Dosya: Başkanlık Sistemi Nedir? Beraberinde Neler Getirecek?
Erken seçimin Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından resmi duyurulması ile birlikte 24 Haziran 2018'de Cumhurbaşkanlığı ve milletvekili seçimleri yapılacak. Bazı kesimlerin yakın tarihin büyük bir dönüm noktası olarak adlandırdığı başkanlık seçimleri yaklaşırken başkanlık sistemi ile ilgili tüm detaylara değindik ve tane tane anlatmak istedik.
Başkanlık sistemi nedir? Beraberinde neler getirecek? Hangi ülkeler başkanlık sistemini uyguluyor? gibi çok sayıda sorunun cevabını özel dosyamızda bulabilirsiniz.
Hatırlamak isteyenler için erken seçim haberi burada 👇
Şu anda içinde bulunduğumuz parlamenter sistemde en tepede iki baş bulunmaktadır. Siyasal işleri yürütmekle sorumlu başbakan ve denetleyici konumdaki cumhurbaşkanı.
Parlamenter sistemin farklı özelliği, seçimle gelen ve temsil niteliği olan parlamentoya karşı sorumlu bir hükumetin var olduğu, yürütme yasama ilişkisinin esnek erkler ayrımına dayandığı bir siyasal sistem olmasıdır. Sadece parlamentosu olan rejim parlamenter sistem olmaz. Bir ülkede meclis olsa bile, her zaman parlamenter sistem olmaz. Örnek ABD’de parlamento vardır; fakat parlamenter sistem değildir.
Türkiye'de devletin en üst kademesinde cumhurbaşkanı bulunmaktadır.
Devlet işlerini başbakan ve yürütme kurulu olan Bakanlar Kurulu yönetir. Devletin en üst kademesi cumhurbaşkanı ise yürütmeyi kontrol etmekle yükümlüdür. Aksaklık gördüğü noktalarda uyarılarını yapabilir ve fikirlerini belirtebilir. Yasa tasarılarında gerekli görülen noktalarda son imza cumhurbaşkanından geçer.
Ancak cumhurbaşkanı hükümeti yönetemez.
Mevcut anayasamıza göre kuvvetler ayrılığı ilkesi esastır. Yasama, yürütme ve yargı. Yasama yürütmeyi feshedebilir.
Yukarıdaki tabloda mevcut anayasal düzeni görebilirsiniz. Başkanlık sistemine göre de kuvvetler ayrılığı geçerlidir ancak devlet başkanının yetkileri oldukça fazladır.
Gelelim başkanlık sistemine. İsim olarak batı patentli bir deyiştir.
İngiltere'de ortaya çıkmıştır. Bu sistemde yasama yürütmeyi feshedemez. İktidar açısından imkanları genişleten bir hükümet sistemi olarak tanımlanır. Kısaca aktarmak gerekirse başkanlık sistemi, devlet başkanı olan kişinin yürütme yetkilerini üstlendiği bir yönetim biçimidir.
Başkanlık sistemi çoğulcu demokrasinin uygulandığı ülkelerde daha çok görülmektedir.
En iyi uygulama örneği ABD'dir. Latin Amerika ve Afrika ülkelerinde de sıklıkla görülmektedir. Latin Amerika'daki sistem incelendiğinde eğer başkan ile ilgili yetkilerin artırılması söz konusu olursa sistemin diktatörlüğe kayacağı görülebilir.
Ülkemizde uygulanacak olan sistem diğer başkanlık sistemlerinden biraz farklılaşıyor. Genel olarak "Türk Tipi Başkanlık Sistemi" olarak adlandıranlar da var.
Mevcut hükümetin önerdiği başkanlık sistemi birçok yönden ABD'deki modelden ayrılıyor. Kesişen noktalar tabii ki var; başkan doğrudan halk tarafından seçilecek. Başkan olmak için 40 yaşında ve üniversite mezunu olma şartı devam edecek. Bir kişi iki dönem başkanlık yapabilecek.
Sistemde üniter yapı korunuyor. Tek parlamento olacak.
Meclis'in milletvekili sayısı 600 olacak. Parlamento seçimleri ile başkanlık seçimi eş zamanlı 5 yılda bir yapılacak. Başkanlık sistemi maddeleri ile ilgili net bir açıklama henüz yok. Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın, İzmir'den başlayacağı mitingler ile resmi olarak daha net maddelerle aktarılması bekleniyor.
Kesin bilgi değil: Ancak “3 yılda bir parlamentonun yarısının yenilenmesi” formülü üzerinde de çalışıldığı konuşuluyor. Bu durumda, yenilenecek üyeler kurayla belirlenebilir.
Yasama ile yürütme arasındaki ilişkilerde iletişim kopukluklarını ve krizleri gidermek üzere, bir «denetim ve denge» sistemi olacak.
