Enuma Elish: Babil Yaratılış Destanı
Enuma Elish (Yaratılışın Yedi Tableti olarak da bilinir), başlığı 'Yüksekteyken' adlı parçanın açılış satırlarından türetilen Mezopotamya yaratılış mitidir. Mit, büyük tanrı Marduk'un kaos güçleri üzerindeki zaferinin ve dünyanın yaratılışında düzeni kurmasının hikâyesini anlatır.
Genç tanrıların Tiamat'a karşı savaşlarında şampiyon olan Marduk, Babil kökenli olduğundan, hikâyenin orijinal versiyonunda önemli rolü Sümerli Ea/Enki veya Enlil'in oynadığı düşünülmektedir. Aşur'da bulunan nüshada, Mezopotamya şehirlerinin adeti olduğu gibi, baş rolü tanrı Aşur'dur. Her şehrin tanrısı her zaman en iyi ve en güçlü olarak kabul edildi. Babil tanrısı Marduk, yalnızca hikâyede olduğu kadar belirgin bir şekilde yer alır, çünkü bulunan kopyaların çoğu Babil katiplerindendir. Öyle olsa bile, Ea, insanları yaratarak Enuma Elish'in Babil versiyonunda hala önemli bir rol oynamaktadır.
Hikâyenin özeti:
Dünyanın en eski olmasa da en eskilerinden biri olan hikâye, tanrıların doğuşu ve evrenin ve insanların yaratılışı ile ilgilidir. Başlangıçta, kaos içinde dönen yalnızca farklılaşmamış su vardı. Bu girdaptan sular, tanrı Apsu olarak bilinen tatlı su ve tanrıça Tiamat olan tuzlu acı su olarak ikiye ayrılır. Farklılaştıktan sonra, bu iki varlığın birliği daha genç tanrıları doğurdu.
Ancak bu genç tanrılar son derece gürültülüydü, geceleri Apsu'yu uykusunda rahatsız ediyor ve gündüzleri onu işinden alıkoyuyordu. Veziri Mummu'nun tavsiyesi üzerine Apsu, genç tanrıları öldürmeye karar verir. Planlarını duyan Tiamat, en büyük oğlu Enki'yi (Ea) uyarır, Apsu'yu uyutur ve onu öldürür. Apsu'nun kalıntılarından Enki evini yaratır.
Bir zamanlar genç tanrıların destekçisi olan Tiamat, eşini öldürdükleri için öfkelidir. Genç tanrılara savaş açmasını tavsiye eden tanrı Quingu'ya danışır. Tiamat, Quingu'yu bir tanrının egemenliğini meşrulaştıran ve kaderleri kontrol eden Kader Tabletleri ile ödüllendirir ve onları bir göğüs zırhı olarak gururla giyer. Quingu'nun şampiyonu Tiamat, kaosun güçlerini toplar ve çocuklarını yok etmek için on bir korkunç canavar yaratır.
Ea, Enki ve genç tanrılar, aralarından Tiamat'ı yeneceğine yemin eden şampiyon Marduk çıkana kadar Tiamat'a karşı beyhude savaşırlar. Marduk, Quingu'yu yener ve Tiamat'ı ikiye bölen bir okla vurarak öldürür; gözlerinden Dicle ve Fırat nehirlerinin suları akar. Marduk, Tiamat'ın cesedinden göğü ve yeri yaratır, tanrıları çeşitli görevlere atar ve Tiamat'ın on bir yaratığını ganimet olarak ayaklarına bağlar. Ayrıca Quingu'dan Kader Tabletleri'ni alır ve böylece saltanatını meşrulaştırır.
Tanrılar, büyük zaferi ve yaratma sanatı için onu övmeyi bitirdikten sonra, Marduk tanrı Ea'ya (bilgelik tanrısı) danışır. Tiamat'ı savaşa kışkırtan tanrıların kalıntılarından insanları yaratmaya karar verir. Quingu suçlanır ve öldürülür. Kanından Ea, tanrıların ebedi görevlerinde düzeni sağlamak ve kaosu uzak tutmak için bir yardımcı olması için ilk insan olan Lullu'yu yaratır.
Şiirin ifade ettiği gibi, 'Ea insanlığı yarattı/Tanrıların hizmetini kendisine empoze etti ve tanrıları özgür kıldı' (Tablet VI.33-34). Bunu takiben, Marduk 'ölüler dünyasının örgütlenmesini düzenledi' ve tanrıları tayin ettikleri yerlere dağıttı (Tablet VI.43-46). Şiir, Tablet VII'de, Marduk'un başarılarından dolayı uzun bir övgüyle sona erer.
