Maymun Naruto, ‘selfie’ davasını kaybetti

Bir maymunun, doğa fotoğrafçısı David Slater’ın ortada bıraktığı makinesiyle çektiği ‘selfie’sinin telif hakkının Slater’a mı yoksa maymunun kendisine mi ait olduğu konusundaki hukuk savaşında mahkeme kararını açıkladı.

ABD San Francisco Federal Bölge Hakimi William Orrick, fotoğrafı çeken Naruto adlı makak maymununun, insan değil maymun olması nedeniyle, telif hakkına sahip olamayacağı hükmüne vardı. Yargıç Orrick, Kongrenin telif hakkını hayvanlar için genişletmediğini kaydetti. Yani, Naruto, kendi çektiği ‘selfie’lerinin yayın hakkı ve kontrolüne sahip olamayacak.

Dava, hayvan hakları savunucusu PETA adlı organizasyon tarafından Naruto adına Eylül ayında açılmıştı. PETA, hukuk mücadelelerinin devam edeceğini açıkladı.

Herşey doğa fotoğrafçısı David Slater ’ın 2011 yılında gittiği Endonezya yağmur ormanlarında, bir ara sahipsiz bıraktığı fotoğraf makinesinin bir makak maymununun oynamasıyla başladı. Maymun bu sırada birkaç ‘selfie’sini çekti. Slater, maymunun kendi çektiği ‘selfie’lerden bazılarını internete yükledi. Büyük ilgi gören fotoğraflar, internet ansiklopedisi ‘Wikipedia’nın üçüncü kişilerce paylaşımı serbest olan Wikimedia Commons arşivine girdi. Slater’ın telif hakkı gerekçesiyle itirazına Wikipedia, ‘ fotoğrafın bir insan tarafından çekilmemesi sebebiyle telif hakkına konu olamayacağı ’ savunmasında bulundu. Amerikan Telif Hakları dairesi de aynı görüşte olunca Slater itirazını ileri götürememişti.

Tam konu gündemden düştü denilirken bu kez ortaya, Hayvanlara Etik Muamele Savunucuları (PETA) adlı aktivist grup çıktı. PETA, David Slater’ın, maymun Naruto’nun çektiği fotoğrafları kitabında kendi imzasıyla kullanmasının, maymunun telif hakkının ihlali olduğunu savundu. Bu nedenle de Eylül ayında David Slater ve kitabın yayınlayan ‘’ Blurb Inc. ’’ aleyhine telif hakkı davası açtı. PETA, fotoğrafların tüm telif hakkı gelirinin, Naruto ve ailesi ile yaşam alanlarının ihtiyaçları için harcanacağını belirtiyordu.

Davanın son duruşmasında hem Slater hem de Blurb Inc farklı dilekçelerle, davanın reddi talebinde bulunmuştular. ‘Davacı’nın kimliği davayı renkli hale getirmeye yetmezmiş gibi dava süreci de oldukça ilginç ithamlara sahne olmuştu.

Bir yayınevi değil, kitabını yayınlamak isteyenlere platform sağlayan bir işletme olan Blurb’ün, davanın reddini talep gerekçeleri, bir maymunun telif hakkı mücadelesinde beklenecek komiklikte zaten.

Ancak David Slater’ın ‘davanın reddini talep dilekçesi’ bundan çok daha renkliydi.

Dilekçe güçlü girişiyle daha baştan fıkra havası kazanıyordu:

‘’Bir maymun, bir hayvan hakları organizasyonu ve bir primatolojist bir gün bir federal mahkemeye girerek bir maymunun iddia olunan telif haklarının ihlal edildiğini savunmuşlar. Bir fıkra gibi görünecek bu şey gerçekten oluyor. Olmamalı.’’

Ve öldürücü hamlesini ‘ maymun düşünmez, maymun ne görse onu yapar ( monkey see monkey do)’ anlamındaki Amerikan deyimine atıfla yapıyordu:

‘’Maymun görür maymun dava eder hukuk için iyi bir şey değil. En azından 9’ncu Bölge Mahkemesi için…’’

Amerikadaki davanın reddi taleplerinde girişten sonraki bölümün adı ‘ Relevant Facts (Konuyla İlgili Olgular)’dır. Slater’ın talep dilekçesinde ‘facts’ın sonundaki ‘s’ yoktu. Çünkü ona göre tek bir olgu vardı:

”Bu davadaki tek geçerli olgu şu ki, davacı telif hakkının ihlal edildiği gerekçesiyle dava açan bir maymun”

Buna rağmen Slater’ın talep dilekçesi iki sayfayı bulmuştu. Peki neden? Çünkü avukat, dilekçenin önemli bir kısmını PETA’ya sataşmak için kullanmıştı. Kabul edelim ki etkili salvolar da yapıyordu. Peki kimdi bu avukat?

Tam böyle bir davaya yakışacak biri.

‘’ LinkedIn profil fotoğrafında Chippendales (erkek striptiz) kılığındaki fotoğrafını kullanan bir avukatı kim neden tutmak ister ki? ’’. Biz sormuyoruz. Andrew Dhuey’in kendisi LinkedIn profilinde soruyor ve şu yanıtı veriyor: ‘’ Neden olmasın ki? Beni arayın anlatayım ’’

Dhuey, profiline genellikle federal mahkemelerde ve Yüksek Mahkemede dilekçeli temyiz davalarına baktığını da belirtiyor ve ekliyor: ‘’ Çoğu zaman oynadığım rol, hukukun varolan sınırlarını zorlamaktır .’’

Ancak yine kabul edelim ki, bir maymunun telif hakkının ihlal edildiği gerekçesiyle açtığı bir dava, erkek striptizci gibi giyinen ve hukukun sınırlarını zorlamakla övünen bir avukat için bile fazlaydı.

Maymun Selfie'sinde Telif Tartışması