Finansal Okuryazarlığa Giriş 101: Ekonomide Bilgi Sahibi Olmak İçin Öğrenmeniz Gereken 11 Finansal Terim
Günlük hayatta yapılan sohbetlerde ekonomi konuşurken bazı terimleri sıkça duyuyoruz. Peki bu terimleri ne kadar biliyoruz? Ekonomiyi anlamak ve fikir sahibi olmak için işte bilmeniz gereken terimler ve anlamları...
1. Enflasyon
İlk etapta öğrenilmesi gereken ilk terim enflasyon. Peki nedir bu enflasyon?
Enflasyon, fiyatların devamlı artışının yanında paranın değerindeki düşüşü ifade eder.
Fiyatlar, ürün ve hizmetlerle dolaşımdaki para oranı arasındaki istikrara göre oluşur. Paradaki artış, mal ve hizmet miktarındaki artış ile dengeli gidiyorsa fiyatların genel düzeyi değişmez. Ancak bunlardan biri fazla üretilirse denge bozulur ve az üretilen daha değerli hale gelir.
Enflasyon oranı, tüketici fiyat endeksi ve üretici fiyat endeksi baz alınarak hesaplanır.
2. Deflasyon
Deflasyon ise enflasyonun tam tersidir. Fiyatların devamlı düşüşü yanında paranın değerindeki artışı ifade eder.
3. Faiz / Faiz Oranı
Temelinde tasarruf etmek veya başka amaçlarla başkasına ödünç verilen para için istenen bedele faiz denir.
Bunun üzerinden değerlendirirsek faiz oranı da doğru orantılı olacaktır. Bir borç anlaşmasının satışı sonucu elde edilen gelir oranıdır. Kısa vadede bu oran genellikle merkez bankaları tarafından belirlenir. Uzun vadede ise piyasa tarafından belirlenir ve enflasyon ve ekonominin uzun vadeli beklentilerine bağlıdır.
Merkez Bankalarının kısa vadede kontrol ettiği para politikası da diyebiliriz.
4. ÜFE (Üretici Fiyatları Endeksi) ve TÜFE (Tüketici Fiyatları Endeksi)
ÜFE: Üreticilerin satış fiyatlarını kapsar ve hizmetleri içermez. Diğer bir deyişle, belli zamanda üretilen ve yurt içi satışına sunulan ürünlerin, üretici fiyatlarını zaman içinde karşılaştırarak fiyat değişikliklerini ölçen fiyat endeksidir.
TÜFE: Nihai tüketim mallarının ve hizmetlerin fiyatlarını kapsar. Diğer bir deyişle, bir tüketicinin satın aldığı ürün ve hizmet grubunun fiyatlarındaki ortalama değişimleri gösteren bir ölçüttür.
5. Devalüasyon
Bir döviz cinsinin başka bir döviz cinsine veya genel olarak diğer döviz cinslerine karşı değer kaybetmesidir.
6. Mikroekonomi
Mikroekonomi, bireylerin teşvikler, fiyatlar, kaynaklar veya üretim yöntemlerinde meydana gelen değişikliklere yanıt olarak seçimler yaptıklarında neler olabileceğinin yani nasıl eğilimlerin ortaya çıkacağının incelenmesidir.
İnsan davranışını matematiksel bir dille temsil etmeye çalışan metodlar sayesinde ekonomistler piyasaların matematiksel olarak test edilebilen ödevlerini oluşturur.
7. Makroekonomi
Makroekonomi, piyasa veya büyük ölçekte işleyen diğer sistemler gibi genel ekonomilerin işleyişlerini inceleyen bir ekonomi dalıdır. Makroekonomi, enflasyon, fiyat seviyeleri, ekonomik büyüme oranı, milli gelir, gayri safi yurtiçi hasıla ve işsizlikteki değişiklikler gibi ekonomi genelindeki olayları inceler.
8. Cari Denge
Bir ülkenin ihracat ithalat farkıyla turizm, taşımacılık gibi döviz kazandıran veya kaybettiren işlemlerinin istikrarını gösterir. İhracat ve diğer döviz getiren işlemler sonucunda elde edilen gelir, ithalat ve diğer döviz kaybettiren işlemleri sonunda ödediği giderlere eşitse cari dengesi denktir.
Şayet ithalata ve diğer döviz kaybettirici işlemlerden kaynaklanan giderleri, döviz kazandırıcı işlemlerden elde ettiği gelirlerden fazlaysa cari açık, az ise cari fazlalık durumu söz konusu olur.
9. GSMH ve GSYİH
Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH): Bir ülkede, belli bir dönemde ülke vatandaşlarının ürettiği mal ve hizmet toplamının parasal karşılığıdır.
Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYH): Milli gelir olarak bilinir. Bir ülkenin sınırları içerisinde belli bir dönemde üretilen tüm mal ve hizmetlerin parasal karşılığıdır.
10. Büyüme Oranı
Bir ekonominin büyümesi genellikle Gayri Safi Milli Hasıla büyüme oranıyla ölçülür. GSYH, milli gelirin bir ölçüsü olduğundan bu büyüme oranı da ortalama bir kişinin gelirinin her yıl nasıl büyüdüğünün genel bir göstergesidir.
11. İşlem Hacmi
Bir zaman dilimi içerisinde yapılan alım satım işlemleri adeti ve bu sayının emirlerin gerçekleştiği andaki fiyatla çarpımından elde edilen para birimi cinsinden değeridir.
Yorum Yazın