30 Yıl Sonra Yurtdışına Vagon Sattık, 25 Milyon Lira Zarar Ettik

Sayıştay’ın 2013 Denetim Raporu’na göre Türkiye Vagon Sanayi AŞ (TÜVASAŞ), 30 yıl sonra yapılan vagon ihracatı devleti 25 milyon lira zarara uğrattı.

İhracat Bulgaristan Demiryolları’nın (BDZ) siparişiydi. Türkiye Vagon Sanayi Anonim Şirketi'nde (TÜVASAŞ), yaptığı hata nedeniyle 2012 ve 2013 yılında Bulgaristan’a toplamda 75,1 milyon TL’ye satılan 30 vagon için, 88,6 milyon TL harcama yaptı. Vagonların satışından kaynaklanan 13,5 milyon TL zarar ile birlikte şirket 4 milyon euro tutarında gecikme cezası ödedi. Raporda “Proje tutarı 32 milyon 205 bin Euro olan BDZ siparişi yaklaşık 25 milyon TL gibi büyük bir zarar ile sonuçlandı. Zararın oluşmasında gerek sözleşme gerekse üretim sürecindeki (2010-2012 arası) idari bilgi ve deneyim eksiklikleri ile proje sürecinin gerekli özenle yönetilememesinden kaynaklandığı tespit edilmiştir.” denildi.

SONUÇLAR 2013'E YANSIDI

Sayıştay Başkanlığı tarafından TÜVASAŞ 2013 Yılı Denetim Raporu’ tamamlandı. Şirket, 2013 yılı maliyet ve gider artışları, hâsılat ve kâr artışlarına kıyasla önemli ölçüde artış göstererek ve çalışma dönemi 21,3 milyon TL zararla kapandı. 2013 yılında ortaya çıkan zararda önemli etkisi olan Bulgaristan Demiryolları siparişi 30 adet vagon üretimi zararının, esas itibariyle önceki dönemlerde yapılan işletmecilik ve planlama hatalarının bir sonucu olarak meydana geldiği belirtilen raporda, “Bu konuda maliyet analizlerinin gerektiği gibi yapılmaması, üretimde kullanılacak malzemelerin maliyeti yüksek banka kredileri yoluyla finanse edilmesi, üretim, alım, malzeme yönetimi ve nakit planlamalarının sağlıklı bir şekilde yürütülmemesi, üretim programı hedeflerinin (özellikle 2011 yılında) büyük ölçüde sapması, vagonların zamanında teslim edilememesi nedeniyle gecikme cezalarına maruz kalınması önemli boyutta zarara yol açmış ve bunun sonuçları 2013 yılına yansımıştır.” ifadelerine yer verildi.

2008'DE İŞTİRAK ETTİ

TÜVASAŞ, Bulgaristan Demiryolları Genel Müdürlüğü’nün (BDZ) açtığı 30 adet yataklı vagon temini ihalesine 11 Nisan 2008 tarihinde iştirak etti. Şirket, tanesi bir milyon 73 bin 500 Euro olmak üzere 30 adet vagon için 32 milyon 205 bin Euro teklif verdi. Bulgaristan Demiryollarının Genel Müdürlüğü 28 Mayıs 2008 tarihinde şirkete bir yazı göndererek, yapımla ilgili çeşitli teknik soruların cevaplandırılmasını istedi. TÜVASAŞ cevabi yazısında üretimde kullanılacak malzemelere ilişkin tedarikin teknik şartnameye uygun, Uluslararası Demiryolları Birliği’nin (UIC) standartlarında üretim yapan, ulusal ve uluslararası firmalardan temin edileceğini belirtti. Bulgaristan Demiryollarının Genel Müdürlüğü’nün 6 Ekim 2008 tarihli yazısı ile ihaleyi TÜVASAŞ kazandı. TÜVASAŞ ile Bulgaristan Demiryolları arasında tanesi bir milyon 73 bin 500 Euro teklif birim fiyat üzerinden 30 adet yataklı vagon yapımı için 17 Aralık 2010 tarihinde 32 Milyon 205 bin Euro bedelli sözleşme imzalandı. Sözleşme bedelinin yüzde 31,8’i oranında 10 Milyon 225 bin 087 Euro tutarındaki avans 3 Ekim 2011 tarihinde şirkete ödendi ve sözleşme bu tarih itibariyle yürürlüğe girdi. Yataklı vagonların teslimatı 3 Ocak 2011 tarihi itibari ile 17. ayda (2012 Temmuz) 12 vagon, 18. Ayda (2012 Ağustos) 8 vagon ve 24. ayda (2012 Aralık) 10 vagon olarak belirlendi. 2012 yılında bütün işlemleri tamamlanan vagonlar için test işlemlerinden dolayı teslimat süresi gecikmiş ve teslimatı sarktı. Vagonların teslimi gecikmeli olarak 30 Nisan 2013 tarihinde tamamlandı.

