Olimpik Zaman Tüneli; Geçmişten Günümüze Olimpiyat Meşaleleri
Sönmeyen Ateşi Taşıyan Olimpiyat Meşaleleri
Gelmiş geçmiş en prestijli spor organizasyonu olan Olimpiyat oyunlarının 1936'dan 2012'ye kadar kullanılan meşalelerin hikayesi ve resimleri.
Berlin 1936 Yaz Olimpiyatları
Olimpiyat Meşalesi ilk olarak Berlin oyunları öncesinde düzenlenen turda atletlerce taşındı. Heykeltraş Walter Lemcke'nin tasarımı, çelik ve mühimmat devi Friedrich Krupp'un üretimi ile 3331 sporcu için 3840 meşale hazırlandı. Çift ateşleme mekanizması sayesinde, yanan uç düşer ya da sönerse, meşalenin yeniden yakılabilmesi sağlandı. Paslanmaz çelikten üretilen meşaleler 27 cm uzunluğunda ve 450 gram ağırlığındaydı.
Londra 1948 Yaz Olimpiyatları
İngiltere'de düzenlenen ilk ve son meşale turu 1948'deydi, çünkü 1908 oyunları sırasında henüz bu gelenek yerleşmemişti. Meşaleyi mimaride klasik akımın temsilcisi Ralph Lavers tasarladı. Avrupa'nın ekonomik darboğazdan geçtiği bir dönemdeki 'Kemer Sıkma Oyunları' için hem ucuz hem de tüm kıtayı dolaşabilecek kadar sağlam bir meşale gerekiyordu. Bu nedenle iki meşale yapıldı: İlki heksaminli yakıt tabletleri içeren alüminyum bir meşale, ikincisi turun stadyumu içeren son ayağında net şekilde izlenebilmesi için paslanmaz çelikten, magnezyum alevli bir meşale.
Oslo 1952 Kış Olimpiyatları
Kış Olimpiyat Oyunları için meşaleler Yunanistan'da değil, kayak ve slalomun beşiği kabul edilen Norveç'in Morgedal kentinde tutuşturuluyordu. Norveçliler geceleri kayak yapmak için yüzlerce yıldır meşalelere başvuruyordu; bu nedenle ev sahibi Oslo'nun buradan yola çıkan meşalelerle selamlanması düşünüldü. Hazırlanan 95 meşalenin sapları 23 cm uzunluğundaydı. Oval bir sahan şeklindeki uç kısmında ise Morgedal ile Oslo'yu bağlayan bir ok yer alıyordu.
Helsinki 1952 Yaz Olimpiyatları
Önceki oyunlardaki gibi yüzlerce meşale yerine, sadece 22 adet üretildi. Ancak yakıt olarak 1.600 gaz dolu kapsül hazırlandı. Erkekler meşale ile 1 km koşarken, kadınlar için mesafe biraz daha kısaydı. Meşale sporcularca elden ele geçirildi; 20 dakikada bir, yakıtı dolu yeni bir meşale kullanıldı. Meşalenin kıvrımlı huş sapı üzerinde 600 gramlık bir gümüş başlık bulunuyordu. Bu meşaleler oyunlar sonrası Olimpiyat ve diğer spor kuruluşlarına sunuldu.
1956 Cortina D'Ampezzo Kış Olimpiyatları
İtalya'nın kuzeyindeki kış oyunları için meşale, 1960 yaz oyunları için ev sahibi seçilmiş olan Roma'nın yedi tepesinden birinde, Jüpiter Tapınağı'nda, Yunanistan'dan gönderilen bir sacayağı yardımıyla tutuşturuldu. Meşaleyi ilk taşıyan sporcu, koşucu Adolfo Consolini idi. Meşale, yolun bir kısmını patenli sporcularla katetti.
Melbourne 1956 Yaz Olimpiyatları
Ralph Lavers'ın Londra için hazırladığı tasarım Melbourne için de esin kaynağı oldu. Binicilik etkinlikleri Stockholm'de düzenlendiği için meşale İsveç ve Avustralya arasında büyük bir parkur katetti. Tropik veya ılıman iklimlerde, farklı koşullar hakim olduğu için koşucuların her mili katetmesi için öngörülen süre arasında büyük farklar vardı. Meşale Melbourne'a 3118 sporcu tarafından 20.470 km taşındıktan sonra ulaştı.
