7 Maddede Rusya Krizi ve Düşündürdükleri
Bloomberg HT'nin sevilen sunucusu, gazeteci ve ekonomist Mine Uzunyol, Rusya krizini onedio.com için kaleme aldı...
Edebiyat, devrim, bir kültürün içine doğma, o kültürü koruma, sosyal devlet olma, büyüleyici meydanlar, muhteşem saraylar, yüzlerce müze, votka, rulet, güzeller güzeli kızlar. Rusya deyince bir çırpıda aklıma gelenler. Hatta aklımdan çıkaramadıklarım. Rus yazarların romanlarıyla sokak sokak gezdiğim, meydanlarında devrimin çığlığını duyduğum, hayalle gerçeği birbirine karıştırdığım yer Rusya. Gittim mi hiç Rusya’ya diye sorarsanız. Hayır. Ama sanki yıllarca orada yaşadım diyebilirim. Şimdiyse bambaşka bir yönüyle karşımda; roman satırlarından, tiyatro oyunlarından, şair dizelerinden sıyrılıp matematikle bakmam gereken noktada koca imparatorluk.
Rakamlar kötü
Uluslararası siyasette terk edilmiş, ambargoların altında, doğal zenginliklerin tam da üstünde, dünyanın batısıyla kavgalı, batının kasa hesabını tutturan doğuyla can ciğer kuzu sarması bir ülke şimdi. Ne yapacağını kestiremeyeceğiniz bir liderin elinde. Üstüne üstlük sınırımızda. Ve ayrıca gelir kalemlerimizin de, gider kalemlerimizin de odağında.
Madde madde say deseler Rusya’yı - dedim ya- hiç ekonomik açıdan değerlendirmek istemezdim aslında. Gel gör ki; hem meslek bunu gerektiriyor şimdi, hem de içinde bulunulan süreç. Hadi bakalım Rusya’da neler oluyor, etkisi kime dokunuyor, kimi teğet geçiyor?
Girizgah
Dünya bu kadar iç içe girmiş bir küçücük köy olmazdan önce “Bütün mutlu aileler birbirine benzerdi ve her mutsuz aileninse kendine özgü bir mutsuzluğu vardı” tıpkı Anna Karenina’da Lev Tolstoy’un romanına başladığı gibi.
Ama şimdi hikâye değişti, dünyanın neresinde, ne olsa, birkaç saniye sürüyor haberdar olmak. Sanki dünya çapında dizilmiş taşlar var da bir tanesini çekiverdin mi dünyanın pimi çekilmişçesine darmadağın oluyor her şey.
1756–1763 Tarafı olduğu o dönem doğurduğu ekonomik ve politik sonuçlar dolayısıyla “Yedi Yıl Savaşlarından” belki aklıma geldi; yedi başlıkta topladım Rusya Etkisini:
1-) Jeopolitik Riskler
Ki; bence her şeyin başladığı nokta burası. Bir lideri var; korku salıyor insana; bilseniz saldıracak o zaman gerekli önlem alınacak, ama bilmiyorsunuz.
Ne ambargodan tırsıyor, ne tehditten anlıyor, ne uzlaşmaya oturuyor. Putin son yıllardaki en büyük riski oluşturuyor dünya için. Ukrayna ile yaşananlar malum, Kırım'ın ilhakı, ardından kimileri komplo teorisi olarak değerlendirse de petrol fiyatları üzerinden Rusya’yı cezalandırma girişimi.
Ambargolar
Şimdi de dünyanın diğer yarısıyla - ki bu yarı tehlikeli bir yarı -yakınlaşması. Kim bilir nasıl yeni konu başlıkları bekliyor bizi; sıcak başlayan, sonradan soğuğa dönen savaş yeniden ısınır, bu coğrafya yeniden kaynar mı?
