Türkiye'de Editörün Adı Yok!
Editör derken içerik editörlerinden bahsetmiyorum. Kastettiğim; bir kitabın okura layıkıyla ulaşmasında ve onunla bütünleşmesinde, hatta ölümsüzleşmesinde yazarın arkasındaki en önemli güç olan KİTAP EDİTÖRLERİ. Hemen hepimizi hayata hazırlayan, yepyeni bakış açıları kazandıran ya da büyülü dünyalara götüren baş ucumuzdaki kitapların sayfaları arasından bize bakıp, sessizce gurur duyanlar onlar… Çocuklar, gençler, yetişkinler için dil bilgisi ve genel kültürün yanı sıra, drama, bilim-kurguya, felsefeye, tarihe, polisiyeye, politikaya, dinlere, bilime, psikolojiye ve daha nice farklı alana eş zamanlı hâkim olma başarısı için bir ömür tüketenlerden bahsediyorum; isimlerini anmadığımız o gizli kahramanlarımızdan…
Yıllar içinde çok severek, benimseyerek edinmeye baş koyduğum bileziklerden biri diye söylemiyorum, bu memlekette emeğe verilen değerden nasibini alamamış nice meslek erbabı gibi “editör”ün de adı gerçekten yok!
İnanmazsanız kanıtım var. Türkiye’nin kitap platformu Bookinton ekibi sağlam bir araştırma yaparak “dünyada ve Türkiye’de kitap editörleri ne kazanıyor”a bakmışlar. Hatta işlerini kaybetme endişesi taşıyan bazı editörlerden de isimlerini belirtmeme sözü ile görüşlerini almışlar. Bizim ülkede editörler açısından durum hiç parlak değil! Bu araştırmanın yayıncılık dünyasında bir nebze fark yaratmasını ve sizlerin de merak ederek okumasını umarak, sizi araştırma sonuçları ile baş başa bırakıyorum.
Asgari aylık gelirde Türkiye sondan birinci!
Ülkemizde çoğu meslekte olduğu gibi kitap editörleri de geçim kaygısında. Kitap Platformu Bookinton’un araştırması ortaya koyuyor ki; en deneyimsiz ABD’li kitap editörünün aylık asgari geliri 4 bin 359 dolar iken Türkiye’de en deneyimlisi 550 dolara çalışıyor!
Artan kâğıt maliyetleri, ekonomi kriz ve pandemi; sendikasız, mesleki ve sosyal güvencesiz, kimileri sözleşme hakkından ve en temel haklarından yoksun çalışan “kitap editörlerini” iyice geçinemez hale getirdi. Kitap Platformu Bookinton.com, hem mesleğe geçimini adayanların mevcut durumunu masaya yatırdı hem de dünyada ve ülkemizde emeğe verilen değeri araştırdı. Ortaya çıkan sonuç; ortalamada Türkiye sondan birinci!
ABD ve Avustralya editörlük kazancında açık ara önde. Türkiye’dekilerin kazancına en yakın ülke Mısır!
Farklı kıtalardan seçilen ülkeler bazında, Bookinton araştırma dosyası deneyimli, az deneyimli, aylık ve yıllık kazançla ülkelerin asgari ücret karşılaştırmalarına göre hazırlandı. Araştırmaya göre başlangıç seviyesindeki editörler, ABD, İsrail, Japonya, İsveç, Çin ve Türkiye’de asgari ücretten daha az kazanıyor.
En deneyimlinin geliri yılda sadece 6 bin 600 dolar!
Bookinton araştırmasına göre Türkiye’de en deneyimli editör yılda 6 bin 600 dolar kazanırken ABD’de bu rakam 88 bin 937 dolara çıkıyor. Kısaca Türkiye’de bir kitap editörü, ABD’li meslektaşından 13,5 kat daha az kazançla geçiniyor.
Başlangıç seviyesinde ya da deneyimli editörlerin yıllık maaşına bakınca ülkeler en yüksekten düşüğe, ABD, Avustralya, Kanada, Almanya, Fransa, İsrail, Japonya, İngiltere, İsveç, Suudi Arabistan, Yunanistan, Çin, Malezya, Irak, Rusya, Vietnam, Fas, Hindistan, Mısır ve Türkiye şeklinde sıralanıyor.
“Editörlerin yüzde 50’ye yakını hukuken korumasız! Sabit çalışanlardan tuvalet kâğıdının hesabını bile veren var.”
Kitap editörlüğünün adsız kahramanları anlatıyor:
Büyük bir yayınevinden yeni ayrılan bir editör D. I.
