Sosyal Psikoloji Deneyi: Teklife Verdiğin Cevaba Göre Sana, Seni Anlatıyoruz!

Sosyal deneyler insanlık tarihi boyunca başarıyla uygulanmış ve gerçek anlamda doğru ve etkili sonuçlar vermiştir. Ben de istedim ki bu deneyleri hem Onedio ailesi olarak bizler de bir test edelim hem de sonuçlarını yorumlayarak, hayatımıza olumlu etkilerini nasıl yansıtabiliriz ona bakalım.. Haydi, başlayalım!

Diyelim ki, piyangodan 1000 TL kazandınız. Ne var ki çok değişik bir piyango bu. Size ya belli bir miktarı hemen almanızı ya da bekleyip daha yüksek bir miktar almanız teklif ediliyor.

Bu çıkarımlar özellikle 'f' seçeneğini seçen, yani 100 TL bile olsa gelecekteki fazla ödülü görmezden gelen, bir nevi sabırsız olan denekler için geçerli.

Bu çıkarımların hiçbiri hakkında soru sormayan basit bir anketten hareketle, bütün bu davranışlarınızın tahmin edilmesi gerçekten çarpıcıdır. Aslında olaya bir adım geri çıkarak baktığınız zaman hepsinin ortak bir noktası olduğunu göreceksiniz: Düzenli bir şekilde sağlık kontrollerine gitmek, ders çalışmak, düzenli spor yapmak, uyuşturucudan uzak durmak gibi şeylerin hepsi gelecekte daha büyük bir ödül uğruna yakın zamandaki ödüllerden uzak durmakla ilgilidir.

İnsanlar üzgün oldukları zaman daha kolay teslim olur ve moralleri düzelsin diye küçük ödüllere sarılır. İnsanın doğasında sabırsızlık vardır kısacası.

Fakat bu deneyde, sabretme konusunda da yardımcı olabilecek birkaç ipucu var elbette.

Öncelikle beynimizin kontrol mekanizmasından sorumlu bir bölgesi vardır. Ne yapıp yapmayacağımıza karar vermemizi sağlar, öz kontrolden sorumludur kısaca. Bu bölgeyi uyarmak önemli.

Soruyu soruş şeklimizi değiştirmek de etkili olabilir. Mesela size yöneltilen bu soru '' ya şimdi 750 lira ya da bir yıl sonra 1000 lira'' yerine '' şimdi 750 lira ve bir yıl sonra 0 lira ya da şimdi 0 lira ve bir yıl sonra 1000 lira'' olsaydı, sanırım ilk seçenek çok da çekici gelmeyecekti. Çünkü ikinci seçenekte 250 liradan tümüyle vazgeçmekle kalmıyor gelecekteki 1000 liradan da vazgeçiyorsunuz.

Kesin bir tarih vermek de insan beyninin algısını değiştiren önemli ayrıntılardan. İnsanların kendilerine kesin bir tarih verilen tekliflere dayanma kuvvetlerinin arttığı gözlemlenmiş.

'Bu dediklerin pratikte ne kadar etkili abi, ondan bahsetsene' diyorsanız hemen bir sosyal deney daha yapalım. Kesin tarih konusunu şöyle işleyebiliriz.

Örneğin emeklilik tarihiniz 01.01.2040 olsun. Ve önünüzde 2 seçenek var:

a) 01.01.2040 tarihine kadar 3000 TL maaş alıp, o tarihten sonra hiç almamak

b) 01.01.2040 tarihine kadar 2500 TL maaş alıp, o tarihten sonra 1000 TL almak

Hangisini seçerdiniz?

Eğer ki şu an maaşınızdan kısıp, geleceğe yatırım yapmıyorsanız -yani bir nevi cevabınız a ise- sizin için sonuçları oldukça zor bir karar olacaktır..

Ya da gelin daha hoş bir örnek verelim ve bu konuyu kapatalım. Bir daha alışverişe çıkacağınız zaman kan şekeri tekniğini deneyin. Biraz ironik gelebilir ama, alışveriş esnasında daha sağlıklı yiyeceklere yöneleceğinizden emin olmanın iyi yolu, alışverişe gitmeden önce bir çikolata yemektir ;)