Squaw Valley 1960 Kış Olimpiyatları
California'da düzenlenen kış oyunları için törenlere ilişkin tüm ayrıntıların tasarımı Disney şirketine bırakıldı, meşaleyi de şirketin ekibinden John Hench tasarladı. Meşale genel hatları ile Londra-Melbourne tasarımını korudu.
Roma 1960 Yaz Olimpiyatları
Bronz renkli alüminyum meşale antik anıtlarda tasvir edilenler gibi, ince uzun bir flütü andırıyordu. Yunanistan'dan yola çıkarılan meşale, antik çağlarda Sicilya ve İtalyan Yarımadası'ndaki kolonileri ile 'Büyük Yunanistan'ı kuranların güzergâhını takip etti.
Innsbruck 1964 Kış Olimpiyatları
Olimpiyat ateşi için hazırlanan geniş çanağı 1956 kış oyunlarına katılmış olan Avusturyalı kayakçı Joseph Rieder tutuşturdu. Yeterli kar olmaması ve antrenman sırasında iki sporcunun ölümü oyunları gölgeledi.
Tokyo 1964 Yaz Olimpiyatları
Meşale Yunanistan'dan Tokyo'ya hava, deniz ve kara yoluyla taşındı. Japonya'da bu alevle tutuşturulan dört meşale, dört güzergâhta ülkeyi dolaştıktan sonra yeniden birleşti. Hiroşima'da atom bombasının atıldığı 6 Ağustos 1945 tarihinde doğan Yoşinori Sakai meşaleyi taşıyan ve stadyumdaki ateşi tutuşturan son kişi oldu. Meşale stadyuma girdiğinde, tribünlerin altına yerleştirilen spreylerle içeriye krizantem parfümü pompalandı.
Grenoble 1968 Kış Olimpiyatları
Tunç alaşımlı meşalenin Fransa yolculuğu zorlu geçti. Meşale taşıyıcısı Fransa'nın orta kesimindeki en yüksek dağ olan Puy de Sancy'yi şiddetli kar fırtınası dolayısıyla emekleyerek geçebildi. Bir dalgıç, Marsilya'nın tarihi limanında, meşaleyi su seviyesi üzerinde tutarak taşıdı.
Mexico City 1968 Yaz Olimpiyatları
Çırpıcıyı andıran 3000 meşale, üç boyutlu bir Mexico '68 amblemi oluşturulmasında kullanıldı. Meşale turu için Kristof Kolomb'un Avrupa'dan Yeni Dünya'ya yaptığı yolculuğun güzergâhı izlendi. Stadyumdaki meşaleyi ilk kez bir kadın, Enriqueta Basileo tutuşturdu. Ancak kullanılan katı yakıt karışımı zaman zaman küçük patlamalara ve bazı koşucuların yaralanmasına yol açtı.
Sapporo 1972 Kış Olimpiyatları
Sadece 11-20 yaş arasındaki gençlere taşıtılan meşaleyi mümkün olduğu kadar çok kişinin görebilmesi için, yine bir kaç güzergâh birden oluşturuldu. Alüminyum alaşımdan bir sacı andıran meşalenin, 55 cm uzunluğunda silindir şeklinde bir sapı vardı. Tasarımcısı kelebek şekilli taburesi ile tanınan Munemiçi Yanagi idi.
Münih 1972 Yaz Olimpiyatları
Otl Aicher'ın tasarladığı çöp adam şeklindeki sporcu figürleri oyunların her alanında yaygın şekilde kullanıldı ve gelenekleşti. Gazla yanan ince bir değnek şeklindeki meşale ise krom-nikel alaşımdan yapılmıştı ve sap, sahan ve yanıcı uç olmak üzere üç parçadan oluşuyordu. Aşırı hava koşullarına dayanmasına çalışılmış, şiddetli yağış için spreylerle ıslatılarak sınanmıştı. Ancak Yunanistan'dan Almanya'ya uzanan yolda sıcaklığın 46 dereceye çıkması üzerine özel basınçlı meşaleler kullanıldı.