ZARAR DENEYİM EKSİKLİKLERİ İLE PROJE SÜRECİNİN GEREKLİ ÖZENLE YÖNETİLEMEMESİNDEN KAYNAKLANDI

Vagonların imalatları bitirilmesine rağmen sözleşmede yer alan bir kısım hususların gerçekleştirilmesinde sorunlar yaşandı. Bunlardan en önemlisi, yapılan sözleşmede yer alan ve Avrupa Birliği’nin yolcu vagonları için 2011 yılında öngördüğü TSI şartlarının tedarikçi firmaların bu şartları sağlamada yetersiz kalması ve sertifika alımında yaşanan gecikme. Diğer bir neden de sözleşme gereği vagonların 176 km/h (160 km/h + yüzde 10) hıza uygun olma şartı. Vagonlar üretildikten sonra hız testi için uygun yol ve lokomotif bulunmaması nedeniyle lokomotif temininde yaşanan zorluklar teslimde gecikmede etkili oldu. Sayıştay raporunda tüm bu olumsuzlukların, basiretli bir tüccar olarak, şirketin söz konusu ihaleye girmeden önce dikkate alması gereken öngörülebilecek hususlar olarak değerlendirilmesi gerektiğini vurgulandı.

BDZ şirketi için üretilen yataklı vagonların satışı ile ilgili olarak gerçekleşen satış maliyetinin 88 milyon 668 bin TL olduğu ifade edilen raporda, “Satış hâsılatının ise 75 milyon 139 bin TL olduğu ve bu satış neticesinde 13 milyon 528 bin TL zarar oluştuğu tespit edilmiştir. BDZ şirketince, vagonların TSI standardında sertifikalama ve test sürüşü sürecindeki gecikmelerden kaynaklanan teslimat gecikmeleri nedeniyle hesaplanan toplam 4 milyon 20 bin 794 Euro tutarındaki ceza 2 milyon 491 bin 57 Euro’su Avans Teminat Mektuplarının nakde çevrilmesi bir milyon 529 bin 737 Euro'su ise sözleşmeden kalan şirket alacağının mahsup edilmesiyle kesilmiştir. Şirketçe dava konusu yapılan ceza işlemi Bulgaristan Tahkim Mahkemesinde, TÜVASAŞ aleyhine karara bağlanması durumunda ‘BDZ Yataklı Vagon Projesi’ yaklaşık 25 milyon TL zarar ile sonuçlanmış olup bu zarar tutarı, teslim edilen yataklı vagonlara ilişkin garanti süresi içinde şartname hükümleri çerçevesinde yapılacak ek maliyetler ile birlikte daha da artış gösterecektir. Proje tutarı 32 milyon 205 bin Euro olan BDZ siparişinin yaklaşık 25 milyon TL gibi büyük bir zarar ile sonuçlanmasında ise gerek sözleşme gerekse üretim sürecindeki (2010-2012 arası) idari bilgi ve deneyim eksiklikleri ile proje sürecinin gerekli özenle yönetilememesinden kaynaklandığı tespit edilmiştir.”

Oluşan zarar nedeniyle TCDD Teftiş Kurulu Başkanlığınca soruşturma başlatıldığı belirtilen raporda, “Yürütülen inceleme sonucu düzenlenen 17 Aralık 2013 tarihli İnceleme Raporunda, dönemin Genel Müdür ve Yardımcısının sorumlulukları tespit edildiğinden ve Genel Müdürle ilgili soruşturma yetkisi ilgili Bakanlıkta olduğundan, TCDD Genel Müdürlüğünce Ulaştırma, Haberleşme ve Denizcilik Bakanlığı'na intikal ettirilen İnceleme Raporu ile ilgili olarak anılan Bakanlıkça yürütülecek işlemlerin takip edilmesi, Gerek yurt içi gerekse yurt dışına yapılacak satışlarda birim maliyet ve fiyat analizleri yapılarak satış fiyatlarının oluşturulması; üretim, stok, finans ve satış programlarının birbiriyle uyumlu şekilde yürütülmesi önerilir.” ifadelerine yer verildi.

DAHA EKONOMİK BİR YAPILANMAYA GİDİLMELİ

Şirketin daha kârlı ve verimli bir şekilde çalışabilmesini teminen raporda şu tavsiyeler yer aldı:  “Bir yandan TCDD ve bağlı ortaklıkların siparişlerinin aksamadan karşılanmasına yönelik çabalar sürdürülürken, diğer yandan piyasa payının artırılması için, yurtiçi ve yurt dışı pazarlara açılma ve alternatif piyasalara yönelme konusundaki çalışmalara etkinlik ve süreklilik kazandırılması, başta işgücü maliyetleri olmak üzere üretim maliyetlerinin aşağı çekilmesi ve dolayısıyla şirketin rekabet gücünün yükseltilmesi yönündeki özellikle modernizasyona ilişkin çalışmaların artırılarak geliştirilmesi, Kurumsal Kaynak Planlaması (ERP) projesinden de yararlanılarak, iş zaman etütlerinin yapılması, mevcut birimlerin durumları tüm yönleriyle gözden geçirilerek daha ekonomik bir yapılanmaya gidilmesi ve maliyetlere yüklenilen standart çalışma saatleri hususu üzerinde durulması, Şirkette dengeli bir finansman politikası izlenmesi; üretim, satış ve stok programlarının birbiriyle uyumlu bir şekilde yürütülmesi, kritik malzemelerde emniyet stoku ile çalışılıp bunun dışında optimum stok seviyeleri gözetilerek aşırı stok birikimlerine sebebiyet verilmemesi; kaynakların etkin ve verimli bir şekilde kullanılması hususunda özen gösterilmesi gerekli görülmektedir.”

CHA