BBC Görüntüledi: Türkiye'de Tekstil Atölyelerinde Çocuk İşçiler Çalıştırılıyor

BBC araştırmacı gazetecilik programı Panorama'nın ekibi, yaptığı gizli çekimlerle Türkiye'deki Suriyeli mülteci çocukların İngiltere'de satılan tekstil ürünlerinin üretiminde çalıştıklarını görüntüledi. Adı geçen markalardan Marks and Spencer'ın sözcüsü, 'programın bulgularını çok ciddi ve kendileri için kabul edilemez' olarak nitelendirdi. Zara'nın ortağı Inditex, haziranda yaptığı denetimde ciddi ihlâller tespit ettiğini ve fabrikaya gerekli iyileştirmeleri yapması için aralık ayına  kadar süre verdiğini belirtti. Mango ise bu fabrikanın kendi bilgisi dışında taşeron olarak çalıştırıldığını açıkladı.

Türkiye'deki tedarikçi fabrikalarda gizli çekimler yapan Panorama ekibi, Marks and Spencer ve internet satış mağazası Asos tarafından satılan kıyafetlerin üretiminde çocukların çalıştırıldığını tespit etti. 

Ayrıca mültecilerin Zara ve Mango'nun kot pantalon üretiminde de kayıt dışı olarak çalıştırıldığı belirlendi.

Marks and Spencer, kendi yaptığı araştırmalarda, Türkiye'deki tedarik zincirinde Suriyeli göçmen çalıştırıldığına dair herhangi bir bulguya rastlamadığını açıkladı.

BBC Türkçe'nin aktardığı habere göre göçmenlere genellikle saatte 3,75 TL'nin biraz üzerinde bir ücret ödeniyor. Bu rakam, Türkiye'deki asgari ücretin çok altında kalıyor.

Bu işçiler, sokakta kendilerine nakit ödeme yapan bir aracı üzerinden istihdam ediliyor.

Panorama'ya konuşan bir mülteci, fabrikada kötü muameleye maruz kaldıklarını söyledi ve 'Suriyeli birine bir şey olursa, paçavra gibi alıp bir kenara atıyorlar' dedi.

Marks and Spencer sözcüsü, programın bulgularını 'çok ciddi' ve 'M&S için kabul edilemez' olarak nitelendirdi. 

Sözcü, fabrikada çalışan Suriyelilere kalıcı yasal istihdam önereceklerini belirtti:

'Etik ticaret, M&S için çok temel bir konu. Tedarikçilerimizin tamamı yaptığımız sözleşmeler kapsamında beklentilerimizi, yükümlülüklerini ve işçilerine davranışlarını kapsayan Küresel Kaynaklandırma İlkelerimize uyum göstermek mecburiyetinde.

'Bu ilkelerin ihlâl edilmesini hoş göremeyiz ve bunun bir daha yaşanmaması için elimizden geleni yapacağız.'

Business & Human Rights Resource Centre'dan Danielle McMullan, markaların kendilerinin de sorumluluk altında olduğunu anlamaları gerektiğini söyledi.

McMullan, 'Biz bilmiyorduk, bizim hatamız değil demek yeterli olmaz... Ürünlerin nerede ve hangi koşullar altında imal edildiğini izleme ve anlama sorumluluğuna sahipler' diye konuştu.

Ancak Türkiye, iş yapması oldukça güç bir yer. 

Özellikle yaklaşık 3 milyon Suriyeli göçmenin gelişiyle birlikte işçilerin suistimal edildiğiyle ilgili kaygılar giderek artıyor.

Panorama muhabiri Darragh MacIntyre, emeklerinin suistimal edildiğini düşünen onlarca Suriyeli işçiyle görüştü. 

MacIntyre, 'Bana çok düşük ücretlerden ve korkunç çalışma koşullarından bahsettiler. Emeklerinin sömürüldüğünün farkındalar ancak bu konuda hiçbir şey yapamıyorlar' dedi. 

Program ekibi, İstanbul'un arka sokaklarının birinde bulunan bir atölyede birkaç Suriyeli çocuğun çalıştığını tespit etti. Ayrıca, aynı yerde Asos markalı numuler de buldular.

Şirket yaptırdığı incelemede, 11 Suriyeli yetişkin ile 16 yaşından küçük üç Suriyeli çocuğun burada çalıştırıldığını tespit etti.

Asos, çocuk işçilerin eğitimlerine devam edebilmeleri için mali yardım yapılacağını ve yetişkin göçmenlerin ise yasal bir iş bulana kadar maaşa bağlanacağını açıkladı. Şirket sözcüsü, 'Bu fabrikanın Asos ile hiçbir ilgisi olmamasına karşın bu iyileştirme programlarını uygulamaya başladık' dedi.

Araştırmada ayrıca Mango ve Zara için kot pantolon üreten bir fabrikada Suriyeli mültecilerin 12 saat çalıştırıldığını da ortaya çıkardı. 

Mültecilerin taşlama işlemi için kotların üzerinde tehlikeli kimyasalar uyguladıkları ancak bunu yaparken herhangi bir maske takmadıkları görüldü.

Zara'nın ortağı Inditex de fabrika denetimlerinin 'koşulların takip edilmesi ve iyileştirilmesinin çok etkili bir yolu' olduğunu ifade etti. 

Şirket, Haziran ayında yaptığı denetimde ciddi ihlâller tespit ettiğini ve fabrikaya gerekli iyileştirmeleri yapması için Aralık ayına kadar süre verdiğini belirtti.

Atölyenin sahibi, Next için ürtim yaptıklarını söyledi ve kimliğini gizli tutan ekibe Next için üretilmiş bir pijama takımını gösterdi.

Next, pijamaların aslında bir başka tedarikçi tarafından yapıldığını ve gösterilen pijamaların numune olabileceğini ifade etti. Şirket, numunelerin farklı yerlere dağıldığını ve bu atölyede bir numune bulunmasının üretimin burada yapıldığı anlamına gelmeyeceğini belirtti.