Innsbruck 1976 Kış Olimpiyatları
Münih'teki tasarımı andıran bu meşale üzerinde de 3 boyutlu Olimpiyat halkaları yer alıyordu. Kent oyunlara ikinci kez ev sahipliği ettiğinden, iki ayrı Olimpiyat Ateşi tutuşturuldu.Yunanistan'dan Viyana'ya uçakla götürülen olimpiyat ateşi, ülkenin kuzey ve güneyinde iki güzergâh üzerinden ülkeyi dolaştı.
Montreal 1976 Yaz Olimpiyatları
Tasarımcılar Georges Huel ve Michel Dallaire için meşalenin televizyon ekranından nasıl görüneceği büyük önem taşıyordu. Kırmızı saplı, siyah uçlu meşalenin son aşamalar için bir de altın rengi ve siyah olanı yapıldı. Olimpiyat ateşi ilk kez Atina'dan Ottawa'ya uydu üzerinden lazer ışını ile aktarıldı. Ancak meşalenin kendisi geleneksel şekilde, zeytinyağı ile yanıyordu. 22 Temmuz'da çıkan bir fırtına sonucu stadyumdaki olimpiyat ateşi sönünce, yedekte tutulan alevle çanağın yeniden tutuşturulması gerekti.
Lake Placid 1980 Kış Olimpiyatları
Tasarımda sahan şekli geri geldi, ancak ilk kez meşale taşıyan ekip küçük tutuldu. ABD'nin her eyaletini temsilen birer kişi olmak üzere 26 kadın ve erkek meşaleyi taşıdı. Bunların her biri alanlarında büyük başarı kazanmış sporculardı. İngilizce konuşulan ilk yerleşimleri ve tarihsel önemi olan noktaları kapsayan bir güzergâh çizildi.
Moskova 1980 Yaz Olimpiyatları
Öncekilerden farklı bir çizgi yakalayan altın ve gümüş rengi meşalenin üzerinde kaseyi andıran bir parça yer alıyor, sap ise bir siperlikle korunuyordu. Boris Tuçin'in tasarımı ile Leningrad'daki fabrikada 6.200 adet meşale üretildi, meşale SSCB'nin icadı olarak 729414 sayılı sertifika ile belgelendi.
Saraybosna 1984 Kış Olimpiyatları
Japon spor malzemeleri şirketi Mizuno tarafından üretilen meşale, üzerinde Olimpiyat amblemi olan ince bir gövde ve sapında koruyucu bir sahandan oluşuyordu. Meşale Yugoslavya'da iki ayrı güzergâh üzerinden taşındı. Bu şekilde beş yıl sonra parçalanmaya başlayacak olan ülkenin her köşesine ulaşılması hedeflenmişti.
Los Angeles 1984 Yaz Olimpiyatları
Pirinç süslemeli, deri saplı alüminyum meşale üzerinde 1932 ve 1984 oyunlarının yapıldığı stadyumun resmi bulunuyordu. Los Angeles'ın yüksek maliyet tartışmaları gölgesinde üstlendiği oyunlarda isteyenlere üç bin dolar karşılığı meşaleyi bir kilometre taşıma hakkı verilmesi Yunanlıları rahatsız etti. Meşale turunun başlaması üzerinden iki saat sonra, SSCB dört yıl önceki ABD boykotuna misilleme olarak oyunlara katılmayacağını duyurdu. Yine de meşaleyi görmek için binlerce kişi yolları doldurdu.
Calgary 1988 Kış Olimpiyatları
Calgary Kulesi şeklindeki meşale Kanada akçaağacından bir sap üzerine oturtulmuş çelik-alüminyum bir yakaçtan oluşuyordu ve 1,7 kg ile benzerlerinden çok daha ağırdı. Üzerinde 'daha hızlı, daha yüksek, daha güçlü' anlamına gelen Olimpiyat sloganı Citius Altius Fortius sözcükleri yer alıyordu. 10 resmi kış olimpiyat spor dalını simgeleyen figürler sapına lazerle işlenmişti. 88 günlük tur sırasında meşale Kanada'nın doğu kıyısından yola çıkıp 10 vilayet ve 2 özel bölgeyi geçerek Calgary'ye ulaştı.
