Yerleşik Bilgileri Tazeleme Zamanı: Doğru Olmadıklarını Bilsek Dahi Savunmaya Sonuna Kadar Devam Ettiğimiz 15 Yanlış Bilgi
Bu bilgileri neden aklımızdan çıkaramıyoruz?
1. "Kelebeklerin ömrü bir gündür."
Hiçbir kelebek türünün ömrü bir gün değildir. Kelebekler bilindiği üzere metamorfoz geçiren, yani ömrü boyunca farklı formlar alan canlılardır. Bir kelebeğin ömrü ortalama bir hafta ile bir yıl arasında değişmektedir. Kelebeklerin bir gün yaşadığına dair inanç mayıs sinekleriyle karıştırılmalarından gelir. Mayıs sineklerinin de ömrü bir günden fazladır. Sadece kelebekler gibi metamorfoz geçiren bu sineklerin son hali bir gün yaşamaktadır.
2. "Balıkların hafızası 3 saniyedir."
Beyni ve sinir sistemi olan her canlı gibi balıkların da belli bir hafıza kapasitesi var ve bu hafıza 3 ya da 5 saniye değil. Farklı balıkların farklı hafızaları var ama ortalama 6 ay hafızaları olduğu düşünülüyor. Peki bu yanlış bilgiyi ilk kim ortaya attı? Muhtemelen eğitimsiz balık besleyicilerin balıkların anlık tepkilerine göre böyle bir gözlem yaptığı düşünülüyor.
3. "İkiden fazla biyolojik cinsiyet vardır."
Son dönemde linç yeme korkusuyla pek çok insanın söylemeye cesaret edemediği ikili cinsiyet teorisi, bilimsel olarak doğru. İnterseks veya hermafrodit bireyler üçüncü bir cinsiyeti oluşturmuyor, iki cinsiyetin de ortak özelliklerini taşıyor. Günümüzde yaygınlaşan yeni cinsiyet türleri biyolojik değil.
4. "Çin Seddi uzaydan görülebilir."
Uzayın deniz seviyesinden 100 km yükseğinden başladığı kabul edilir. Bu seviyeden atmosfer ve hava koşulları sebebiyle dünyadaki hiçbir yapı çıplak gözle açıkça görülemez. Bu muhtemelen Çinlilerin yapılarıyla övünmek için iddia ettikleri bir şey.
5. "Çay harareti alır."
Basit fizik ve termodinamik bilen herkes hiçbir sıcak maddenin başka bir maddeyi soğutmayacağını bilir. Sıcak çay da temelde sıcak sudur ve sıcak su insanı serinletmez. Bu sözün çay kelimesinin eş anlamlısı olan ve yüzülen su kaynağı çay olduğu, zamanla yanlış anlaşıldığı düşünülmekte.
6. "Beynimizin %10'unu kullanıyoruz."
Beynin farklı bölgeleri farklı işlevlere sahip ve toplamda kullanılan alan yüzde olarak elbette %10'dan fazla. Bu inanışa sebep olan iki ana sebep var; ilki Amerikalı fizyolog ve filozof William James'in 1908’deki bir kitabında “zihinsel ve fiziksel kaynaklarımızın çok küçük bir kısmını kullanıyoruz' demesi. Bu sözün Einstein'a ait olduğunu sanan kişi de çok. Burada kast edilen biyolojik kaynak değil, potansiyelimiz aslında. İkincisi de beyindeki hücrelerin yüzde 90’ının gliyal hücreler adı verilen destek hücreleri olması. Bunlar beynin beyaz kısmını oluşturuyor ve geri kalan yüzde 10 oranındaki nöronlara; asıl düşünme işini gerçekleştiren gri kısma fiziksel ve besinsel olarak destek oluyor. Bu da beynin asıl kısmının gri kısım olduğu algısına yol açıyor.
7. "Kediler sütü çok sever."
