Uğur Batı Yazio: Zengin İnsanlar Acımasız mıdır?
Zenginler acımasız mı?
Zenginler acımasız oldukları için mi zengin oluyor yoksa zengin olduktan sonra mı daha acımasız hâle geliyorlar?
Berkeley Üniversitesi psikoloji bölümü araştırmacısı olan ve bireyler ile gruplar arasındaki sosyal hiyerarşi, eşitsizlik ve duygu ilişkileri üzerine araştırmaları bulunan Paul Piff’in TED Talks’ta “Para insanı bozar mı?” başlıklı bir sunumu var (Kaynak: http://www.businessinsider.com/ted-talk-monopoly-makes-people-mean-2014-8). Sunumu izlemenizi tavsiye ederiz. Paul Piff bir ekiple birlikte insanlar zenginleştikçe hayatlarında nelerin değiştiği konusunda 7 yıl süren bir araştırma yapıyorlar.
Piff’e göre hırs, arzular, kibir, kötülük, iktidar ve acımasızlık gibi özellikler, insanların para kazanmasında etken olabiliyor fakat fıtratı ve yaşadığı ortam ne olursa olsun insanların zengin olduktan sonra bu karakter özelliklerini gösterme potansiyeli artıyor.
Paul Piff ve ekibi, aşağıda detaylarını vereceğimiz sonuçlara Monopoly oyununu kullanarak yaptıkları bir test ulaştı. Monopoly'i bilirsiniz. Kızmabiraderi andırıyor ama daha sofistike. Oyuncular birer 'girişimci' gibi davranıyor. 'Kapitalizmin oyunlaştırılmış şekli' diyelim kısaca. Monopoly oyuncuları, kasada belli bir miktar parayla başlayıp emlak satın alıp kiraya vererek zengin olmaya çalışıyor.
Araştırma, ABD’de U.C. Berkeley kampüsünde rastlantısal olarak seçilen birçok deneğe ikili Monopoly oyunu oynatarak gerçekleşmiştir.
Piff, deneyinde iki denek kullandı ve 100 kez tekrarladı. İlkine 1000 dolar, her turda fazladan 100 dolar ve tek bir kez zar atma fırsatı tanıdı. Diğer deneğe ise 2 bin dolar başlangıç parası, her turda fazladan 200 dolar ve sıra kendisine geldiğinde bir yerine iki kez zar atma fırsatı tanıdı. Bunun sonucunda doğal olarak ikinci denek hızla zenginleşti. Denekler oynarken Piff de aynalı bir cam ardından oyunu izledi. Ve kamera kayıtları alındı. Sonuçlar şaşırtıcı derecede çarpıcıydı.
Sıcak bir atmosferde başlayan oyunda ikinci oyuncu zenginleştikçe beden dili ve mimikleri farklılaşmaya başladı. Önce oturuşu değişen, hareketleri kabalaşan zengin denek, mekânda daha fazla yer kaplamaya başladı. Oyun sırasında yaptığı en belirgin hareket rakibini aşağılayarak gülmesiydi. Zaman geçtikçe zarı sert atmaya, piyonu basarak oynamaya devam etti.
Oyunun ortalarında ise rakibi ile iletişimi azalmış, onun gözlerine bakmıyordu. Tabiri caizse ayrı bir dünyada gibi davranıyordu. Çok kez tekrarlanan deneyde Piff hep benzer sonuçlara ulaştı. Zenginleşen taraf kibirleniyor, büyükleniyor, aldırmaz hale geliyordu. Deneyin daha detay sonuçları ise şu şekilde sıralanabilir:
Oyun ilerledikçe zengin oyuncu fakir oyuncuya karşı;
Nazik olmayan davranışlar sergilediğine,
Fakir oyuncuya karşı acıma duygusunun azaldığına,
Kazanma motivasyonun arttığına,
Egosunun şiştiğine,
“O kadar çok param var ki, her şeyi satın alabilirim” cinsinden sözler sarf ettiğine,
Fakir oyuncu maddi sıkıntılardan masadaki ikramı bile görmezken, zengin olanın tüm ikramı bitirdiğine;
Hileli bir oyunun sonunda kazanan kişilerin, bunu öğrendikten sonra bile bunu başarı gibi gösterdiğine şahit olunmuştur.
Dikkatinizi çekmek isteriz ki bütün bunlar sadece 15 dakika içinde oluyor. Üstelik deney tasarımcılarının kurduğu yapay bir eşitsizlik yüzünden oluşuyor. Araştırmayı kapaktan veren NewYorker Dergisine röportaj veren Piff, “Zengin olmak tabi ki insanların anında değişeceği anlamına gelmiyor ancak deneyler zenginlerin kendi çıkarlarını daha çok önemsediğini, empati duygularının azaldığını ve kendilerini kanun ve kuralların üzerinde gördüğünü kanıtlıyor” şeklinde konuşuyor.
Araştırmada çok önemli bir başka bulgu da sonuç sonrası ortaya çıkıyor.
Kura sonucu ayrıcalıklı olan oyuncuların hiçbiri başarılarını kuraya ve dolayısıyla kendilerine tanınan imtiyazlara bağlamıyor. Oyun stratejileri, aldıkları kararlar ve yeteneklerinden söz ediyorlar. Bunun böyle olması, insan zihninin kendi avantajına olan hususu nasıl algıladığını göstermektedir. Burada önemli bir toplumsal hiyerarşik anlam da vardır.
Piff, insanların refah ve maddi varlık açsından zenginleştikçe, empati ve acıma duygularının azaldığını ve sahip olduklarını “hak ettikleri” konusunda güçlü bir inanç geliştirildiklerini ifade eder.
Paul Piff’nin konu hakkındaki tek çalışması değil. Bir başka araştırmada ise; zenginin mi yoksa fakirin mi daha çok yardıma açık olduğunu çalışmış Paul Piff. Laboratuvarda yapılan çalışmada zengin ve fakirlerden teşkil deneklere verdikleri 10 doların bir kısmını başkalarına yardım etmeleri telkin edilmiş. İlginçtir ki, fakirler %44 daha fazla yardım etmiş. Bu hiyerarşik değişimler üzerine çalışan Piff, insanın zenginleştikçe, acıma, empati ve sempati duygularının azaldığını ortaya koyuyor. Yine insanların zenginleştikçe menfaat ve sahip olma dürtüsünün de buna bağlı olarak arttığı bir başka bulgu olarak beliriyor.
Zenginlik düzeyinin artması ile birlikte insanın civarına zarar verecek şekilde bireysel başarı vizyonu peşinde koştuğu bulgusu da kayda değer bu arada. Zenginlik yanında ekonomik eşitsizliğin arttığı durumlarda da pek çok negatif sonuç doğuyor. Zenginliğin doğurduğu narsistik davranışları şekillendiriyor ki, bu da narsisizmi şekillendiren ben-merkezci davranış ve özelliklerin kişinin içinde bulunduğu koşul ve bağlamla yakın ilişkili olduğu fikrini destekliyor.
Sonuç mu?
Sanırım zenginleştikçe acımasızlaşıyoruz. En azından istisnaların kaideyi bozmayacağı şekilde!
Yorum Yazın
zengin fakir farketmez insan ozunde bencil ve acimasizdir. sosyal yardimlasma, acima toplum icindeki isbirliginin sonuclaridir. toplum icinde insanlar birbir... Devamını Gör