Kolektif Tabula Rasa: Toplumsal Travmaları Hatırlamak veya Hatırlamamak Bizi Nasıl Etkiliyor?
Tabula rasa kavramı, John Locke’un ortaya attığı, insan zihninin doğuştan getirdiği bir bilgiye sahip olmadığını, beynimizin Tabula rasa (boş bir levha) olduğunu savunan bir önermedir.
Son zamanlarda Tabula rasa kavramıyla ilişkilendirdiğim konu, toplumsal hafızamız oldu. Ülkemizin diğer ülkelere oranla daha fazla kriz dönemleriyle karşılaştığını söylemek yanlış olmayacaktır. Yaşadığımız kriz dönemlerinde ayakta kalmaya çalışırken kullandığımız baş etme mekanizmaları her zaman işlevsel değildir. Dayanışma, yardımseverlik ve işbirliğinin çığır açan örneklerini sergilediğimiz bir gerçek. Bu belki de toplumumuzun güçlü ve en iyi yanı. Ancak, karşılaştığımız ağır travmalar ile baş edebilmek için çoğu zaman duygularımızı bastırıp güçlü görünmeye çalışıyoruz. Yaşadığımız kötü anıların üzerine bir sis perdesi çekerek “normalleşme” adı altında zihnimizi boş bir levha haline getirmek istiyoruz. Bu da toplumsal hafızamızı zayıflatarak bizi sorgulamaktan uzaklaştırıyor.
Normalleşme ile rutine dönmek karıştırılmamalı!
Rutine dönmek, günlük işlevselliği devam ettirebilmeyi kapsayan bir kavramdır. Özellikle deprem gibi kırılganlığımızı fark ettiğimiz ve kontrol kaybı yaşadığımız dönemlerde; yakın zaman planları yapmak (Ne yemek yiyeceğinin planlanması gibi basit bir plan bile olabilir.), dönebiliyorsak, olay yaşanmadan önceki rutinlere dönebilmek, eğer dönemiyorsak yeni rutinler oluşturmak kontrolün elimizde olduğunu hissettirir. Beynimiz belirsizliği sevmez ve bir tehdit olarak görür. Bu sebeple, özellikle kriz dönemlerinde belirsizliğe tahammülümüz oldukça azalır.
Yaşanılan travmalar sonrasında, ne kadar istemesek de hayatımızda bir şeyler değişir. Normalleşme adı altında yaptığımız davranışlar aslında eskiye özlem ve eskiye dönüş çabasıdır. Ancak kendimizi uyuşturmak haricinde bir katkısı bulunmaz.
Travmalar travma ile iyileşir!
Her birey yakın zamanda karşılaştığı travmatik olayı, çocukluğunda yaşadığı eski travmaları ile karşılar. Yani aslında, yakın zamanda meydana gelen travma, çocukluk travmasını tetikler. Bastırmaya çalıştığımız duygular, kriz anlarında su yüzüne çıkar. İyi hissetmenin tek yolu ise, travmadan kaçmak ve unutmaya çalışmak yerine yüzleşmek ve travmanın etrafında büyümektir. Çünkü biz ne kadar bastırmaya da çalışsak travmatik anı aslında oradadır. Travma terapilerinde amaç, travmayı ortadan kaldırmak değildir. Terapilerde, travmaların tetiklendiği durumlarda onlarla nasıl baş edeceğimizi öğreniriz.
Tarih hatırlanmadığında tekerrür eder!
Kendimize ve dolaylı yoldan topluma yapabileceğimiz en büyük iyilik, hatırlamaktır. Anılarımızın etrafındaki sis bulutunu kaldırdığımızda yaşadığımız kriz durumlarının arkasındaki gerçeklerle de yüzleşme imkanı buluruz. Toplumsal hafıza güçlendikçe bireysel olarak üstlenmeye çalışıp altından kalkamadığımızda sığındığımız “kadercilik” anlayışının da kendi içinde erimesine zemin hazırlar.
Güçsüz değilsiniz. İnsansınız!
İçinde yaşadığımız kültür bize duygularını bastırmayı ve her zaman güçlü görünmeyi öğretti. Bazılarımız karşılaştıkları olaylar karşısında üzüntüsünü göstermek yerine öfkelendi. Bazıları da hissizleşti. Bazılarımız ise ağladı. Kriz zamanlarında köpüren duyguları farklı şekillerde ifade ediyor olsak da, birçoğumuz uzun vadede saklamayı tercih ediyor. Son noktaya gelene kadar duygularımızdan kaçıyor ve sonra da patlıyoruz. Bu da duygularımızın doğru kaynaklara yönelmesini ve ifade ediliş şeklini olumsuz etkiliyor.
Kaçmaya çalıştığınız duygular, anormal bir duruma verilen normal tepkileri içerir ve psikolojik bir sorun olduğu anlamına gelmez. Toplumsal düzlemde psikososyal destek sağlanması ve gerekiyorsa bireysel terapiler de bu dönemde oldukça önemlidir.
Yorum Yazın
"Tarih hatırlanmadığı için tekerrür eder" mükemmel bir tespit olmuş👏👏. İzninle bunu arada kullanacağım. 😊