Enuma Elish, daha sonra, şimdi İncil'deki Yaratılış Kitabı olarak bilinen metni yaratan İbrani yazıcılar için ilham kaynağı olacaktı. 19. yüzyıldan önce, İncil dünyanın en eski kitabı olarak kabul edildi ve anlatılarının tamamen orijinal olduğu düşünülüyordu. Bununla birlikte, MS 19. yüzyılın ortalarında, Avrupa müzeleri ile akademik ve dini kurumlar, İncil'deki hikâyelerin tarihsel olarak doğrulanması ve fiziksel kanıtlar bulmak için Mezopotamya'daki kazılara sponsor oldular. Ancak bu kazılar tam tersini buldu, çünkü çivi yazısı tercüme edildiğinde, bazı İncil anlatılarının kökeninin Mezopotamya olduğu anlaşıldı.
'İnsanın Düşüşü' ve 'Büyük Tufan' gibi ünlü hikâyeler orijinal olarak Sümer'de tasarlanmış ve yazılmış, daha sonra Babil'de tercüme edilmiş ve değiştirilmiş ve İncil'de görünen versiyonlar için İbranice yazıcılar tarafından kullanılmadan önce Asurlular tarafından yeniden çalışılmıştır. İncil anlatılarının ve Mezopotamya hikâyelerinin temel paradigması yakından aynı hizada olsa da bilgin hala önemli farklılıklar var:
Hem Genesis hem de Enuma Elsih, kültürel kökenleri detaylandıran ve kutlayan dini metinlerdir: Genesis, Yahudi halkının Rab'bin rehberliği altında kökenini ve kuruluşunu anlatır; Enuma Elish, tanrı Marduk'un önderliğinde Babil'in kökenini ve kuruluşunu anlatır. Her eserde kozmosun ve insanın nasıl yaratıldığına dair bir hikâye var. Her eser, bir zamanlar evreni dolduran sulu kaosu ve ilkel karanlığı tanımlayarak başlar. Sonra karanlığın yerini alacak ışık yaratılır. Daha sonra gökler yapılır ve içlerine gök cisimleri yerleştirilir. Sonunda insan yaratılır.
Bu benzerliklere rağmen, iki hesap birbirinden daha farklıdır. İbrani yazıcılar, Mezopotamya yaratılış hikâyesini kendi amaçları için gözden geçirirken anlatıyı ve odağı sıkılaştırdı, ancak kaostan düzeni getiren her şeye gücü yeten tanrı kavramını korudu. Enuma Elish'te Marduk, dünyanın tanınabilir düzenini kurar (tıpkı Tanrı'nın Yaratılış hikâyesinde yaptığı gibi) ve insanların bu büyük armağanı tanıması ve tanrıyı hizmet yoluyla onurlandırması beklenir. Aslında Mezopotamya’da insanların yaratılış armağanını sürdürmek ve kaos güçlerini uzak tutmak için tanrılarla işbirliği içinde oldukları düşünülüyordu.
Babil'deki Enuma Eliş
Marduk, Hammurabi'nin saltanatı sırasında Babil'de öne çıktı ve tapınmada popüler tanrıça İnanna'nın yerini aldı. Hammurabi'nin saltanatı sırasında, aslında, daha önce popüler olan bir dizi kadın tanrının yerini erkek tanrılar aldı. Marduk'u tüm tanrıların en güçlüsü olarak öven Enuma Elish, bu nedenle, tanrının kendisi ön plana çıktıkça ve Babil şehri güçlendikçe giderek daha popüler hale geldi.
Marduk kültünün yükselişi, Babil'in şehir devletinden bir imparatorluğun başkentine siyasi yükselişiyle yakından bağlantılıdır. Kassit Dönemi'nden itibaren Marduk, Babil Yaratılış Destanı'nın yazarının yalnızca Marduk'un tüm tanrıların kralı olduğunu değil, aynı zamanda birçoğunun onun kişiliğinin görünümlerinden başka bir şey olmadığını iddia etmesi mümkün olana kadar giderek daha önemli hale geldi.
Hikâye, yalnızca düzenin kaosa ve ışığın karanlığa karşı zaferinin büyük bir hikâyesi olarak değil, aynı zamanda Babil ve Babil kültürünün eski Sümer uygarlığı modeli üzerindeki yükselişinin bir meseli olarak da okunabilir. Ayrıca, masal, sürekli değişim olarak yaşam kavramının bir örneği olarak anlaşılabilir.
Hikâyedeki eski statik tanrıların yerini daha genç ve daha dinamik tanrılar alır ve bunlar daha sonra ölüme tabi ölümlü varlıkları yaratarak evrene değişim ve değişkenlik kavramını tanıtır. Bu yaratıklar, tanrıların yaratılışlarını sürdürmelerine yardım etmekle görevlidir ve bu nedenle, kendileri ebedi olmasalar da, tanrıların ebedi işlerinde ayrılmaz bir rol oynarlar.
Yorum Yazın
Zamanında yaşayanlar için tek gerçek buydu sonra başkası oldu sonra başkası sonra başkası bu gün de malum şey tek gerçek ama o da gidecek bir başkası tek ger... Devamını Gör