adams hanedanlığının hanesine yazıldı.
Roosevelt ailesinin:. 26’ncı ABD başkanı Teddy Roosevelt ve onun kuzeni, Amerikan tarihinin en uzun süreli başkanı olan Franklin Delano Roosevelt. Ailenin tarihi uhdesinde bir başkan yardımcısı adaylığı, iki de New York eyalet valiliği koltuğu da var.
Bush ailesinin: İki ABD başkanlığı, bir başkan yardımcılığı, iki eyalet valiliği, bir senatörlük, bir Cumhuriyetçi Parti ulusal komite başkanlığı, bir CIA başkanlığı, bir büyükelçilik koltuğu Bush hanedanlığının elde ettiği makamlar.
Clinton ailesi: Aile kalabalık olmasa da, elde edilen koltukların sayısıyla hanedanlık rekabetinde son 20 yılda öne çıktılar. Bir başkanlık, bir valilik, bir senatörlük, ve nihayet bir dış işleri bakanlığı da listeye eklendi.
14. Zimbabwe
Robert Mugabe, Devlet Başkanlığı koltuğunu bıraktıktan sonra, yerine geçmesi için eşi Grace Mugabe'yi hazırlamaktadır.