Çok Partili Hayata Geçişte Türkiye'nin Pek Bilinmeyen 3. Muhalefet Partisi: Ahali Cumhuriyet Fırkası
İsmet Paşa ile nihayete eren çok partili hayata geçiş uğraşılarımız ne yazık ki Gazi yaşarken türlü sorunlarla karşılaşır. Ancak o dönemki denemeler olmasa herhalde bu süre daha da uzayabilirmiş. İşte bu denemelerden belki de en sessizi Adana'da Orhan Kemal'in babası Abdülkadir Kemali Bey ile gerçekleşir.
Kaynak: Atatürk Ansiklopedisi
27 Eylül 1930'da gazetelerde şöyle bir haber vardır:
Partinin kurucusu Abdülkadir Kemali Bey meclise yabancı değildir. Taha Toros kendisini şöyle tanımlar: “TBMM’nin ilk devre milletvekili; üç günlük bakan, İstiklâl Mahkemesi’nin hem reisi, hem sanığı."
'Hükumetin yaman bir eleştiricisi; güçlü bir gazeteci; 1930’larda Ahali Partisi’nin kurucu başkanı; din üzerine eserler yazan bir bilgin; şifalı bitkileri inceleyen bir kamus yazarı; ceza hukukunda içtihatlarla kaynak olan görüşleriyle uzman bir hukukçu; yakın politika tarihimizin bir renkli siması ve dinlenmesine doyum olmaz hatibi.'
Adana'da kurulan partinin bir "ses"e ihtiyacı vardır. Ve Abdülkadir Kemali Bey bir basım evi satın alarak "Ahali" adında bir gazete yayımlamaya başlar.
Orhan Kemal bu günleri "Baba Evi" adlı kitabında şöyle anar:
Abdülkadir Bey detaylı bir parti programı hazırlar. Liberal iktisadi esasların ağırlıklı olduğu bu programda "Cumhuriyetin gerçek anlamına uygun olarak halkı refaha kavuşturmanın partinin ilk ve son ilkesi olduğu" belirtilir.
Ve eklenir: 'Bu ilkenin gerçekleşmesi için, özel idare teşkilatına önem verilecek, halkın parasının hükümet merkezince israf edilmesine engel olunacak.' Diğer öne çıkan maddeler de şöyle:
"Milletvekili ve memur sayısı azaltılacak, maaşlar kısılacak, ordu kendi ihtiyacını kendi karşılayacak, ihraç ürünlerinin üretimi arttırılacak."
'Tütün Tekel İdaresi kaldırılacak. İhraç ürünlerinin üretimi arttırılacak, demiryolları dahil bütün inşaatlar durdurularak mali yönden denetlenecek. Maliye tahsilatlarını mümkün olduğunca masrafsız yapacak.'
"Vatandaşlardan cüzdan usulü vergi alınacak. Telgraf, telefon, posta teşkilatı gelir kaynakları haline getirilecek. Ziraat Bankası çiftçinin ihtiyacını karşılayacak bir kurum haline getirilecek."
'Hakimler, valiler tarafından denetlenecek, çeviri kurumu açılarak bilim ve fen aktarımı sağlanacak, öğretmenler tabip odaları hukuki güvence altına alınacak. Belediye kanunu yeniden düzenlenecek.'
Düşünceleri nedeniyle hiç kimse hakkında takibat yapılmaması; söz, vicdan ve yazma özgürlüğünün güvence altına alınması; mesken dokunulmazlığının sağlanması gerektiğini de belirten Parti...
Hiçbir seçime katılmaz ve Adana hariç bir tek Maraş'ta örgütlenebilir. Partinin kuruluşundan yaklaşık 2 buçuk ay sonra Ahali Gazetesi Müdürü Reşat Feyyaz Bey çeşitli nedenlerle tutuklanır. Parti sekreteri Mahmut Bey hakkında da takibat başlar.
Ardından Abdülkadir Kemali Bey hakkında da kovuşturma açılması istenir. Sonunda ise 21 Aralık 1930'da parti kapatılır ve Ahali gazetesinin yayını yasaklanır.
Partinin kapatılacağını önceden haber alan Abdülkadir Kemali Bey, Suriye'ye kaçar. 1939'da yurda döner ve Bergama Ağır Ceza Reisi olur. Sonra istifa edip avukatlık yapan Abdülkadir Bey, 1946'da Demokrat Parti'ye girdiyse de istifa eder. 1949'da ise Ankara'da hayata gözlerini yumar.
Keşfet ile ziyaret ettiğin tüm kategorileri tek akışta gör!
Test
Gündem
Magazin
Video
Bu içerikler de ilginizi çekebilir:
Atatürk Hükûmeti'nin Karşısındaki İlk ve En Ciddi Muhalefet: İkinci Grup
Yorum Yazın