Türk Halkının Engellilere Bakış Açısı

Merhaba arkadaşlar,

Yıllar önce Sabancı vakfı desteğiyle bir anket yapılmış ve o anketin 

sonucunda halkın %70’inin engelli komşu istemediği, %57 sinin ise 

engelliler ayrı okullarda okusun diye ankete oy verdiği açıklanmıştı. 

Çıkan sonuç o zaman ben çok şaşırtmıştı. Evet toplumun engellilere 

yaklaşımında bir arıza olduğunu biliyor ama durumun bu denli vahim 

olacağına ihtimal bile vermiyordum. Bizde Engelliler.gen.tr Platformu 

olarak mikrofonu elimize alıp sokaktaki vatandaşa “engelli komşunuz 

olması sizi rahatsız eder mi?” diye sorduk. Gelen cevapların hepsi 

olumluydu. Ama tabi insanların kameranın karşısında gerçek düşüncelerini

söyleyip söylemeyecekleride tartışılacak ayrı bir konu.

İLGİLİ ARAŞTIRMAYA AİT GAZETE HABERİ

Sabancı Vakfı, Toplumsal Gelişme Hibe Programı (TGHP) kapsamında 2009 

yılından bu yana kadın , genç ve engellilerin topluma daha fazla 

katılımlarını hedefleyen projelere destek veriyor. Bugüne kadar 20 

projeyi destekleyen Sabancı Vakfı’nın hibe verdiği engelli yaklaşımına 

sahip 14 projeden biri olan “Engelli Ayrımcılığını Önleme ve Mücadele 

Platformu” projesi, Türkiye ’deki engelli ayrımcılığını ortaya koyan bir

araştırmaya imza attı. Engelli ayrımcılığını engelli ve engelsizlerin 

bakış açısıyla gözler önüne seren anket çalışması, engelsiz bireylerin 

engelli bireylere yönelik algılarını yansıtması açısından çarpıcı 

veriler ortaya koydu.

Tecrit edilmesin, ama komşum da olmasın

Anket sonuçlarına göre, toplumun önemli bir bölümü, engelliler için ayrı

okullar yapılmasını (%57.3) destekliyor. Engelsiz kişiler, engellilere 

yönelik özel yapılmış mahalle ya da site projelerine destek vermezken 

(%67.5), buna sebep olarak engellilerin toplumdan soyutlanmamaları 

gerektiğini (%80.2) gösteriyor. Bununla birlikte engelsiz kişilerin 

%70.3 gibi ezici bir çoğunluğu ortopedik engelli bir komşu istemediğini 

belirtiyor.

Engellilerin engelsizlere bakış açısıyla ilgili bu çelişkili durumu, 

Engelli Ayrımcılığını Önleme ve Mücadele Platform Koordinatörü Süleyman 

Akbulut şu sözlerle açıklıyor: “Toplum, engelli bireyler için uygun 

olduğunu düşündüğü birçok tutum ya da algıyla aslında farkında olmadan 

ayrımcılık yapıyor. Engelliler için ayrı okullar yapılması fikri de, bu 

düşüncenin bir ürünü. Engellilere göre yapılmış okullarda onlara uygun 

koşullar yaratılacağı düşüncesi bu bakış açısının temelinde yatıyor. 

Ancak, engellilerin eğitim hakkı, yaşıtlarıyla aynı okullarda ve onları 

toplumun diğer kesimlerinden ayırmadan kullanılması gereken bir haktır. 

Kaldı ki, kanunlarımız bütün okulların engellilerin erişimine uygun olma

zorunluluğu getirmektedir. Engelli bireylerin komşu olarak 

istenmemesinde de engelliler hakkındaki bilinçsizlik ve önyargılardan 

kaynaklanan bakış açısı yatıyor. Zira toplumdaki birçok kişi, örneğin 

zihinsel engelli birinin, kendisine zarar verebileceği ya da gürültü 

yapabileceği gibi kaygılar besleyebiliyor. Ya da ortopedik engelli 

kişinin apartmanın görünümünü değiştirecek ya da mali yük getirecek 

(rampa, asansör vb) düzenlemeler yaptıracağı için komşu olarak görmek 

istemeyebiliyor.”

Engellilerin evden çalışması destekleniyor

Ankete katılan engelsiz bireylerin büyük bir çoğunluğu (%98,9) 

engellilerin çalışması gerektiğini belirtirken, %80.4’ü engellilerin 

evden çalışmasına destek veriyor.

Engelli Ayrımcılığını Önleme ve Mücadele Platform Koordinatörü Süleyman 

Akbulut konuyla ilgili olarak şunları söyledi: “Evden çalışmanın 

uygunluğu tartışılmakla birlikte, engellilik kimliğine yapıştırılmış bir

sektör olarak algılanması engelliye yönelik bir ayrımcılık sonucu 

doğurabilir. Engelinden dolayı dış mekanlarda çalışmasına imkan olmayan 

engelliler ve evden çalışmak isteyen engelliler dışındaki her 

engellinin, bu şekilde yaratılacak bir sektöre yönlendirilmesi de 

sakıncalar içermektedir. Zira bu şekilde çalışmanın sosyal boyutu gözden

kaçırılmış olacaktır. Engelli birey, çalışırken sadece gelir elde 

etmekle kalmaz, sosyalleşir de.”

Zorluklar yüzünden engelliler eve kapanıyor

Engelliler ile yapılan anket sonuçları ise, toplum içinde 

karşılaştıkları zorluklar nedeniyle engellilerin toplumdan kendilerini 

soyutladıklarını gösteriyor. Engelliler, engelsiz bireylerin aksine 

toplumdan ayrı bir şekilde bir arada oturacakları siteler yapılmasına 

olumlu bakarken (%54.6), evden çalışma projelerini destekliyor (%60.1).

Anket, engellilerin sosyal yaşamları ve gündelik hayatta karşılarına 

çıkan zorluklar konusunda da çarpıcı veriler ortaya koyuyor. Ankete 

katılan engelli bireylerin %70’i çalışmazken, büyük bir çoğunluğu ailesi

ile birlikte yaşıyor. Engelliler, boş zamanlarını bilgisayar (%23.3) ve

televizyon (%27.8) ile değerlendirirken, %46.3’ü yaz tatillerini 

evlerinde geçiriyor. Engelliler şehir içi seyahatlerinde karşılaştıkları

sorunları da dile getiriyor. Ankete katılanların %53.6’sı otobüs 

duraklarında engelliler için bilgilendirmenin olmadığını, %36.4’ü 

otobüs, metro ve metrobüse binmede sorun yaşadıklarını söylüyor.

Görme Özürlüler Derneği (GÖZDER) ve Türkiye Kas Hastalıkları Derneği (KASDER)

ortaklığı ile yürütülen proje kapsamında yürütülen “Ayrımcılığı Önle” 

projesinde Türkiye’nin her bölgesinden farklı alanlarda çalışan 32 sivil

toplum kuruluşu bir araya getirilerek “ayrımcılığı önle platformu” 

kuruldu ve hak temelli eğitimler verildi. Ayrımcılığı Önle projesi 

kapsamında halkın ayrımcılığa bakışının tespit edilmesi için bir kamuoyu

araştırması yapıldı. Engelli Konumlandırma, Algı ve Ayrımcılık 

Araştırması, engelli ve engelsiz olmak üzere iki farklı gruba uygulandı.

Anket, Türkiye’nin genel demografik yapısını yansıtacak şekilde 9 ilde 

241 engelli ve 178 engelsiz kişiyle yüz yüze görüşme yöntemiyle 

gerçekleştirildi.