Seul 1988 Yaz Olimpiyatları
Kore Patlayıcı Şirketi'nin pirinç ve plastikten ürettiği deri saplı meşalenin tasarımı selefleri ile devamlılık içindeydi. Üzerine, Batı ve Doğu'nun uyumunu simgeleyen iki ejderhayı da içeren geleneksel desenler resmedilmişti. Binlerce yardımcının eşlik ettiği, 1.467 kişinin taşıdığı meşale, 22 günde 21 kentten geçerek 4.167,8 km yol katetti.
Albertville 1992 Kış Olimpiyatları
Paslanmaz çelikten yapılan meşale tasarımda modern çizgilere geçilmesi ve ünlü tasarımcılara başvurulması eğiliminin de habercisi oldu. Fransızlar mobilya ve eşya tasarımları ile uluslararası ün kazanan, Cumhurbaşkanı François Mitterand'ın da evini dekore eden Philippe Stark'ı seçti.
Barcelona 1992 Yaz Olimpiyatları
Barcelona'lı endüstriyel tasarımcı Andre Richard, 'Latin' karakterini yansıtmak amacıyla farklı bir meşale yaratmaya yöneldi. Meşale bisikletlerle 652 merkezi kapsayan ancak fazla kalabalık olmayan bir güzergâh izledi. Montjuic Stadı'ndaki Olimpiyat ateşi, paralimpik okçu Antonio Rebello tarafından, meşale ile tutuşturduğu alevli bir ok atılarak yakıldı.
Lillehammer 1994 Kış Olimpiyatları
Yaz ve kış olimpiyatları ilk kez aynı yıl değil, ikişer yıl arayla düzenlenmeye başlandı. Bu ince, yayı andıran meşale Lysgardsbakken'deki açılış töreninde, bir kayakçı tarafından tepeden hızla kayarken taşınsa da rüzgardan sönmemesi amaçlanarak tasarlandı. Bir kez daha Mordegal'de yakılan ateş, 12 bin km uzunluğunda bir parkuru izledi. Ancak Yunanlılar bu ateşin Atina'dan yola çıkan meşale ile birleştirilmesine itiraz etti. Sonuçta Yunanistan'dan gelen ateş Lillehammer'e götürüldü.
Atlanta 1996 Yaz Olimpiyatları
Malcolm Grear, antik meşalelerden esinlenerek tasarımında ince sazlardan oluşan bir demet kullandı. 22 alüminyum saz, o güne dek yapılan 22 olimpiyat oyununu simgeliyordu. Ancak bazı metal 'saz'ların erimesi, ateşi görmenin güçlüğü ve alevin daha Yunanistan'daki yolculuğu sırasında sönmesi üzerine, tasarımda bazı değişiklikler gerekti. Ortasında Amerikan cevizinden bir sap yer alan meşale, yaz olimpiyatları için hazırlananlar arasında en uzunuydu.
Nagano 1998 Kış Olimpiyatları
Tasarım, geleneksel Japon meşalesi (Taimatsu) unsurlarını çağdaş çizgilerle birleştirmişti. Çevre dostu olması hedeflenen alüminyum meşale, mutfak tüplerinde de kullanılan propan ile yanıyordu. Ucunun altıgen şekli buz kristallerini, gümüş rengi ise kışı simgeliyordu. Meşaleyi stadyuma girişinde kara mayınlarına karşı kampanya yürüten ve Mozambik'te mayınları etkisiz hale getirmeye çalışırken kol ve bacağını kaybeden İngiliz Chris Moon taşıdı.
Sydney 2000 Yaz Olimpiyatları
Meşalenin tasarımı için Sydney Opera Binası, bumerang kıvrımları, Büyük Okyanus'un maviliği esin kaynakları arasında sayıldı. Üst üste üç katmanı aynı zamanda toprak, ateş ve suyu simgeliyordu. Yunanistan'daki 10 günlük yolculuk ardından, Uluru'dan Büyük Bariyer Resifi'ne Avustralya'nın en ünlü ve turistik bölgelerini dünyaya tanıtan bir tur düzenlendi. Olimpiyat Stadı'ndaki meşaleyi tutuşturan aborijin koşucu Cathy Freeman, daha sonra 400 metrede de altın madalya kazandı.
