Bir Yılın Uzunluğunu 365.2422 Gün Olarak Hesaplayan İznikli Yunan Astronom Kim?
İznik doğumlu Yunan astronom Hipparkos (ya da Hipparkhos), antik çağların en büyük astronomik gözlemcilerinden biri. Ömrünün çoğunu Rodos'ta geçiren Hipparkos, teleskop kullanmadan yaptığı mükemmel gözlemleriyle biliniyor. Gelin onu daha yakından tanıyalım...
Yaklaşık iki bin yıl önce, 'Hipparchus' adlı bir Yunan astronom, bir yılın uzunluğunu hesapladı. Ve bir teleskopu bile yoktu. Onun hesaba göre bir yıl tam olarak 365.2422 gündü.
Peki Hipparchus kimmiş, gelin isterseniz önce ona bakalım...
Türkçe kaynaklarda Hipparkos olarak da bilinen Hipparchus hakkında ne yazık ki çok fazla bilgi yok. Bildiklerimiz, M.Ö.190 yıllarında şimdiki İznik bölgesinde var olan Britinya Krallığı'nda doğduğu ve muhtemelen Rodos'ta öldüğü...
Ayrıca İskenderiye'ye seyahat etmiş olduğu düşünülüyor. Dediğimiz gibi kendisi hakkında çok fazla bilgiye sahip değiliz.
Neyse ki çalışmaları diğer yazarlar sayesinde günümüze ulaşmış.
Çok fazla kişisel bilgiye sahip değiliz dedik ama bildiğimiz ve emin olduğumuz bir şey var ki o da Hipparkos'un bir dahi olduğu.
Trigonometriyi icat eden kişi kim biliyor musunuz? Evet, Hipparkos!
Trigonometriyi keşfetmesinin yanı sıra kendisi 850 yıldızlık bir katalog hazırlamış olan başarılı bir gökbilimciydi.
Dünya, ay ve güneş arasındaki mesafeleri hesapladığını da biliyoruz.
Hipparkos hakkında söyleyebileceğimiz en önemli başarılarından biri de, tutulmaların ve diğer gök olaylarının tarihlerini tahmin etmek için kullanılan bir astronomik cihazı (Antikythera Mekanizması) tasarlamaya yardımcı olması.
Hipparkos'un en büyük ve ses getiren katkılarını astronomiye yaptığını söyleyebiliriz.
Hipparkos bir ilk değildi elbette. Ondan önce, dünyanın çevresini doğru bir şekilde hesaplayan Eratosthenes veya dünyanın güneş etrafında döndüğünü teorileştiren Aristarchus gibi birçok büyük Yunan astronomu var.
Ancak, ilk olmasa da aralarında en önemlisi olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz.
Bunun birçok nedeni var elbette. Bir yılın uzunluğunu hesaplaması bunlardan sadece biri.
Peki bunu nasıl yaptı?
Üstelik bu hesaplamayı daha önceden deneyen insanlar da varken. Örneğin Callippus, M.Ö. 330'da bir yılın 365 1/4 gün olduğunu söyledi.
Hipparkos, bunun doğru olup olmadığından emin olmak için, icat edilmesine büyük katkısı olan astronomik cihazları kullanarak kendi hesaplarını yaptı.
Güneş yıl boyunca konum değiştirir. Bir yıl boyunca her gün aynı saatte, aynı yerden güneşin fotoğrafını çekerseniz, düz bir çizgi yerine görseldeki "analemma" olarak bilinen şekil oluşur.
Tekrar aynı noktaya geldiğinde ise aradan bir yıl geçmiş olur.
Hipparkos'un sonuçları kesin değildi ve değişkendi çünkü elinde yeterli veri yoktu. Ama pes etmedi. Daha çok veri ile analiz yapabilmek için, Yunanlıların, Mısırlıların ve Babillilerin ayrıntılı astronomik kayıtlarına başvurdu. Neticede yüzyıllardır kayıt tutuluyordu ve bu veriler onun çok işine yarayabilirdi.
Ve öyle de oldu, eski kayıtlara baktığında tutarsızlıklar buldu.
Hipparkos, yaklaşık üç yüz yıl boyunca kaydedilen göksel olayların zamanlamalarında neredeyse tam olarak bir günlük bir kayma olduğunu anladı.
Bu araştırmalar sonucunda, Callippus'un hesabının günün 1/300'ünde yanlış olduğu sonucuna vardı.
Hipparkos, 365 1/4'ten 1/300'ü çıkardı ve bir yılın uzunluğu olarak 365 74/300'e ulaştı.
Daha anlaşılır olması için, ondalık basamaklarla ifade edelim: 365.2467 gün.
İki bin yıldan fazla bir sürede bu rakamı 0,005'ten daha az iyileştirebildik.
Şimdi tüm bu okuduklarınızı bir de şöyle değerlendirin. Hipparkos ve diğer astronomlar 21. yüzyılda sahip olduğumuz teknolojinin hiçbirine sahip değillerdi.
Hipparkos'un yardım alabileceği bilgisayarlar veya uydular yoktu. Hatta teleskop bile kullanmamıştı.
Evreni anlamak için tek kullandığı gözleri ve aklıydı...
Bunlar da ilgini çekebilir;
Yorum Yazın