“İş bulmadan istifa ettim”
“Ben maaşım asgari ücretin biraz üzerinde olduğu için iş bulmadan istifa ettim ki kurgu dışı alanda hayli deneyimli bir editörüm. Ne yazık ki Türkiye’deki en büyük yayınevlerinden birinde ortalama editör maaşı 6 bin-7 bin 500 bandında… Düzeltme zammı yüzde 10-15 civarında yapıldı. Yeni editörleri çoğunlukla 6 bin TL’ye başlatmakla beraber asgari ücrete dahi başlayanlar var. Mesai ücreti de verilmiyor, milli bayramlarda çalışma zorunluluğu var. İstifa ettiğim yayınevinde dışarıdan editörlük ücretleri sayfa başı 3-6 TL arasında değişiyordu. Yani tabiri caizse ‘ölücü’ bir fiyat politikası söz konusu.”
Bağımsız editör G.C.
“Maaşlar düştü, sigortalar asgariden yatıyor!”
“Benim işten çıkma sebebim pandemiyle birlikte maaşları düşürüp sigortaları asgariden yatırmaya başlamalarıydı. Yönetici editör olarak tüm iş yükü üzerimdeydi. Editörlük görevlerimin yanında fuarlarda satış yapacaklar için tüm kitaplarımızın özetini, ne diyerek kitabı satabileceklerini bile hazırlayıp teslim ediyordum. Sosyal medya da bendeydi. İnanılmaz bir mobbing vardı tüm çalışanlara. Ofis kamerayla izlenir, dinlenirdi; istedikleri zaman ekranlara bağlanabiliyorlardı. Mesai ödenmediği gibi gece saatlerinde, hafta sonları iş gruplarına mesajlar atılırdı.”
Havlu kâğıdın hesabını soran, sabah kahvaltısını yasaklayan yayınevleri var!
Ofislerde öğle yemeği dışında yemeyi yasaklayan, çalışanlara kahvaltı yapıp gelmelerini söyleyen yayınevleri var. Hata içilen kahveyi, çayları, kullanılan tuvalet kâğıdı ve havluları kısıtlayanlar da!
Bookinton.com araştırmasına göre yayınevleriyle çalışan bağımsız editörlerin durumu daha zor! Ödemeler zamanında yatmıyor, çıkınca ödeme yapılacağı söylenen kitaplar bir türlü basılmıyor!
“İşsiz kalan editörler başka sektörlere yöneliyor”
Bir yayınevinde yayın yönetmeni olan N. C. işin vahametini şöyle özetliyor: “Büyük bir yayınevinin yüzde 15’lik zam yaptığını, küçülme kararı aldığını duyduk ve bu tablonun en korkutucu yanı… İşsiz kalan editörler yayınevlerindeki düşük maaşlar yerine farklı sektörlere yönelerek çare arıyor. Türkiye’nin kültür hayatı insan kaynağı açısından krize doğru mu gidiyor?”
Türkiye’deki editörlerin kazancı dünyada kaçıncı sırada?
Bağımsız Editörler Platformu’nun 27 Ocak-7 Şubat 2022 tarihleri arasında gerçekleştirdiği 2022 Kitap Editörlüğü Fiyat Araştırması anketinin sonuçları;
• Yayınevi editörlerinin yüzde 3,5’u 10-15 bin TL arasında, yüzde 27,6’lık dilimi asgari ücret, yüzde 17,2’si ise asgari ücretten az maaş alıyor.
• Aldığı ücretten memnun olmayan yayınevi çalışanlarının 2022 ücret beklentisi: Yüzde 12,5’luk kesim 10-15 bin TL, yüzde 80’e yakını 6-10 bin TL arasında.
• Bağımsız editörlerden son okumacıların kitap sayfası başına aldığı ücret 1,5-5 TL aralığında.
• Çeviri editörlüğü için talep sayfa başına 6-30 TL arasında.
• Bağımsız geliştirici editörlerin sayfa başı kazancı 20-250 TL arasında.
• Yayınevleriyle dışarıdan çalışan editörlerin en düşük sayfa başı (250 kelime) fiyatı 6,25 TL, proje bazında yayınevine verdikleri ortalama bütçe ise 2 bin TL.
• Bağımsız editörlerin yazarlardan talebi: 100 sayfa üzerinden en düşük 5 bin, en yüksek 20 bin TL.
• Türk lirası enflasyon karşısında hızla değer kaybettiği için acaba asgari ücret güncellemeleri editör maaşlarına nasıl yansıdı diye merak ederek dört editöre de zam alıp almadıklarını ve hangi koşullarda çalıştıklarını sorduk. Ne yazık ki üçü çoktan istifa etmiş. Sektörde herkes birbirini tanıyor diye de kimse ismini vermek istemiyor.
Kaynaklar:
• Link1
• Link2
• Link3
• Link4
• Link5
• Link6
Haberin tamamını merak edenler için link.
Yorum Yazın