Kedilerin en sevdiği yiyecek olduğu sanılan süt aslında kediler için zararlıdır. İnek sütündeki laktoz kedilerin bağırsaklarına zarar verebilir ve ishal olmalarına yol açabilir.
8. "Tavşanlar havuca bayılır."
Tavşanların en sevdiği yiyecek olduğu sanılan havuç, aslında pek de sevmedikleri bir yiyecektir. Tavşanlar doğada çiğ sebze meyve pek yemez; arada kaçamak olarak yerler. Kuru otlar tavşanların favorisidir. Havuç efsanesinin sebebi Bugs Bunny ve havucun toprak üstünde kalan yapraklarının tavşanlar tarafından çok sevilmesi olarak açıklanabilir.
9. "Gözlük takmak gözü daha çok bozar."
Gözlük veya lens takınca göz numarasının daha da ilerlediği halk arasında yaygın bir inanıştır. Ancak bilimsel bir gerçekliği yoktur. Gözlük takınca gözün tembelleştiği ve gözlüğe alıştığı iddia edilebilir olsa da, göz numarasının ilerlemesi veya gerilemesiyle herhangi bir alakası yoktur.
10. "Kargalar 100 yıl yaşar."
Kargaların 100, hatta 200 yıl yaşadığı bilgisi elbette gerçek dışıdır. Doğada en fazla 20 yıl yaşayan kargalar özel bakımla 30 yıla kadar yaşayabilirler. Bu batıl inancın sebebi antik çağlardan beri kargaların mistik ve gizemli hayvanlar olarak bilinmesi, çok zeki olmalarının uzun yaşamlarına yorulmasıdır.
11. "Ispanakta yüksek miktarda demir bulunur."
Temel Reis yüzünden süper sebze olarak tanıdığımız ıspanağın 100 gramında 2.7 mg demir bulunur. Ancak günümüzdeki toprak ve yetiştirilme koşulları sebebiyle bu oran azalmıştır. Ayrıca pişirerek, yoğurt ekleyerek de demir oranı neredeyse tamamen yok edilir. Ispanakta yoğun demir olduğuna dair inanç 1850 yılında Alman kimyager Erich Von Wolf'un yazım hatasından kaynaklanır. Kendisi 2.7 yazacakken 27 miligram yazmış ve olay buralara kadar gelmiştir.
12. "Balık ve süt ürünleri birlikte tüketilmez."
Bunu ilk kim ortaya attı bilinmiyor ama bir tedbir olarak düşünülmüş bir bilgi. Balık da, süt ürünleri de hızlı bozulduğu ve zehirlenmeye yol açabildiği için ikisinin birlikte tüketilmemesi tavsiye edilmiş. Taze balık ve süt ürünlerinin bir arada tüketilmesinde hiçbir sakınca yok.
13. "Dünya Güneş'e bir metre / bir kilometre yakın olsa hepimiz kavrulurduk."
Uzak olsa da donardık görüşü aslında Dünya'nın mükemmel ve hassas dengesini vurgulamak isteyenler tarafından çıkarılmış. Dünya ve Güneş arasındaki mesafe sabit değildir; her yıl Dünya Güneş'e milyonlarca kilometre yaklaşır ve uzaklaşır.
14. "Günde en az iki litre su içmek gerekir."
İnsanlar suyun faydalı olduğunu düşünse de, aşırı su tüketimi sodyum ve mineral eksikliği yapabilir, böbrek yetmezliğine yol açabilir. Günlük içilmesi gereken su miktarı kişinin kilosuna ve yiyeceklerden aldığı günlük su miktarına göre değişir. Yediğimiz yiyeceklerden ve içtiğimiz diğer sıvılardan da günlük su ihtiyacının bir kısmı karşılanır.
15. "Kedi ve köpekler siyah beyaz görür."
Kedi ve köpeklerin gözlerindeki retinanın renk pigmentleri insanlardan azdır; ancak bu renksiz gördükleri anlamına gelmez. Sadece daha soluk bir görüşe sahiptirler.
