'Akıllı Tepe Lambası' Kararı Tartışma Yarattı: Suistimal Edilebilir mi?

İBB UKOME toplantısında kabul edilen, taksilere yönelik 'akıllı tepe lambası' uygulaması tartışma yarattı. Tüketici Başvuru Merkezi Onursal Başkanı Aydın Ağaoğlu, 'Zaten var olan bir uygulamayı, yeniden getiriyorlar. Anlaşılan, kurallara riayet edilmiyor. Kötü niyetli sürücüler bu sistemi suistimal edebilir' dedi. Taksiciler Esnaf Odası Başkanı Eyüp Aksu ise, 'Bu konuyu suistimal eden taksiciler olursa İBB ve polis hassas denetimler yapabilir' dedi.

Taksimetreyle de entegre olarak çalışacak sistemle, taksimetre açıldığında tepe lambasında 'Dolu', yolcu bulunmadığında 'Boş', uygulama rezervasyonları durumunda ise 'RZV' yazacak. Yeni sistemin uygulanmaya başlanması öncesinde sistemin nasıl uygulanacağı ve yeni uygulamanın benzerinin daha önce de uygulandığı iddiası tartışılmaya başlandı.

Taksilerdeki tepe lambasının yeni bir uygulama olmadığını iddia eden Tüketici Başvuru Merkezi Onursal Başkanı Aydın Ağaoğlu, 'UKOME bir karar aldı, taksiler artık doluysa ışıklı tepe lambası dolu olduğunu yazacak, sürücü değiştirmeye gidiyor veya mobil uygulama üzerinden yolcu almaya gidiyorsa 'Rezerve' yazacak ancak, bu uygulama eskiden beri var, zaten kullanılıyordu. Olan bir uygulamayı, tekrar getiriyorlar. Anlaşılan, kurallara riayet edilmediği anlaşıldı. Dolu-boş şeklinde uygulama yapmayan taksilere yaptırımların etkili olması lazım. Tüketiciler haklarına sahip çıkarak, boş taksi kendilerini almadığında şayet ışıklı tepe tabelasında da boş olduğu gözüküyorsa mutlaka ilgililere şikayetini yapmalı' şeklinde konuştu.

Sürücü kötü niyetliyse önlemlerin hiçbir yararı olmadığını belirten Ağaoğlu, 'Örneğin, hiçbir bağlantısı olmadığı halde şoför değiştirme zamanında değilken bile rezerve yazabilir. Sürücü, turisti, kendi almak isteyeceği yolcuyu gördüğünde ise bu şekilde yanına yaklaşabilir. Bu noktada yaptırımların da biraz daha etkili olmasında yarar var. Çözüm için ne yapılabilir, örnek veriyorum, bu durumu suistimal eden, müşteri seçen sürücü cezalandırılır. Hatta iki üç kez tekrar edildiğinde plaka ruhsatı iptal edilebilir. Çünkü plaka sahiplerine verilen bu hak ilelebet kullanılabiliyor, dededen toruna geçebiliyor ve hiçbir plaka sahibi bu hakkın iptal edilmesini istemez. Buna göre de sürücülerini eğitirler, sürücüler de müşterilerine sıkıntı yaratacak haksızlıklar yapmazlar. 

Sürücüler yerli müşteri gördüklerinde doluyum diyorlar, turist gördüklerinde alıyorlar. Yerliye, değişime gidiyorum, uygulamadan yolcu aldım gibi bahaneler öne sürebilir, 'rezerve' olduklarını ifade edebilirler. Yani, sürücü kötü niyetliyse yapılabilecek bir şey yok, yaptırımların etkili olması, caydırıcı olması gerekir. Eskiden de vardı, taksi doluysa tepedeki taksi ışığı sönecek, boş ise müşteri arıyorsa yanacaktı. Tüketici, ışığı yanık halde durmayan taksiyi İBB veya ilgili belediyelere şikayet iletmelidir. Bu hizmet kamusal bir hizmettir, bu hizmeti sunmaktan kaçınılamaz' dedi.