Başkanın bazı işlemleri, örneğin üst düzey yöneticilerin atanması, parlamentonun onayını gerektirir. Bu onay ile birlikte başkanın da yasama organlarından geçen yasaları veto etme yetkisi olacaktır.
Başkan Meclis'e değil sadece halka karşı sorumlu olacak. Bu nedenle güvenoyu ve gensoru uygulamaları kaldırılacak. Bu yolla başkan ve kabinenin düşürülmesi imkanı da olmayacak.
Bakan olacak isimlerin parlamento içerisinde yer almaması gerekiyor. Yani milletvekili adayı olamayacaklar.
Seçimler sonrasında mevcut hükümet, yeniden iktidara geldikten sonra anayasanın değişeceğini belirtiyor.
Twitter'da Avukat Ece Güner Toprak'ın konu ile ilgili paylaştığı bir açıklama tablosu bulunuyor.
Konu ülkemizde daha önce gündeme gelmiş miydi?
Turgut Özal: Parlamenter sistemde denetim yoktur. Oysa başkanlık sisteminde kesin olarak kuvvetler ayrılığı vardır.
Süleyman Demirel: İsterdim ki, Türkiye’de başkanlık sistemini yapalım. Devlet büyük, ülke büyük, halk çok dinamik biz bu ülkeyi idare edemiyoruz. Sistemde değişiklik yapmamız lazım.
Alparslan Türkeş: Tarih ve töremize uygun olarak Başkanlık Sistemi’ni savunuyoruz.
Muhsin Yazıcıoğlu: Başkanlık sistemi ile sistem yeniden düzenlenmeli. İcranın meclis dışına çıkarılması lazım. Biz başkanlık sistemini savunuyoruz.
Peki Dünya'da hangi ülkelerde başkanlık sistemi uygulanıyor?
Dünyada başkanlık sistemi uygulayan ülkelerin sayısı 38’dir. Bunların bazıları; ABD, Güney Kore, Panama, Meksika, Venezuela, Filipinler, Kenya, Kıbrıs, Brezilya, Arjantin, Ermenistan, Afganistan gibi ülkelerden oluşuyor.
Başkanlık sistemi dünyada farklı şekillerde uygulanıyor.
Fransa gibi ülkelerde cumhurbaşkanı aynı zamanda devlet başkanı unvanına sahip fakat altında başbakan da var. ABD gibi ülkelerde ise devlet başkanı tüm yetkileri kendi üzerinde toplamaktadır.
Peki ya cumhuriyetimizin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk?
Devlet Başkanı’nın aynı zamanda fiilen Başbakanlık görevini de üstüne alması gerektiği tartışmalarının yapıldığı sırada, Atatürk, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri Hasan Rıza Soyak’a: “Şaşarım o efendilerin aklı perişanına. Hep biliyoruz ki, memleketimizin başına gelen felaketlerin çoğu şahsi idareden gelmiştir. Bu kadar geri kalmamızın başlıca amillerinden biri budur. Biz öteden beri, böyle bir idareyi bertaraf etmek için mücadele ettik. Şimdi nasıl olur da benim aynı yola gitmekliğim, yeniden devlet hayatında tarafımdan böyle bir çığır açılması istenebilir.” demiştir.
Halkın desteği ve kendisinin gücü olmasına rağmen:
“Amerikan sistemini memleketimizde tatbik etmeyi hiç hatırıma getirmedim; sistemsiz ve kanunsuz tarzda, Reisicumhurlukla Başvekaleti birleştirmeyi düşünmedim ve düşünecek adam olmadığım bütün milletçe malumdur zannederim.” sözleri ile Başkanlık sistemini ve kendisinin Başkan olmasını net bir şekilde reddetmiştir.
Yukarıda yer alan Atatürk'ün sözünün kaynağı: Gökhan Cebeci - Odatv Son Yıl 1938, Orhan Çekiç
Siz başkanlık sistemi hakkında ne düşünüyorsunuz? Yorumlarda bizimle paylaşın!
Yorum Yazın
Atatürk'ün sözleri yetiyor. Bu ülkeye onun gibisi gelmemiştir; gelecegini de sanmıyorum.
Ayrıca yukarıda olmadığı için şaşırdığım bir Atatürk sözünü de buraya iliştirmek isterim. “Efendiler, Cumhurreisi’nin halk tarafından seçilmesi mahsurludur!... Devamını Gör
Türk vatandaşlığına geçen 50 bin Suriyeli sığınmacının, 24 Haziran’daki erken seçimlerde oy kullanabileceği öğrenildi.. Recep Akdağ: Suriyeliler için 31 mily... Devamını Gör
ülke kapılarını suriyeli insanlara açma amaçlarından biride buydu zaten oylar gittikçe azalıyor suriyede savaş var ben burdan yoluma bakarım benim ülkemin in... Devamını Gör