IŞİD Bağdat'a İlerliyor

Cihatçı militanların Irak'ı kuzeyinden başladığı ilerleyişine devam ederek Bağdat'a doğru yola koyulmasıyla, paniğe kapılan Irak merkezi hükümeti ABD hava saldırılarına izin verebileceği sinyalini verdi.

Panikteki Irak merkezi hükümeti aynı zamanda ABD ile varılan askeri destek anlaşmasının hızlandırılmasını ve özellikle Apache helikopterleri, F-16 savaş uçakları ve gözlem ekipmanının IŞİD ile gerçekleştirilen mücadelenin daha verimli olması için daha hızlı bir şekilde sevkiyatının yapılmasını istedi.

Irak Dışişleri Bakanı Hoşyar Zebari ülkesinin IŞİD militanlarından 'ölümcül bir tehdit' ile karşı karşıya olduğunu söyledi.

Yetkililer ise ABD'nin insanlı veya insansız hava araçlarıyla IŞİD militanları saldırıp saldırmayacağı konusunda yorum yapmaktan kaçındı. Herhangi bir karar verilmediğini söyleyen üst düzey bir ABD'li yetkili, Obama hükümetinin bazı seçenekleri gözden geçirdiğini belirtti.

Beyaz Saray sözcülerinden Bernadette Meehan şu anda dikkatlerin Irak'ın başarılı bir şekilde IŞİD'e karşı koyması ve onlardan kaynaklanan problemleri çözmesi olduğunu söyledi.

IŞİD dün Musul'u ele geçirdikten sonra Saddam Hüseyin'in doğum yeri olan Tikrit'i de ele geçirdi. Bağdat'ın yaklaşık 160 km kuzeyinde bulunan ve 250,000 nüfusu olan Tikrit'in militanlar tarafından ele geçirildiği Salah Al Din üst düzey görevlisi Ali Al Hamdani tarafından da doğrulandı. Militanlar ayrıca hapishaneleri de ele geçirerek yüzlerce mahkumu serbest bıraktı.

Çarşamba akşamı itibariyle Samarra kentinde militanlar ile Irak güvenlik güçleri arasında çatışmalar yaşandığına dair raporlar gelmeye başlarken, teröristler başkent Bağdat'ın yaklaşık 150 km yakınına kadar ilerlediler.

Geçtiğimiz iki gün boyunca gösterilen ilerleme Sünni grup tarafından gerçekleştirilen en büyük ilerleme olurken, IŞİD ayrıca Suriye'de de bazı bölgeleri ele geçirdi.

IŞİD'in amacı Irak'ın Anbar bölgesinden Suriye'nin kuzeydoğusuda bulunan Rakka bölgesine kadar uzanan Sünni ağırlıklı bir bölgeye hükmetmek.

Bölgedeki mezhepsel çatışmaların çevre ülkelere sıçrayacağı ve yalnızca Suriye ile kalmayıp İran, Lübnan ve Irak'a da dokunacağı uzun bir süredir sinyallerini veriyordu. Mücadele Suudi Arabistan gibi bölgesel güçler tarafından desteklenen Sünniler ile İran'da özellikle çoğunlukta olan Şiiler'i karşı karşıya getiriyor.

Suriye'de de IŞİD militanları Deir el Zour da içinde olmak üzere petrol bakımından zengin bölgeleri ele geçirmiş bulunuyor.

ABD tarafından eğitilen ve silahları verilen Iraklı güvenlik güçleri olayların şahitlerine göre Çarşamba günü gerçekleşen ilerlemelerde militanlara neredeyse hiç karşılık vermedi. Militanların bu kadar kolaylıkla ilerlemesinin ardından Iraklı askerlerin gerek duyulması durumunda başkenti savunup savunamayacağına dair şüpheleri artırdı.

Çoğunluğu İran hükümeti tarafından eğitilip sponsor edilen Irak'taki Şii militanlar Bağdat'ı savunmaya hazır olduklarını belirtti. İsminin açıklanmasını istemeyen Şii militanlardan biri bazı grupların Bağdat'ta IŞİD militanlarının bulunduğu evleri bastığını bildiğini açıkladı.

Militan, 'Hükümet güçlerine güvenmiyoruz,' dedi ve Irak ordusunun kendilerine silah yardımı yapma sözü verdiğini sözlerine ekledi. Militanlardan bazıları çoktan Şiiler için önemli bir şehir olan Samarra'daki cephelere yöneldiler.

Görgü tanıkları askerlerin Çarşamba günü daha militanlar görüş açılarına bile girmeden birliklerini terk ettiğini bildirdi. Bazı yerlerde yüzlerce silahlı hükümet güçlerinin sadece birkaç düzine militana karşı dahi savaşmadan geri çekildikleri belirtildi. Birçok asker üniformalarını çıkarıp sivil kıyafetlerle birliklerini terk etti.

İsyancılar Musul'a doğru ilerlerken yüzlerce asker ve polisin birliklerini terk etmesinden sonra Iraklı güvenlik güçleri rütbelerini yeniden belirlemeye çalıştılar. Kerkük ve Salah Al Din bölgelerindeki güvenlik yetkilileri Çarşamba günü birliklerine dönen askerlerin affedileceği belirtildi.

