Antik Yunan Filozofları Neden Bu Kadar Önemli?
Antik Yunan filozofu Sokrates kimdi? Sokrates'in hayatı neden bu kadar önemli? Sokrates hangi sebeplerle idam edildi? İdam edilmeyi aslında kendi mi istedi? Sokrates'in karısı ile son konuşması nedir? Yunan felsefesinin öncülerinden olan Sokrates ve öğrencisi Platon hakkında bilmedikleriniz...
Antik Yunan neden bu kadar önemli? İnsanlar neden onlar hakkında bu kadar çok konuşuyor? Bunun idam edilen ve felsefenin babası olarak görülen Sokrates ile bir ilgisi olabilir mi?
Antik Yunanlılara bu kadar saygı duyulmasının sebebi nedir?
Hepimiz biliyoruz ki, onların astronomiye, matematiğe, mimariye ve siyasete önemli katkıları oldu. Ama en önemli katkıları şüphesiz felsefe konusundaydı.
Her ne kadar kendisinden önce filozoflar olsa da Sokrates, Antik Yunan felsefesi için bir dönüm noktasıydı. Sokrates, M.Ö. 470'de Atina'da doğdu ve şehrin her anlamda 'Altın Çağı' diyebileceğimiz bir döneminde yaşadı.
Peloponnesos Savaşı'nda savaşmış olan Sokrates, görünüşe asla önem vermezdi, zenginlik para pul onun için önemsizdi, öyle ki etrafta yalın ayak gezerdi.
Onu ilgilendiren tek şey, bilgelik ve erdem arayışıydı. Onlara ulaşma yöntemi de her şeyi ama her şeyi sorgulamaktı.
Sokrates enteresan ama hibir şey yazmadı. Sokrates'in fikirleri hep başka insanlardan, özellikle de öğrencilerinden öğrenildi. Bu öğrencilerin başında da elbette, daha sonra neredeyse tüm batı felsefesini etkileyecek olan Platon vardı.
Öğrencisi Platon, Socrates'in yargılandığı dönemde de jürideydi.
Sokrates M.Ö. 399 yılında 70 yaşındayken, yargılandı. Bu yargılanmanın temelde iki sebebi vardı. Biri dinsizlik, çünkü Sokrates şehrin tanrılarını tanımıyordu ve yeni tanrılar oluşturuyordu. İkincisi ise Atina gençliğinin yozlaşmasına sebep olmasıydı.
Sokrates'in yargılandığı duruşmaya, Platon da dahil olmak üzere 501 kişilik bir jüri katıldı.
Bu süreç, Atina için çalkantılı bir zamandı. Peloponnesos Savaşı'nı henüz kaybetmişlerdi.
Demokrasi geri dönmüştü ama her an sistemde çatlaklar oluşacakmış hissiyatı veriyordu. Ve birçokları için Sokrates, şehrin istikrarı için bir tehdit gibi görünüyordu.
Kendisine Atina gençliği üzerindeki yarattığı olumsuz etki sorulduğunda, Sokrates bunu reddetti ve savunmasını şu şekilde yaptı: "Kimseye hiçbir şey öğretemem, sadece onların düşünmelerini sağlayabilirim."
Sokrates, duruşması sırasında bu kadar çok insanın ondan nefret etmesinin ve cezalandırılmasını istemesinin nedeni olarak insanlara soru sormasını görüyordu.
Çünkü insanlar, Socrates'in soruları karşısında her şeyi sorgulamaya başlamıştı. Ve bu da aslında kendi cehaletlerini ortaya çıkarmış, ve Sokrates'e karşı kinlenmelerine sebep olmuştu.
Sokrates, kendisini dinleyen gençlerin, ebeveynlerini ve şehrin büyüklerini sorgulamaya başladığını ve bunun da kuşaklar arasında bir uçurum meydana getirdiğini itiraf etti. Ama yine de, somut anlamda suçlanabileceği belirli öğretileri yoktu. Sadece insanların, akıllarını kullanarak her şeyi sorgulamalarına sebep olmuştu.
Ne derse desin, jüri onu her iki konuda da suçlu buldu.
Sokrates ölüme mahkum edildi. Ölümü bir bardak zehirli baldıran içerek olacaktı.
Bazılarına göre Sokrates zaten bunu istiyordu. Sokrates'in öğrencilerinden biri olan Xenophon, onun yaşlılığında sürgüne gitmektense ölmeyi tercih edeceğine inandığını söylüyordu.
Bu öğrencisi aynı zamanda, Sokrates'in idamdan daha hafif bir ceza istemeyi nasıl ve neden reddettiğini ve arkadaşlarının kaçmasına yardım etmesine neden izin vermediğini de yazdı.
Xenophon'un asıl anlatmak istediği, Sokrates'in erdemli bir şekilde ölmeyi, onursuz bir yaşama tercih ettiğidir. "Ölümden sakınmak o kadar zor değildir, zor olan kötülükten sakınmaktır, çünkü kötülük ölümden daha hızlı koşar."
Xenophon, duruşma boyunca Sokrates'in nasıl neşeli olduğunu hatta arkadaşlarını bile rahatlattığını anlatıyor.
Ve sonunda da, baldıran zehrini korkusuzca şarap gibi içişini...
Sokrates'in duruşması esnasında söylediği ve bir çoğumuzun bildiği o söz: "Sorgulanmayan hayat, yaşamaya değmez!" Ne çok şey ifade ediyor aslında... Sokrates'e göre akıl, insanlığa verilmiş en büyük armağandı.
Platon'un duruşma açıklamasından edindiğimiz bilgiler bunlar.
Ancak sanmayın ki Platon'un tüm açıklamaları taraflıydı.
Sokrates'in tanrılar hakkında çoğu Atinalı insandan farklı düşündüğünü belirten açıklamaları da vardı.
Tüm bunlardan sonra Atinalıların Sokrates'i neden cezalandırdıklarını daha net anlıyoruz. Alışılmışın dışında fikirleri, demokrasisi kırılgan olan bir şehirde istikrarı bozuyordu ve bu yüzden onu bir tehdit olarak görüyorlardı.
Ancak onu öldürerek aslında ölümsüz yaptılar. Bu sayede Sokrates, akılcılığın ve modern, bilimsel dünya görüşünün simgesi haline geldi.
'Sorgulanmayan hayat, yaşanmaya değmez.'
Tek bir cümlenin, günümüzde modern yaşamı şekillendiren bir düşünme biçimine dönüştüğünü görebiliyoruz.
İdam edilmeden önce Sokrates ve karısının arasındaki diyalog da oldukça enteresan...
İdam edilmeden önce karısı Xanthippe Sokrates'e şöyle der: 'Ama sen suçsuzsun; suçsuz yere idam ediliyorsun.'
Sokrates de buna karşılık şöyle bir cevap verir: 'Be kadın, suçlu olarak idam edilmemi mi yeğlerdin?'
Yorum Yazın
Sokratesin öğrencilerine başkalarının sizin hakkında ne düşündüğünü önemsemeyin diyip de Atinalıların arkasından ne konuşacağını önemseyip sürgün yerine ölüm... Devamını Gör