İBB Ulaşım Dairesi Başkanı Utku Cihan ise, 'Mevzuat çok açık. Akıllı tepe lambası öncesinde sadece sarı renkli üzerinde, 'Taksi' yazan bir tepe lambasıydı. Bunun dışındaki kullanımlar yasaktı. Sahada taksilerle ilgili yaşadığımız sorunlardan biri de bu tepe lambalarının değiştirilerek, özelleştirilerek kullanılmasaydı. Biz de görüyorduk, bazı taksicilerimiz bunları tercih ediyorlardı, aslında bu da bize cesaret verdi. Dolayısıyla izin almadan, mevzuata aykırı olarak yeni uygulamaya benzer tepe lambaları kullananlar evet vardı. Biz ise geçenlerde aldığımız UKOME kararı ile İstanbul'daki tüm taksilerin akıllı tepe lambası kullanmasını zorunlu hale getirdik, üç ay içerisinde hepsi kullanıyor olacaklar. Bu yeniliği kendiliğinden getirenler vardı, fakat bizim sistemimize yani 'akıllı tepe lambası'na geçiş zorunlu hale geldi' ifadelerini kullandı.

Tepe lambalarının mevcut denetim mekanizmalarıyla entegrasyonu bulunacağını belirten Cihan, 'İstanbul'da bizim bir İtaksi sistemimiz var. Bu sistem tüm taksilerde bulunan bir denetim mekanizması ve sonrasında biz mecliste alınan kararla İstanbul'da 2 mobil taksi-yolculuk uygulamasına lisans vermiş durumdayız. Uygulamaların İtaksi sistemiyle entegrasyonu var. Biz herhangi bir çağrı ve yolculuğun detaylarını bu sistemle görebiliyoruz. Sürücünün cep telefonuna uygulamadan çağrı geldiğinde ve rezervasyon talebi oluştuğunda bu görünüyor. Denetim sistemimizin tepe lambasıyla entegrasyonu bulunduğundan bu durumda taksici uygulamadan işlem yapıldığında tepe lambası otomatik olarak rezerve halini alacak. Taksicinin bu sisteme dışarıdan herhangi bir müdahale şansı bulunmayacak. Dolu, boş ya da rezerve ifadelerine herhangi bir müdahale söz konusu olmayacak. Sadece tek bir butonumuz var, bu buton taksicinin acil durumda 'SOS' vermek için basabileceği buton. Bunun dışında taksicilerin tepe lambasındaki dolu, boş, rezerve yazılarını değiştirebileceği bir buton araç içerisinde bulunmayacak. Tamamen cep telefonuna, cep telefonu uygulamalarına, İtaksi sistemine ve taksimetreye entegre bir sistem olacak. Dışarıdan buna müdahale şansı yok' diye konuştu.

Yeni uygulamayla ilgili bilgi veren Cihan, 'Şoför değişimi konusunda ise, şöyle bir konu var, bu şoför değişimi durumu İstanbul'daki taksicilerin yolcu almama bahanelerinden en önde olanlarından bir tanesi. Dolayısıyla diğer şoförle mevcut şoför aralarında anlaşacaklar, o alanda şoför değişikliği yapacaklar. Buna göre de kendi aralarında bir sistem oluşturacaklar. Şoför değişimi durumu için ekstra bir çalışma yapmaya, ekstra bir ikaz işareti yapmaya ihtiyaç yok'  şeklinde konuştu.

Yaşanan şikayetler sebebiyle yeni uygulamaya geçildiğine vurgu yapan Taksiciler Esnaf Odası Başkanı Eyüp Aksu, 'Şimdi bazı yolcularımız, taksiler bizi almıyor gibi durumlar yaşıyorlardı. Şikayetler oluyordu. Şimdi 3 ay içerisinde tüm taksilerde, tepe lambalarındaki led ekranda dolu, boş, rezerve, acil durum gibi ifadeler yazacak. Eğer taksici, taksimetreyi açarsa otomatik olarak lambada 'Dolu' yazacak, taksimetre kapalı, yolcu yok ise 'Boş' yazacak. Arkadaş uygulama çağrısına veya durak telefon çağrısına gidiyorsa veya araç şoför değişimi ya da ihtiyacını karşılamaya gidiyorsa 'Rezerve' yazacak. Eskiden bu uygulama yoktu. Bir önceki uygulamada tepe lambaları sabitti. Sadece taksi yazıyordu, şimdi led ışıklı uyarılı olacak. Araç içerisindeki tepe lambası elektronik ortamla değişecek. Manuel müdahale edilmeyecek. Arkadaş çağrıyı kabul ediyorsa, 'Rezerve' yazacak. Bu konuyu suistimal eden taksiciler olursa İBB ve polis konuda hassas denetimler yapabilir' dedi.