Basit Matematik Hesabıyla Enflasyon Nasıl Düştü?
Bugün açıklanan TÜİK TÜFE verisiyle Türkiye'de enflasyon düşüş sürecinde olduğu görüldü. Peki bu enflasyon bu kadar kolay düşen bir şeyse neden ABD, Avrupa'da hala ekonomi otoriteleri sıfırlı faiz seviyelerden rahatlarını bozarak faiz artırıyorlar? Türkiye'de neden ekonomistler 'düştü ama baz etkisi' minvalinde matematik ve Eco101 dersi vermeye çalışıyorlar?
TÜİK, 2021 yılı son aylarında başlayan kurdaki tırmanışla o yıl sonundaki enflasyon oranlarıyla gündemi çok meşgul etmişti. 2022 yılı geçti TÜİK'in başkanı ve personelleri harici gündemi meşgul etmesinde bir şey değişmedi.
Görevden alınmadan önce dönemin TÜİK Başkanı Sait Erdal Dinçer, enflasyon verileriyle ilgili birçok açıklama yapmıştı. Yerine gelen Erhan Çetinkaya, kendisinden önceki iki başkandan farklı olarak görevde 1 yılını doldurdu. Bu süreçte kurum içi değişikliklerin sıklıkla olduğu Resmi Gazete'den görüldü. Verilerde de bazı değişiklikler yapıldı.
Türkiye'de enflasyon ekim ayında yüzde 85,51 oranına yükselerek sadece yılın değil son 20 yılın da zirvesinde gerçekleşti.
2005-2022 arasında Ocak aylarında TÜFE'nin aylık artış oranı ortalaması yüzde 1,75 olurken, 2023 Ocak ayı enflasyonu yüzde 6,65 oldu.
O zaman yıllık enflasyon nasıl geriledi? Madem hissettiğimiz enflasyonu yaşayamıyoruz, yaşadığımız enflasyonu nasıl hissediyoruz ona bakalım.
Baz etkisini bir çok uzman anlattı ancak bir kere daha üstünden geçelim; baz etkisi demek tanım olarak kıstas için bir başlangıç noktası alarak ölçüm yapmak demek.
Şu dönem ölçtüğümüz enflasyonun aslında bazı 2003 yılı ve yıllık ölçüyoruz. Yani 2003 yılı '100' alınarak başlanan enflasyon -ki burada TÜFE yani Tüketici Fiyat Endeksi- 'endeks' üzerinden ölçüm yapılıyor. Endeks bu ay 1.203,48 oldu. 2022 Ocak ayında 763,23 olurken, 2021 Ocak ayındaysa 513,30 oluyor. Yüzdeleri de buna göre hesaplıyoruz. Geçen yılın aynı ayına göre enflasyon Ocak 2023'te yüzde 57,68 artmış.
12 aylık ortalamalara baktığımızda -yüzde 25 ile sınırlanmasaydı kira zamları bu orana göre yapılacaktı ki o da bir döngü yaratacaktı- yüzde 72,45 oranında bir enflasyon görünüyor.
Geçen aya göre de enflasyon yani genel fiyatların artış hızı yüzde 6,65 olmuş. Ortalamalara göre yüksek olan bu aylık enflasyonla nasıl bir başarı hikayesi yazıyoruz? 'Baz etkisiyle' düşüş nerede başladı? Kasım 2022'de. Kasım 2021'e dönelim o zaman. Kasım ayı 2021 enflasyon yüzde 3,51 büyüktür 2022 yüzde 2,88, Aralık ayı 2021 yüzde 13,58 büyüktür 2022 yüzde 1,18 ve 2022 Ocak yüzde 11,10 büyüktür 2023 Ocak yüzde 6,65 olunca gerileme de oluyor. Gelecek ay 2022'nin Şubat ayındaki yüzde 4,81'in altında kalındığı sürece bu düşüş devam edecek. Basit matematik gibi düşünürsek 100'den 11,10'u çıkarır 6,65 eklerseniz daha küçük bir sayı elde edersiniz.
Gelelim yaşadığımız enflasyonu hissetme kısmına; geçen yıl zirve neydi? Ekim ayındaki yüzde 85,51 düşüş buradan başladığı için buraya döndük. Diyelim ki 2021 Ekim ayında 100 TL olan bir ürün.
2022 Ekim'de 185,51 TL olmuş diyelim.
Başladık düşmeye kasım aylık yüzde 2,88 artarsa bu ürün 190,85 TL olur, aralıkta da yüzde 1,88 aylık artışla (64,27'ye düşen enflasyonla yani) 194,44 oldu fiyatı.
Geldik ocak ayın yüzde 6,65 daha artınca ne oldu? 207,37 TL oldu.
185 liradan 207 lira olan ürün enflasyon yüzde 85'ten 57'ye düşerken oldu. Dolar değişmiyor, enflasyon düşüyor nasıl bu fiyatlar artıyor? sorusunun da cevabının temeli burada ama bu en basitleştirilmiş hali. İşin içinde daha üfe'ler var, maliyetler var, endeksler neler neler var.
Yıllık olmayıp birkaç yıllık artışta endeks üzerinden aslında daha açık görebiliyoruz. 2005 Ocak'ta 100 TL olan bir ürün 2015 Ocak'ta (TÜFE endeks üzerinden) 228,75 TL olurken, 2015 Ocak'ta 100 TL olan bir ürün 2023 Ocak'ta 480,52 olmuş.
2015 öncesi 10 yılda fiyatlar yüzde 118,75, 2015 sonra 8 yılda yüzde 380,52 oranında artmış.
Hep böyle yükselecek mi bu fiyatlar peki?
Yükseliş hızı düştüğünde ancak burada kilit nokta baz etkisinin bir yerden sonra hayat pahalılığı ve kemikleşmiş bir enflasyonda etki etmeyeceği oluyor. Emek odaklı bir ekonomi politikası izlendiği takdirde de bir süre sonra maaş ya da gelir artış hızı enflasyonu yakalamaya başlayacaktır.
Siz ne diyorsunuz? Ne zaman enflasyonu yakalarız? Yorumlarda buluşalım.
Bu içerikler de ilginizi çekebilir👇
TÜİK Ocak Ayı Enflasyonunu Açıkladı: Ekonomistler Enflasyonu Yorumladı!
Asgari Ücretle Ödenen Doğal Gaz Faturası Hesabı Kafaları Karıştıracak!
Yorum Yazın
Ama sayın cumhurbaşkanımız düştü diyor yalan mı söleyecek koskoca cumhurbaşkanı 15 temmuz hainleri!!!