İran Nükleer Anlaşmadan Kısmen Çekildi, Trump Yeni Yaptırımlar Açıkladı

ABD'nin İran nükleer anlaşmasından çekilmesinin yıl dönümünde Tahran yönetimi tarafından kritik bir karar alındı. İran Cumhurbaşkanı Ruhani, nükleer anlaşma kapsamındaki taahhütlerinin bir kısmını durdurduklarını ve anlaşmanın taraflarına İran'ın çıkarlarını koruyacak önlemler alması için 60 gün süre verdiklerini söyledi.

Öte yandan, İran'ın kararı ile gözler nükleer anlaşmaya çevrilmişken ABD'den krizi derinleştirecek bir adım geldi. ABD Başkanı Trump, İran'a yeni yaptırımlara imza attı.

İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, ABD Başkanı Donald Trump'ın 8 Mayıs 2018'de nükleer anlaşmadan ayrılmasının yıl dönümünde yaptığı konuşmada ülkesinin bu anlaşma çerçevesindeki 2 taahhüdünü durdurduğunu açıkladı. 

Nükleer anlaşmadaki 26. ve 36. maddelerinin karşı tarafın verdiği sözleri ihlal etmesi durumunda kendilerine karşı adım atma hakkı verdiğini dile getiren Ruhani, bugün nükleer anlaşmaya taraf 5 ülkeye iki uygulamayı durduracaklarını dair mektup gönderdi.

Attıkları bu adımların 60 gün için geçerli olduğuna dikkati çeken Ruhani, 'Eğer nükleer anlaşmaya taraf ülkelerle 60 gün içinde müzakere masasına oturup petrol satışı ve bankacılık konularında milli menfaatlerimiz temin edilirse bugünkü duruma geri döneriz. Nükleer anlaşma kapsamında uranyumu yüzde 3,67 zenginleştirmeyle yükümlüyüz ancak 60 gün sonunda 5 ülkeyle ( Rusya, Çin, İngiltere, Fransa, Almanya) bir sonuca varamazsak bu yükümlülüğümüzü sona erdireceğiz.' şeklinde konuştu.

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 5 daimi üyesi ve Almanya ile İran arasında 2015'te imzalanan Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) olarak adlandırılan nükleer anlaşma,Tahran'a yüzde 3,67 oranında uranyum zenginleştirme faaliyetini sürdürme hakkı veriyor. Anlaşma çerçevesinde İran, en çok 300 kilogram uranyumu elinde tutabiliyor. 

Anlaşma İran'a 300 kilogramın üzerindeki uranyumu uluslararası piyasada satarak karşılığında doğal uranyum alabilme imkanı tanıyor.

İran ayrıca anlaşmaya göre, ağır su stokunu 130 tonun altında tutmak zorunda ve aşımı halinde ülke dışına çıkarmakla yükümlü bulunuyor.

İran, nükleer anlaşma metninde, 'Yaptırımların geri getirilmesi halinde ya da taraflardan birinin anlaşmadaki sorumluluklarını yerine getirmediği durumda İran'ın nükleer anlaşmadaki yükümlülüklerini tamamen ya da kısmen durdurabileceğini' ifade eden 26 ve 36'ncı maddeyi esas aldığını belirtiyor. ABD yönetimi, nükleer anlaşmadan Mayıs 2018'de tek taraflı çekilerek İran'a yönelik yaptırımları geri getirmişti.

İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’den Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'e yazdığı mektubu, Moskova'ya İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif getirdi. 

Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif ile Moskova’da görüşmesinin başında yaptığı konuşmada, ABD’nin, İran ile yapılan nükleer anlaşmadan çıkmasını eleştirdi. 

ABD’nin anlaşmadan çıkma kararı nedeniyle İran’ın taahhütlerini durduğuna işaret eden Lavrov, “BMGK kararlarına uymayan ABD’nin sorumsuz davranışı nedeniyle İran nükleer anlaşmasıyla ilgili kabul edilemez durum oluştu. Bu durumun çözülmesini görüşeceğiz.” ifadelerini kullandı. İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin nükleer anlaşma ile ilgili Rus yönetimine gönderdiği mektubu aldıklarını ve dikkatle incelemeye başladıklarını aktaran Lavrov, İran’ın yapılan anlaşmalar ve BMGK kararlarına bağlı kalmasını da takdir ettiklerini vurguladı.

İran'ın kararına Rusya'nın yanı sıra bir destek de Çin'den geldi. Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Geng Şuang, Tahran yönetimine anlaşmanın maddelerini 2015 yılından beri 'kesin bir şekilde uygulamasından' dolayı teşekkür etti ve atılan adımdan dolayı ABD'yi sorumlu tuttu.

'ABD'nin İran nükleer meselesinde gerginliği tırmandırmasından dolayı üzüntü duyuyoruz' ifadesini kullanan Geng, 'Konunun tüm taraflarına itidalli olma, diyaloğu güçlendirme ve gerginliği tırmandırmadan kaçınma çağrısında bulunuyoruz' şeklinde konuştu.

Alman Hükümet Sözcüsü Steffen Seibert, İran'ın nükleer anlaşmadaki taahhütlerini kısmen durduracağına yönelik açıklamasını Almanya, İngiltere ve Fransa’yı kapsayan E3 ülkeleri olarak ayrıntılı değerlendireceklerini söyledi. Seibert, 'Biz şimdi E3 partnerlerimizle İran’ın bu açıklamasını ayrıntılı değerlendireceğiz ve atılacak adımların neler olacağına ilişkin istişarelerde bulunacağız.' dedi.

Toplantıya katılan Almanya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Christofer Burger de İran'ın taahhütlere uyduğu sürece kendilerinin de taahhütlere uyacaklarını dile getirerek, İran’ı yaptığı eylemlerle ölçtüklerini bildirdi.

Fransa Savunma Bakanı Florence Parly, İran'ın anlaşmanın şartlarını yerine getirmemesi durumunda Avrupa ülkelerinin yeni yaptırımları devreye sokabileceğinin işaretini verdi. Bir radyo programında konuşan Parly, 'Eğer bu şartlar yerine getirilmezse, (yaptırım) konusu doğal olarak gündeme gelecektir' sözlerini kullandı.

ABD Başkanı Donald Trump, İran'a yeni yaptırımları içeren karanameyi yayımladı. Yeni yaptırımların demir, çelik, bakır ve alüminyum sektörlerine yönelik olduğu ve nükleer silah programı gelirini engellemeyi amaçladığı belirtildi. 

AA ve Deutsche Welle Türkçe