Ali Galip İhaneti: Damat Ferit Paşa'nın İngiliz İşbirliğiyle Sivas Kongresi'ni Engelleyerek Atatürk'ü Ortadan Kaldırma Girişimi
Sivas Kongresi'nin gerçekleşmesinden hemen önce Sadrazam Damat Ferit Paşa hükûmeti, Elazığ Valisi Ali Galip Bey’in önderliğinde ve birçok işbirliğiyle Millî Mücadeleyi durdurmak için bir girişim planlar.
Amacı açısından kritik önem taşıyan ve tarihe Ali Galip Olayı olarak geçen bu vaka nasıl ortaya çıktı?
Olayların başlangıcı için 1919'a, İstanbul'a gidiyoruz.
Planlayanlar arasında Damat Ferit hükümeti, İngiliz Yüksek Komiserliği ve Kürt Teali Cemiyeti'nin kurucusu da olan bazı ileri gelenleri sayılıyordu. Teşebbüsün gelişimi açısından kilit olay İngiliz Yüksek Komiserliği'nin İngiliz Dışişleri'ne sürekli 'endişe dolu' raporlar iletmesiyle başladı.
Son tahlilde Mustafa Kemal'in engellenmesi hem İngiliz hem de İstanbul Hükümetinin ortak çıkarına uygun görünüyordu.
Dahiliye Nazırı Adil Bey 1 Eylül'e gelindiğinde Ali Galip ile özel bir görüşme gerçekleştirdi ve Sivas'a vali olarak gitmesi konusunda onunla pazarlık yaptı. Ali Galip bu görevi kabul ederse oradaki görevi Doğu vilayetlerinde 'olay' çıkarmaya çalışanların kışkırtmalarını engellemek ve karşı koyanları da cezalandırmaktı.
Bugün tuğgeneralliğe denk olan mirlivalığa yükselme şartı kabul edilen Ali Galip Bey'e bir eminame verildi fakat hesaba katılmayan bir şey vardı,
Bu emirname bir şekilde Mustafa Kemal'in eline ulaştı. Emirde Ali Galip'in bölgedeki aşiretlerden yönetimin güvenebileceği 100 civarı silahlı kişi toplayıp Sivas'a gitmesi ve kongreyi engellemesi gerektiği yazıyordu.
Uygulamaya koyulacak plan direkt olarak Mustafa Kemal'i ve kongreyi hedefliyor gibi görünmeyecekti.
Plana göre sözde bir olay çıkacak, ardından bu hukuksuzluğun galeyanına gelen halk önce Malatya'da toplanacak, ardından Sivas'a yürüyecekti. Bir protesto olarak başlaması planlanan olay Mustafa Kemal'in etkisiz hale getirilmesiyle son bulacaktı, Sivas Kongresi de önlenmiş sayılacaktı.
En azından Ali Galip'in plan defterinde bunlar yazıyordu.
İngiliz ve İstanbul'da yöneticilerin de desteklediği bu planın son ayağında bu sözde bölgesel ayaklanma sonucu bir Osmanlı paşası tutuklanacaktı.
Sonrasında Sevr anlaşması şartlarına hükümetten izinsiz direnen halktan seçilmiş temsil heyeti de bu kaostan nasibini alacak ve yargılanmadan dağılacaktı. Mustafa Kemal ve silah arkadaşları Türkiye Cumhuriyeti'nin temellerini atmak için günlerini harcarken bir de bu planın üstesinden gelmek için çözüm aramaya başladılar.
Bu esnada olaylar cereyan etmek üzereydi.
İngiliz İstihbarat Yüzbaşısı Covbertin Noel'in de stratejik desteğini alan Kürdistan Teali Cemiyeti üyeleri girişimi başlatırlar.
Noel'in de aralarında bulunduğu propaganda çetesinin ilk durağı Diyarbakır olur, bu girişimi Diyarbakır Vali Vekili Mustafa Bey'in çektiği telgrafla öğrenen Mustafa Kemal sırasıyla Malatya ve Sivas'ı ziyaret edecek çetenin adımlarından haberdardır.
Olayların içinde kimler olduğunu gizli telgraflarla öğrenen Mustafa Kemal 9. Ordu Müfettişliğinden istifa eder. Askeri yetkilerini terk etmiş olmasına rağmen halkın sevgi ve saygısını kazandığı için Sivas'ta görev yapan, ilerici subay ve devlet erkanıyla iletişimi sürmekteydi.
Mustafa Kemal çetenin Sivas'a yaklaştığı haberini aldığında çevre vilayetlerden askeri birliklerin sevk edilmesi için girişimlere başlar.
Mustafa Kemal'in görevi terk ediş haberinin ardından tehdidin sonlandığını düşünen çetenin karşısına Sivas'tan, Harput'tan, Urfa'dan onlarca bölük çıkacaktı. Amaçları vilayeti basacaklarından şüphe edilen çeteyi önlemek ve elebaşlarını tutuklamaktı, Malatya'ya doğru yola çıktılar.
Bulundukları ev tespit edildikten sonra etrafı sarılan çetenin dışarıyla bağlantısı kesildi. Ali Galip, Covbertin Noel ve bölgedeki destekçiler bir fırsatını bulup kaçarken artlarında bıraktıkları bir not şoke edicidir.
"Mustafa Kemal ve avanesinin ortadan kaldırılması masraflarına karşılık olmak üzere bu buyruğa uygun olarak altı bin lira alınmıştır."
Neredeyse tüm ülkeye yayılan bu girişim ve Ali Galip Olayı’nın yankıları, İstanbul hükûmetinin de sonunu getirecekti. Mustafa Kemal Atatürk'ün Nutuk'ta anlattığı üzere bu olayların ortaya çıkışı hükûmetin istifasında önemli bir etken olmuştu.
Yorum Yazın