Ekonomilerde Durup Durup Uzaklara Baktıran Resesyon Nedir? Nasıl Etkiler? Ekonomiler Depresyona Girer mi?
Son günlerde terimlerle haşır neşir olurken, enflasyonu zaten içgüdüsel olarak bildiğimizden herkesin bir ekonomist kıvamına gelmesiyle daha temel sorunlarla yüzleşir olduk. Türkiye'de enflasyon 7'den 77'ye unutulmaya yüz tutarken kendini hatırlatınca diğer ülkelerde ana gündemde olan durgunluk korkusu bizi de sarmadı değil. Enflasyonun yarattığı motordaki aşırı ısınmayı faiz artışlarıyla soğutmaya çalışan dünyada diyelim ki hararet yaptı ve motora zarar verdik. O zaman ne olacak? Resesyon! Peki bakalım mı aslında bu resesyon nedir? Neden olur? Bizi nasıl etkiler?
Resesyon nedir?
Geniş bir tanımla, ekonomik durgunluk anlamına resesyon, ekonomide aylarca yıllarca sürebilen büyüme, üretim, harcama kalemlerde belirgin düşüş, işsizlikte artış anlamına gelirken, genel olarak 6 ay ve daha fazla sürdüğünden GSYH'de üst üste iki çeyrek düşüş anlamında da kullanılıyor.
1974 yılında Julius Shiskin tarafından dile getirilen olgu, sağlıklı bir ekonomide sürekli büyüme öngörüldüğünden üst üste iki çeyrek daralmayı ciddi problemlerle açıklama isteğiyle yaygınlaştı.
Büyümede yaşanan dengesizliklerin bir anlamda düzeltilmesine olanak sağlarken, yeniden büyümeye de ortam oluşturduğu da düşünülür.
Durgunluk ya da resesyon neden olur?
Birden fazla sebebi olurken, aynı anda da birçok sebepten ekonomilerdeki durgunluklar yaşanabilir.
Ekonomideki ani şoklar!
Ekonomide beklenmeyen ve finansal zarara yol açan gelişmeler resesyona yol açar. Kovid-19 salgını, 2008 finansal krizi gibi olaylar ekonomide şoklara örnek olurken, siyah kuğu olarak da nitelendirilir.
Haddinden fazla borçlanma
Bireyler, şirketler aşırı borçlandıklarında iflas ederken, ülkeler de aşırı borçlandıklarında bu durgunluğa yol açabilir. Dış ödemeler yapılamaz, temerrüt sorunları doğabilir. İflas eden şirket sayısında ya da borç ödemelerini yapamaz konumundaki bireylerde artış oluşurken, ekonomi bundan zarar görür.
Balon olarak tabir edilen varlık fiyatlamalarında patlama oluşabilir
Ekonomide güçlü seyrin süreceği beklentisiyle borsa, gayrimenkul gibi alanlarda fiyatları aşırı şiştiğinde bunlar balon olarak nitelendirilir ve patladığında panik haline dönüşen satışlar durgunluğa giden yolda daralmayı tetikleyebilir.
Enflasyonda aşırı yükseliş
Aşırı yükselerek kontrolden çıkan enflasyon da ekonomide frene basılmasına neden olabilir.
Enflasyonun tam tersi deflasyon
Fiyatlarda sürekli hal alan düşüş durumu da yükselişteki gibi zararlı olabilir hatta daha zararlı olabilir. Deflasyon, gelirleri azaltırken, sabit gelirlerde de düşüşe yol açar ve bu da harcamaları azaltırken, fiyatlar üzerinde baskı oluşarak düşüş döngü halini alabilir.
Teknolojide gelişme her zaman iyi olmayabilir.
Teknolojik gelişme uzun vadede ekonomiyi güçlendirirken, kısa vadede iş gücünde azalma yaratarak işsizliği artırır ve bu da durgunluğa yol açar.
Durgunluğun insanlar üzerinde etkileri neler?
Durgunluk istihdam ile tetiklenirken, işten çıkarmalar ve işsizlik artar. Yeni iş alanları da daralır. Hali hazırda çalışanlar için maaş düşüşleri de gelir kaybı yaratarak sorunları artırır.
Yatırımlarda, varlık balonlarının patlaması tasarrufların kaybına yol açar.
Satışlar düşer, iflaslar artar.
Bankalar kredi tarafında kısıtlamaya gidebilir. Yatırımlar azalır. İstihdam artmaz. Harcamalar artmaz gibi bir kısır döngüye girilir.
Resesyon ya da durgunluk öngörülebilir mi?
Ekonomide öngörüler senaryolar ve hazır veriler üzerinden yapıldığından kesin bir cevap bulunmamakla birlikte siyah kuğular öngörülemezken, bazı göstergeler alarm verebilir.
Tüketici güveni verisinde gerileme, borsalarda aşırı yükseliş düşüşler, işsizlikte artış, takibe düşen alacaklarda artış, yatırımlarda azama, enflasyonda yükseliş, imalat verileri gibi durgunluk habercileri bulunur.
Depresyondan farkı nedir?
Depresyon ekonomilerde daha uzun süreli durgunluk anlamına gelirken, aynı nedenlerle oluşan ikilinin farkı süresi olurken, resesyon sonrası depresyon oluştuğuna dair temel bir kanı oluşmuştur. Depresyon, resesyona göre daha yıkıcı olarak da kabul edilir.
Yorum Yazın