2-) Enerji Sorunu
Önümüz kış. Her ne kadar ekonomik aktivitenin devamı için enerji ihtiyacından bahsetsek de ısınmak için, ulaşmak için, kısacası yaşamak için vazgeçilmez kalem doğalgaz ve petrol. Hah, işte o doğal zenginlikler de Rusya’nın elinde. Özetle bir vana kısmaya bakar Avrupalının dişlerinin birbirine çarpması.
3-) Gelişmekte Olan Ülkelere Olası Satış
İşin aslı dünyanın para trafiğini bir kaç tane fon yönetiyor, hani şu son zamanlarda sıkça toplantılarını takip ettiğimiz kimi zaman toplantı sonrası açıklaması için gece yarısına kadar haber ajanslarına kilitlendiğimiz kredi derecelendirme kuruluşları var ya; onlar işte çeşitli politik riskleri ekonomik risklerle birleştiriyor derliyor topluyor, elbette çok da tarafsızca bu işi yaptıklarını savunacak kadar saf değilim ama ortaya bir ülke profili koyuyorlar.
O profili çeşitli harflerle ifade ediyor, sınıflandırıyorlar. Fonlar da o sınıflandırmaya göre yatırım kararlarını veriyorlar. Ama gelin görün ki sınıfın tek örgencisi Rusya değil, Rusya topun azgına geldiğinde sınıfın adı “Hababam Sınıfı” oluyor. Çalışkanına tembeline bakılmaksızın tüm sınıf güme gidiyor. Alın size bizimde içinde bulunduğumuz Em’ler (Gelişmekte Olan Piyasalar) için bir risk başlığı daha.
4-) Kur Baskısı
Bu madde aslında 3. Maddenin bir uzantısı. Uzunca bir süre faiz tartışması yapmış bir ülke olarak sınıf arkadaşlarımızın kurlarının düzeyi, faiz oranları bizim için çok önemli. Piyasalarda güvenli bir limana kaçış isteği olunca dünyanın rezerv parası dolar ya da dolar ile fiyatlanan varlıklar daha cazip hale geliyor. Siz ise cazibenizi arttırmak için kurunuzun yediği satışla düşen alım gücünüzü yeniden kazanmak için bir başka sızıntıdan çatlakta medet umuyor ve faizlere sarılıyorsunuz lobisi mobisi.
5-) Türkiye-Rusya Yakınlaşması, AB ve ABD’nin Türkiye ilişkilerini nasıl etkiler?
Alın size bir kocaman soru işareti daha. Onlar Rusya’ya ambargo uyguluyorlar. Yani aslında tam olarak nasıl uyguluyorlar anlamadım ben ama -mesela Putin, ABD ile olan ticari ilişkilerimizde %7’lik artış var diyor.- neyse sonuçta siz ilişki kurmayın istiyorlar. Bu dolaylı sopayı aba altından size de gösterdiklerinin politik dili enerji alanında Türkiye ve Rusya arasındaki, son yakınlaşmanın nasıl sonuçları olur anca zaman gösterecek.
6-) Değer Yitiren Ruble İle Alım Gücü Zayıflayan Rus Halkı
Ambargolardan ilk söz açıldığında bu işin önce coğrafi yakınlığı dolayısıyla Türkiye’ye yarayacağı düşünülmüştü. Ama kazın ayağı öyle olmadı.
Bir çok kalemin ihracatında artış oldu olmasına da, ödemelerin bir kısmı Ruble üzerinden yapılan anlaşmalar dolayısıyla pul’a döndü ya da hiç ödeme alınamadı. Rusya’da iş yapan yatırımcılarımızdan, bavul ticareti ile geçinen esnafımızdan bahsetmiyorum bile.
7-) Turizm
Daha yaz gelmedi ama turizm sektörü şimdiden endişeli, kara kara düşünüyor, Rus turist tatile çıksa yine gelir Akdeniz sahiline de, tatile bütçe ayırabilir mi sıcak denizlere açılmaya? Şu halde bizim bacasız fabrikanın tekerine felek bir çomak sokar mı?
Mine UZUNYOL | Program Yapımcısı&Sunucu | Bloomberg HT