Ercan Altuğ Yılmaz Yazio: Geleneksel Oyunlarla Geçmişe Yolculuk 2 / Taş - Kağıt - Makas
Bir oyun düşünün ki anlaşmazlığa düşüldüğünde bütün dünyada akla ilk o gelsin. Markete kimin gideceğine karar veremediniz mi? Peki sofrayı kimin toplayacağına… Kavga etmeye son!
İşin kolayı var: Taş-kâğıt-makas oynayın!
Geçmişi oldukça eskiye dayanan Taş – Kağıt - Makas oyununa ilk olarak “Shoushilling” adıyla (Türkçe’ye çevrildiğinde utangaç anlamına geliyor.) Çinli yazar Xie Zhaozhi’nin “Wuzazu” adlı kitabında rastlanmıştır. Tarihi ise İÖ 206 yılına kadar uzanmaktadır. Yıllarca birçok çeşitlemesi çıkmıştır. Örneğin Japonya’da bu oyun kurbağa-sümüklü böcek-yılan olarak da oynanmıştır. Hatta yine Japonya’da iki elle oynanan versiyonlarının olduğu bilinmektedir.
Çin, her ne kadar bu oyunun memleketi gibi görünse de bizim bugün bildiğimiz şekilde olan taş-kâğıt-makas oyunu Japonya kökenlidir. Aslında Japonca’da bu oyuna “Janken” denilmektedir ve bilinen en eski tarihi 17. yüzyıla dayanmaktadır. Elle taş, kâğıt ve makas şeklinin yapılmasının kaynağı bu oyundur. Batı ile olan temaslarla yayılan bu oyun, direkt el işaretlerinin başka dillere çevrilmesi ile yayılmıştır. 20. yüzyıldan itibaren artık bütün dünyada taş-kâğıt-makas aynı şekilde oynanmaya başlamıştır. Bu oyunun her yerde aynı kurallara bağlı olarak oynanabilmesinin üzerinde kuşkusuz basit olması ve hızlı sonuç vermesi önemli rol oynamıştır.
Tarihte bu oyunun ciddi kararlar aldığı birçok örnek yaşanmış. 2006 yılında Amerika’da bir hâkim hangi avukatın görgü tanığının ifadesini alacağını taş-kâğıt-makas oynayarak belirlemeyi bile teklif etmiştir. Yine Amerika’da bazı spor müsabakalarında uzun süre berabere kalınması sonunda taş – kâğıt - makas oynandığına sıklıkla rastlanır.
Oyun kurallarını 7’den 70’e herkes bilir ama biz yine de hatırlatalım: Makas, kâğıdı keser; taş, makası kırar ve kâğıt, taşı kaplar.
Oyunu kazanmak için tek ve belli bir kuralının olmaması ve insan psikolojisini temeline alması bu oyunu bu kadar köklü ve popüler yapıyor.
Taş – Kâğıt - Makas oyunu, sıfır toplamlı oyun (Zero-Sum Game) kategorisine dahil ediliyor. Bu oyun türünde bir oyuncunun oyunu kazanması için diğer oyuncu veya oyuncuların yenilmesi gerekmektedir. Taş-kâğıt-makas oyununu oynayanları izlediğinizde sonraki hamlelerinin tamamen rastgele olduğunu düşünebilirsiniz. Ama araştırmacılar bu oyunu oynarken insan psikolojisinin oldukça önemli rol oynadığını söylüyorlar. Oyuncular, hamlelerinin sonucuna göre yeni hamlelerini belirlemektedirler. Bazı araştırmalara göre yenen oyuncular aynı hamleyi yeniden yapma eğiliminde iken yenilen oyuncuların da sırayla taş-kâğıt-makas üçlüsünü denedikleri ortaya konulmuştur.
Şimdilerde Dünya Taş – Kâğıt - Makas Derneği (World Rock Paper Scissors Association), her yıl turnuvalar düzenliyor. Kendilerini bu oyunun profesyonel olarak oynanacağı tek yer olarak betimleyen dernek, internet sitelerinde bu oyunu kazanmak için birçok strateji paylaşıyor. Bu stratejiler, taş-kâğıt-makas oyunun sadece şanstan ibaret olmadığını aksine rakibi iyi gözlemleyerek kazanma ihtimalinin arttığını bize göstermektedir. İlk elde erkeklerin genellikle taşı, kadınlarından da kâğıdı seçmeye eğilimli olduklarını biliyor muydunuz?
“Bu çok kolay, ben daha karışık bir oyun isterim.” derseniz bu oyunun bir çeşitlemesi ile sizi tanıştıralım: Taş - Kağıt - Makas - Kertenkele - Spock.
Evet; Spock! bu oyunda Star Trek (Uzay Yolu) filminden esinlenilmiş. Bu oyun, Sam Kass tarafından Karen Bryla ile geliştirilmiş. Çok sevilen dizilerden Big Bang Theory’de bu oyunun anlatılması, tanınmasında etkili olmuştur. Kass, bu oyunu tasarlamasının sebebinin klasik taş-kâğıt-makas oyununda oyuncuların çoğunlukla berabere kalması olduğunu söylüyor.
Oyununun bu versiyonundaki kazanma durumlarına bakalım:
Makas, kâğıdı keser. Kâğıt, taşı kaplar. Kâğıt, kertenkeleyi ezer. Kertenkele, Spock’u zehirler. Spock, makası parçalar. Makas, kertenkelenin kafasını keser. Kertenkele, kâğıdı yer. Kâğıt, Spock’u etkisiz hale getirir. Spock, taşı buharlaştırır. Taş, makası ezer.
Bu oyunda Spock ile ilgili olanlar oldukça yaratıcı. Kâğıdın Spock’u etkisiz hale getirmesinin sebebi Spock’un bir Star Trek filminde araştırma sonuçlarının yanlış olduğunu bir kâğıttan okumasıdır. Taşıdığı silahın ise taşları buharlaştırabilmesi sebebiyle taşı da yenmiş oluyor Spock.
Bu oyun, sosyal çevremizden uzak kaldığımız zamanlarda dahi oynanabilir; online oyun seçenekleri de mevcut. Oyunu ister bilgisayara karşı, ister bir
arkadaşımızla oynayabiliriz. Bazı internet siteleri bunu meydan okumaya çevirmiş ve bize verilen kodu arkadaşımıza göndererek uzakta olan insanlarla da bu oyunu oynayabiliyoruz.
Başlayalım mı?
Taş,
Kâğıt,
Makas!
Bu yazı Gamfed Türkiye Gönüllülerinden Gülbin Güney Demirdöken ’in katkılarıyla yazılmıştır.
Yorum Yazın