Slat Lake City 2002 Kış Olimpiyatları
Şekli buz saçağını andıran gümüş ve bakır meşale üzerine oyunların sloganı olan 'içinizdeki ateşi tutuşturun' sözleri kazınmıştı. Meşalenin cam ucu ile, alevin buz içinde yanıyor gibi görünmesi hedefleniyordu. 11 Eylül saldırılarında ölenlerin yakınları da meşale ile koşanlar arasındaydı.
Atina 2004 Yaz Olimpiyatları
Yunan endüstriyel tasarımcı Andreas Varotsos, zeytin yaprağı şeklindeki magnezyum ve ahşaptan yapılma meşale ile oyunların tarihine gönderme yapıyordu. Tasarım ayrıca taşıyıcının eli ile meşale ve alevi arasında bir kavis sağlamayı hedefliyordu. Atina'dan yola çıkıp beş kıtayı dolaşan meşalenin yolculuğunu, 260 milyon kişi izledi.
Torino 2006 Kış Olimpiyatları
İtalyan otomobil tasarım şirketi Pinfarina Ferrari, Maserati, Rolls-Royce ve Jaguar gibi otomotiv devlerine sunduğu yaratıcı hizmetlerini bu kez meşale için seferber etti. Şekli kayağı andıran meşale, dağları çağrıştırmayı hedefliyordu. Ancak 2 kiloluk ağırlığı, meşaleyi taşıyanlar için fazla olduğu gerekçesiyle eleştirildi.
Pekin 2008 Yaz Olimpiyatları
Meşalenin bir kağıt tomarını andıran şekli ve üzerine işlenen ve Çin mitolojisinde sıkça kullanılan 'talih bulutu' figürü ülke kültürünü ve uyum kavramını öne çıkarırken, oyunlar çevre dostu, yüksek teknoloji ile desteklenmiş, halk olimpiyatları olarak lanse ediliyordu. Çinli yetkililer şimdiye kadarki en uzun meşale turunu düzenleyerek olimpiyat ateşini beş kıtaya ve Çin'in dört bir yanına götürdü; ancak meşale turu sık sık protesto eylemlerine hedef oldu.
Vancouver 2010 Kış Olimpiyatları
Kanada meşalesinin tasarımını ulaşım devi Bombardier ve 340 yıllık geçmişiyle ülkenin en eski perakende şirketi olan Hudson's Bay yaptı. 94,5 cm uzunluğundaki meşale, 1,6 kg ile en ağır meşalelerden biriydi. Şeklini kayakların karda bıraktığı izlerden alıyordu. Kenarına Kanada'nın simgesi olan akçaağaç yaprağı işlenmişti. Ön yüzünde ise oyunların düsturu ve Inukshuk denen, Kanada yerlisi Inuit halkının taşları üst üste yerleştirerek yaptığı insan figürlerinden biri olan 2010 oyunları logosu yer alıyordu.
Londra 2012 Yaz Olimpiyatları
Tasarım şirketi Barber Osgerby, olimpiyatlara üçüncü kez evsahipliği edecek olan Londra için üç yüzü olan, prizmayı andıran bir meşale hazırladı. Alüminyum alaşımlı tabakalardan oluşan altın rengi meşalenin üzerindeki 8000 delik, meşaleyi taşıyacak 8000 kişiyi simgeliyor. 80 cm uzunluğundaki meşale, benzerlerinin en uzunlarından ama aynı zamanda en hafiflerinden biriydi. Propan yanma mekanizması da dahil, toplam ağırlığı 800-850 gram olan meşalenin ölçüleri, genç sporcuların da meşaleyi zorlanmadan taşımasını sağlayacak.
Gelecek Bonusu: 2016 Rio Yaz Olimpiyat Oyunları
Oyunlara 400 günden az bir süre kala Brezilya'da tanıtılan meşale, Brezilya’nın 26 eyaletinde 300’den fazla şehri 12 bine yakın kişinin elinde gezecek.Geri dönüştürülmüş alüminyumdan yapılan meşale 69 santimetre boya ve 1.5 kilogram ağırlığa sahip.
Buraya 'sizin en beğendiğiniz meşale hangisi' diye bir anket yapar mısınız? Anlaşılan üyelerin anket yapma seçeneği yok veya ben beceremedim. Teşekkürler