Havucun Gözlere İyi Geldiği İddiasının Kökeni 2. Dünya Savaşı'na Dayanan İlginç Hikayesi
Havucun gözlere iyi geldiği iddiasını pek çoğumuz duymuşuzdur. Peki size bu iddianın İkinci Dünya Savaşı esnasında oldukça hayati bir stratejik hamle olarak ortaya çıktığını söylesem?
Görselde gördüğünüz küçük arkadaşlar, dönemin popüler yiyeceklerinden biri olan çubuk havuçtan birer ısırık alıyorlar.
Evet, bir zamanlar dünya üzerinde çubuk havuçlar popülerdi.
Hatta öyle ki, çocuklara dondurma yerine havuç yemeleri bile tembihleniyordu.
Neredeyse tüm dünyada, havuç yemenin özellikle gözler için çok faydalı olduğuna dair iddia patlama yaşıyordu. Peki neden ve nasıl?
İddianın ortaya çıkmasının baş sorumlusu, savaşta rakiplerine karşı üstünlük kurmayı hedefleyen İngiliz ordusu.
Gelin sizleri 1940'ların başlarına doğru bir yolculuğa çıkarayım. Nazilerin Avrupa'yı kana buladığı bu dönemde, oldukça yıkıcı etkilere sahip olan Alman Hava kuvvetleri genelde gece saldırıları yaparak İngiltere'nin kendini savunmasını bir hayli zorlaştırıyordu.
Almanları bir nebze yavaşlatabilmek isteyen İngiliz hükümeti, o dönemde gerektiğinde bir şehrin tamamında "karartma" uyguluyordu.
Böylece Alman Hava Kuvvetleri'nin gece vakitlerinde şehirlerde daha isabetsiz vuruş denemeleri yapmalarını ve bu nedenle gündüz saldırarak kendilerini açık etmelerini sağlamaya çalışıyorlardı.
Fakat İngilizlerin gizli bir gücü daha vardı: Kraliyet Hava Kuvvetleri'nin çok gizli şekilde uygulamaya soktuğu bir radar teknolojisi.
Airborne Interception Radar (AI) adıyla kullanıma giren bu yeni teknoloji sayesinde İngilizler, Alman uçaklarını geceleri bile imha etmeyi başarabiliyorlardı. Yalnız bu teknolojinin gizli tutulması bir hayli önemliydi; nitekim İngilizler için, Nazilere karşı bu en büyük avantajlarının ifşa olması yenilgi anlamına gelebilirdi.
İngiliz ordusu bu gerçeğin üstünü örtbas edebilmek için oldukça akıllıca bir propaganda yapmaya karar verdi.
Kraliyet Hava Kuvvetleri'nin gece pilotlarından biri olan ve yüksek isabet oranı nedeniyle 'Kedinin Gözleri' lakabını alan John Cunningham, yeni radar teknolojisini kullanarak düşman uçağı düşüren ilk pilot da olmuştu. Daha sonra 19'u gece olmak üzere toplamda tam 20 düşman uçağını yere indiren bu pilot, propagandanın merkezine oturtulacaktı.
İngiliz basınında ve tüm dünyada ismi yer almaya başlayan bu pilotla ilgili ortalık, İngiliz yetkililerin açıklamalarıyla kaynıyordu.
İşte o açıklamaların odak noktası ise, havuçtu! Evet, havuç... İngiliz yetkililer John'un keskin görüş yeteneğine sahip olduğunu ve bunu da çok fazla havuç yemeye borçlu olduğunu söylüyorlardı. Hatta diğer tüm pilotların da bol bol havuç yediğini, tüm başarılarını havuca borçlu olduklarını söyleyip duruyorlardı.
Propaganda sırasında halka da bol bol havuç yemeleri yönünde mesajlar veriliyor, böylece "karartma" durumlarında geceleri etraflarını daha iyi görebilecekleri söyleniyordu.
Konuyla ilgili boy boy afişler ve duyurular her türlü medya organında yer alıyor, havucun yükselişi hızla sürüyor ve popülaritesi giderek önü alınamaz bir hale geliyordu.
Peki havuç üretiminde de patlama yaşanmasını sağlayan bu propaganda Almanlar üzerinde işe yaradı mı dersiniz?
Tarih araştırmacılarına göre ortada buna dair kesin bir kanıt yok. Fakat Alman kültüründe bu propagandadan önce de havucun gözlere iyi geldiğine dair inancın hakim olduğuna dair veriler mevcut.
Kulaktan kulağa anlatılan bazı hikayelere göreyse taktik işe yaramış ve iddianın doğruluğuna zaten az buçuk inanan Almanlar da kendi pilotlarına bol bol havuç yedirmeye başlamış.
Almanları bir kenara bırakırsak, İngiliz toplumu iddiayı bir hayli benimsemiş ve hükümetin söylediklerine inanmış.
Kaldı ki, savaşın devamındaki gelişmeler nedeniyle çok da bir seçenekleri kalmamış. Nitekim Alman ordusu, ada ülkesine giden erzak gemilerine el koyduğundan ülkede gıda problemleri yaşanmaması işten değilmiş. Bu nedenle de havuç ve patates üretimi desteklenmiş. Şeker tedariği kısıtlandığından, tatlandırıcı olarak havuç kullanılması önerilmiş; havuçlu kekler, havuçlu pudingler, havuç reçelleri ve havuç turtaları popüler hale gelmiş.
Doktor Havuç gibi çizgi karakterlerin bile yaratıldığı bu dönem, ABD'de de Bugs Bunny karakterinin ortaya çıktığı döneme denk geliyor.
İkisi de havuçla ilgili de olsa, Bugs Bunny'nin savaşla alakalı sahip olduğu rol daha bir farklıydı. Fakat o, şimdilik konumuzun bir hayli dışında. :)
Peki İngilizlerin Almanlar'dan çok önemli bir teknolojiyi gizlemek için ortaya atıp arada kendi halkını da kandırmayı başardığı üzere havuç gerçekten gözlere yararlı mı?
Tarihten çıkıp biraz da bilim semalarına doğru ilerleyerek bu sorunun cevabına da bir göz atalım. Öncelikle havucun, vücutta A vitaminine dönüştürülen beta-karoteni barındırdığı ve bunun da göz sağlığı için önemli olduğu bilinen bir gerçek. Fakat yalnızca havuç yiyerek göz sağlığınızı tavan yaptırmanız mümkün değil.
Yine de havuç, görüş yeteneğinizi küçük bir miktar da olsa artırabilir.
Tabii bu sadece, görüş yeteneğinizin A vitamini eksikliği nedeniyle azaldığı durumlar için geçerli. Başka bir nedenden ötürü normalden kötü görüyorsanız, havuç sizde mucizeler yaratamıyor. Lakin körlüğün en büyük nedenlerinden birinin A vitamini eksikliği olduğunu düşünürsek, arada bir havuç yemekte fayda var diyebiliriz.
Arada bir dedim, çünkü A vitamininin eksikliği gibi fazlalığının da bir hayli zararlı olduğu biliniyor: Derinizin turuncu renge kaymasından tutun, fazlasının vücutta toksik etki yaratıyor olmasına kadar...
Özetle havucu abartmayın ama havuçsuz da kalmayın.
Havuç göz sağlığı için son derece faydalıdır, ama görme yeteneklerinizi üst düzeylere taşıyamaz, en fazla çok ufak bir iyileştirme yapabilir.
İşte havucun gözlere iyi geldiği iddiasının, bir savaş propagandası olarak ortaya çıkışının hikayesi de böyle...