Karar Verme Sürecimiz Üzerinde Toplumun Ne Kadar Etkili Olduğunu Gösteren Asch Uyum Deneyi
Aldığımız kararlar toplumdan bağımsız mı, yoksa çevresel faktörlerden etkileniyor muyuz?
Tam olarak bu soruya cevap arayan Asch Uyum Deneyi'nden bahsedeceğiz bugün sizlere.
Deneyde katılımcılara görsel algı üzerine bir test yapılıyor ve bu görseli incelemeleri isteniyor.
Hemen sonrasında da bu görsel gösteriliyor. Soru basit:
'Bu görseldeki çizgi ile 1. tablodaki hangi çizgi aynı boydadır?'
İlk turda işler oldukça kolay gelişiyor ve tüm katılımcılar "2. çizgi" cevabını veriyor.
İkinci turdaysa ilk tablodaki çizgiler değiştiriliyor, ancak yine herkes doğru cevabı veriyor.
3. turda çizgilerin yerleri yine değiştiriliyor ve katılımcılara tekrar hangi çizginin ikinci tablodaki çizgiyle aynı boyda olduğu soruluyor.
İşte işler de tam bu noktadan sonra değişmeye başlıyor.
Son kişi hariç herkes doğru cevabı kasıtlı olarak yanlış veriyor.
Diğer kişilerin asistanlar olduğundan habersiz olan son kişi, yani denek, cevabı net olarak görmesine rağmen sizce herkesin verdiği cevaba yönelir mi?
Cevap verelim, sandığınızdan daha yüksek bir oranda yöneliyorlar hem de.
Öyle ki, her 4 katılımcıdan 3'ü, kendisinden önceki kişilere uyarak yanlış cevabı verme yoluna gitmiş. Bu gerçekten korkunç bir rakam.
1956'da, Solomon Asch tarafından gerçekleştirilen deney, tam olarak da bu nedenle oldukça çarpıcıdır.
Nitekim katılımcılar, diğer kişileri tanımıyor olmalarına, hatta bir daha da hiç göremeyecek olmalarına rağmen dışlanmamak ve farklı olmamak için çoğunluğun seçimine yöneliyor.
Üstelik bu deneyin farklı versiyonları da mevcut.
Örneğin bazen, denekler odaya girdiğinde deneyin çoktan başladığı, cevaplarını kağıda yazması isteniyor. Bu durumda toplum baskısı ortadan kalktığı için doğru cevap verme oranı tavan yapıyor.
Bir başka versiyonda ise asistanlar kasıtlı olarak yanlış cevabı verirken, yalnızca bir tanesi doğru cevabı vermesi yönünde talimat alıyor. Bu durumda asıl deneğin üzerindeki toplum baskısının bir hayli azaldığı ve o kişiden güç alarak doğru cevaba yönelme oranının arttığı gözlemlenmiş.
Bu özelliğiyle Asch Uyum Deneyi, insanın karar verme sürecinde çevre etkisinin ne denli önemli olduğunu gözler önüne seren bir sosyal psikoloji deneyi oluyor.
'İnsan, doğru bildiğini sandığı şeyin tersini iddia eden bir grupla karşılaşırsa ne yapar?' sorusunun cevabını da keskin bir şekilde verdiğini söyleyebiliriz.
Yorum Yazın
Bu toplum baskısı değil ki. Bu sadece dışlanmama, bir topluluk içinde aykırı olmama kendini bir topluluğa ait hissetme içgüdüsüyle yapılan bir davranış