İlerleme sırasında İslamcılar petrol rafineri şehri Bayji'yi de ele geçirdiler. Ancak güvenlik yetkilileri şehirdeki önemli rafineri tesisinin hala 250 hükümet askerinin koruması altında olduğunu bildirdi.

Görgü tanıklarına göre Tikrit'de düzinelerce silahlı militan hızlı bir şekilde ana hükümet binasının ve dolayısıyla şehrin kontrolünü ele geçirdi. Daha sonra militanlar emniyet müdürlüğü binasına yönelerek iki generali öldürdükten sonra polisleri kaçmaları için serbest bıraktı.

Militanlar ardından üst düzey yerel yetkililerin, güvenlik yetkililerinin ve hakimlerin lojmanlarının bulunduğu bir hükümet birliğini işgal ettiler.

IŞİD'in şehri işgal etmesinden sonra anti-terörizm güçleri Tikrit'e ulaştı. Görgü tanıkları birliklerin militanlara hava destekli saldırılar düzenlediğini belirtti.

Tikrit'teki yerel güvenlik yetkilileri IŞİD'in hapishaneleri ele geçirerek Musul ve Tikrit'teki tutukluları serbest bırakmasından sonra militanlara 70 kadar teröristin daha katıldığını açıkladı.

Tigris nehrinin güney istikametinde ilerleyen militanların saldırılarını artırmasıyla Irak güvenlik birimleri dağıldı.

Bölgesel yetkililer IŞİD militanlarının Irak'ın kuzeyindeki askeri birliklerden çaldığı çok sayıdaki silahın sınırlardan geçirip başka yerlerdeki çatışma ve terör saldırılarında kullanılabileceğinden korkuyor.

ABD'nin anti-terör yetkilileri Salı günü bu saldırıların, militanların iki ülke arasında kolayca gidip gelmesiyle Irak ile Suriye sınırının 'yol geçen hanına' döndüğünü gösterdiğini belirtti.

Sosyal medya sitelerinde IŞİD militanlarının çoğunluğu ABD tarafından Irak ordusuna satılmış silah ve mühimmatların önünde poz verdiği resimler yayımlandı.

Terör örgütünün hızla birçok şehri ele geçirmesinin üzerine uluslararası alarm verildi. Alarmı daha da önemli yapan olay, Türk dışişleri bakanlığının Musul şehrindeki Türkiye Konsolosluğu'ndaki 49 Türk vatandaşının kaçırıldığını doğrulaması oldu.

Uluslararası Göç Kuruluşu en azından 500,000 kişinin Musul'u ve Nineve eyaletini artan şiddet olaylarının etkisiyle terk ettiğini belirtti. Birçok göçmen Irak'ın kuzeyindeki yarı özerk Kürdistan Bölgesi'ne kaçtı.

IŞİD Saddam'ın 2003'te devrilmesinden bu yana Sünniler'in Şii kontrolündeki yönetimlerin Irak'ı kontrol etmesinden duyduğu rahatsızlığı kullanıyor. Tikrit ve Musul ülkenin Sünni çoğunluğunun bulunduğu üç eyaletinin ikisinin başkenti.

Bağdatlı yetkililerin terör örgütünün ilerleyişi karşısında şaşırmalarına rağmen Sünni siviller birkaç sene önce Başbakan Nouri al-Maliki'nin Sünni karşıtı politikaları olduğunu iddia ederek organize olmaya başlamışlardı.

Koalisyon hükümetinin 30 Mart seçimlerinde çoğunluğu kazanmasından sonra üçüncü dönemine hazırlanan ve Şii mezhebine bağlı olan Maliki Sünniler'i dışlayan yasalar çıkarmıştı. Bu yasaların arasında Saddam'ın Sünni rejiminin yetkililerini izole eden ve güvenlik güçlerine terörist olduğundan şüphe duyulan kişileri hiçbir suçlama yapılmadan belirsiz bir süre tutuklama yetkisi veren kararlar da bulunuyor. Birçok Sünni terörizm yasasının haksız bir şekilde kendilerini yöneltildiğini iddia ettiler.

Suriye'de ise Alevi mezhebine bağlı olan Beşar Esad'ın azınlık hükümeti Maliki'nin hükümetiyle birlik olacaklarını belirtti ve Irak ordusuna destek mesajları verdi.

Görgü tanıklarına göre Musul'un düşüşünün ilk günü olan Çarşamba gününde militanlar banka, mağazalar ve benzin istasyon kontrolü ele geçirdiler. Birçok militan mahallelerde dolaşıp elektriğin ana kaynağı jeneratörler için halka yakıt temin ediyor.

Bağdat'ın yaklaşık 58 kilometre batısındaki Sünnilerin çoğunlukta olduğu Felluce kentini Ocak ayının başından beri kontrol eden militanlar bu şehirde de benzer bir strateji uygulamışlardı. Kadınların örtünmesini ve sigara içenlerin cezalandırılmasını emreden sıkı İslami yasaları uygulamak yerine örgüt ortalığı dindirmeye çalışmıştı.

ALI A. NABHAN VE MATT BRADLEY

WSJ