Merve Aydın Yazio: "Yeşimin ve Gölgenin Tanrıları"nda Maya Mitolojisi İzleri

Yakın zamanda Silvia Moreno-Garcia kaleminden orijinal adı Gods of Jade and Shadow olan, Türkiye’de İthaki Yayınları tarafından Yeşimin ve Gölgenin Tanrıları adıyla basılan kitap 339 sayfalık mitoloji ve kurgunun iç içe geçtiği ancak kurgunun ön planda olduğu tatlı-sert ve oldukça akıcı bir haldedir.Şibalba’dan Orta Dünya’ya uzanan, mitolojik karakterlerle süslenmiş, biraz fantastik, biraz aşk, biraz macera, biraz ondan, biraz bundan... Evet, her şeyden biraz var kitapta.Kitaba başlarken çok fazla mitolojik yönünün ağır basacağını düşündüğümü, bu yüzden de beklentimin altında kaldığını itiraf etmeliyim. Ancak nihayetinde bu bir kurgu ve kurgu bazında değerlendirecek olursam “kolay ama başarılı” diyebilirim.Çeviriyle ilgili maalesef olumlu konuşamayacağım. Yeşimin ve Gölgenin Tanrıları çevirisi maalesef problemliydi. Örneğin; “...derken kovasının hemen önünde bir çift parlak çizme DURUVERDİ”, “...kadın DİNELDİ”, “...DÖNENİP düşen...” gibi Anadolu’da konuşulan şivelere has ifadeler gördüm ve açıkçası anlamlandıramadım. Yerli bir romanda bu tarz Anadolu esintisi sözcükler ve cümleler kulağa çok hoş gelebilirdi fakat yabancı bir kalemden çıkmış bu esere çevirmenin kendi yorumunu katmasını doğru bulmuyorum. Bu sorunun diğer baskılarda çözüleceğini umuyorum.Karakter analizleri, mekân betimlemeleri ve diyaloglar açısından da başarılı ancak olaylar ve bölümler arası geçiş yer yer olması gerekenden hızlı. Kurgu bütünlüğünü bozmasa da bu yönüyle okuyucuyu pek heyecanlandırmıyor.Olaylar 1920’li yıllarda Meksika’da başlar. Kahramanımız genç bir kız, Casiopea Tun... Babası öldükten sonra annesiyle birlikte büyükbabanın evine yerleşir ve burada hayat Casiopea için oldukça zor ve yorucu geçmeye başlar. Başta büyükbabası ve kuzeni Martin olmak üzere annesi hariç herkes onu hizmetçi yerine koyar ve kötü davranır. Ama kızımız yıldızlara bakıp hayal kurmayı, gizli gizli kitap okumayı ve bir gün bu evden kurtulacağına dair inancını asla yitirmez. Bu konuda en büyük motivasyonu büyükbabasının ona bırakacağını düşündüğü mirastır. Evde kimsenin olmadığı bir gün büyükbabanın odasına girer ve hep dikkatini çeken demir sandığı açar.Amacı sandıktaki parayı alıp evi terk etmektir ama hiç beklemediği bir şeyle karşılaşır: Sandık kemiklerle doludur. Kemiklerin sahibi, kardeşi Vucub-Kame tarafından ihanete uğrayıp başı kesilen, saklaması için büyükbabaya teslim edilen Şibalba’nın Ölüm Lordu Hun-Kamé’ye aittir. Casiopea’nın parmağına batan kemik parçasıyla yeniden hayat bulan Hun-Kame, elinden alınan gücü ve tahtını tekrar kazanabilmek için kardeşinin farklı yerlere sakladığı parmağı, kulağı, gözü ve yeşim kolyesini bulmak zorundadır. Zaten evden kaçmak için fırsat kollayan Casiopea’nın da bu yolculukta kendisine eşlik etmesi gerektiğini söyler ve zorlu, tehlikeli engellerle dolu bir yolculuğa çıkarlar. Kahraman kızımız, Şibalba Lordlarının taht mücadelesinin ortasında, zorlu bir macerada kendini bulur. Ölüm ve yaşam, iyilik ve kötülük, affetme ve intikam ikilemlerinin arasında seçtiği yol kaderini belirler. Kitabın sonuna eklenen “Sözlükçe” bölümü, içerikteki mitolojik tanrıların, mekanların, yaratıkların, ritüel ve sembollerin Maya mitolojisindeki anlamını ve önemini açıklamaktadır. Kitapta ilahî ve ebedî bir savaşın iki tarafı olan Hun-Kame ve Vucub-Kame, Maya mitolojisi kaynaklarına göre yer altı dünyası olarak adlandırılan Şibalba’nın efendileri olarak biliniyor. Yine sıkça karşılaştığımız “Orta Diyar”, insanların yaşadığı dünya şeklinde tanımlanıyor. Ayrıca yazar, bu kurguyu oluştururken Mayalar için kutsal sayılan, dünyanın ve tanrıların oluşumu, yaratılışla ilgili mit ve efsanelerle dolu olan Popol Vuh’tan etkilendiğini belirtiyor. “Dile getirdikleriniz güçlenir ama hiç dile getirilmeyenler de insanın yüreğinde derin yaralar açar, o yüreği paramparça eder de dudakların arasından tek hece olsun kaçmaz.”Instagram