Gezegende Yolumuzu Ararken Gerçekleştirdiğimiz Akıl Almaz Uzunluktaki Deneyler
İçinde yaşadığımız evreni tanımaya çalışma sürecimiz sayısız farklı deneye sahne olmuş ve olmaya devam etmektedir sevgili dostlar. Bu sürecin en uzun süreli 12 akıl almaz deneyini sizler için derledik:
1. Beverly'nin Saati
Arthur Beverly tarafından 1864 yılında yapılan ve saatçinin ismiyle anılan bu mekanizma, yapıldığı günden bu yana hiçbir ayara ihtiyaç duymadan tıkır tıkır çalışmaktadır. Beverly'nin saatin içine yerleştirdiği bir kutu, atmosferik basınçla bükülmekte ve ustaca tasarlandığı için saati çok ince bir dengeyle çalıştırmaktadır. Beverly saati, dünyanın gördüğü en mükemmel mekanizmalardan biri olmayı bugün hâlâ sürdürmektedir.
2. Zift Damlası Deneyi
1927 yılında profesör Thomas Parnell, çekiçle parçalanabilecek kadar katı ve sert bir madde olan ziftin, aslında akışı oda sıcaklığında dâhi gözlemlenebilecek çok yoğun bir sıvı olduğunu kanıtlamak için yola çıkar. Deneyin başlaması için yapılan hazırlıklar yıllar sürer çünkü profesör ilk olarak zifti huni biçimli bir kabın içinde ısıtır ve üç yıl boyunca soğumasını bekler. Daha sonra huninin altını keser ve ziftin akmasının ne kadar zaman alacağını gözlemlemeye başlar. Parnell, yalnızca iki damlanın düşüşünü görecek kadar yaşar ve günümüzde 90 yıllık olan ve hâlâ devam eden deneyde yalnızca dokuz zift damlası elde edilmiştir.
3. Henrietta Lacks
Henrietta Lacks, 1950 yılında rahim ağzı kanseri sebebiyle yaşamını yitirmiş bir kadın. Ancak onun bedeninden kalanlar dünya çapında pek çok biyomedikal araştırma kliniğinde kullanılmakta. Ölümünden önce Henrietta'nın tümöründen izinsiz şekilde alınan hücreler, doktoru tarafından üretilmeye devam edilmiş ve kanser araştırmalarında kullanılmıştır. Daha sonra araştırmalar için dünyanın dört bir yanına gönderilen bu hücreler, kanser, AIDS ve radyasyonun etkilerini araştırmak için kullanılmış ve kullanılmaya devam edilmektedir.
4. Oxford Elektrik Zili
Oxford Elektrik Zili, son 170 senedir durmadan ve aksamadan çalmakta olan bir zil. İçeriği bilinmeyen bir karışımla elde edilmiş iki pille çalışan bu mekanizma, 1840 yılından bu yana iki zilin arasında yer alan tokmağı çalıştırıyor ve bugüne kadar aşağı yukarı 10 milyar kez zil çaldığı düşünülüyor. Pillerin ne zaman biteceği ise herkesin kafasındaki soru...
5. Dr. Beal'in Tohum Yaşayabilirliği Deneyi
1879 yılında Dr. William James Beal, Michigan Eyalet Üniversitesi kampüsündeki gizli bir noktaya giderek içine nemli toprak ve tohum koyduğu 20 dar ağızlı şişeyi toprağa gömer. Amacı, bu şişeleri berlirli zaman aralıklarıyla topraktan çıkararak ekmek ve 23 farklı bitki türüne ait tohumların ne kadarlık bir ömre sahip olduğunu ortaya çıkarmaktır. Bu uzun süreli deney kapsamında 138 yıl önce gömülen şişelerin sonuncusu 2100 yılında topraktan çıkarılacaktır.
6. Human Speechome Project
“Human Speechome Project” adı verilen ve Türkçe'ye tam çevirisi olmayan proje, insan yaşamının ilk üç yılını gözlemlemek ve çocuğun dil öğrenme sürecini tamamen aydınlatmak üzerine başlatılmıştır. MIT profesörü Deb Roy, tıpkı Truman Show filmindeki gibi evinin her köşesini kamera ve mikrofonlarla doldurarak oğlunun üç yaşına kadar her anını kaydetmiştir.
7. Lenski'nin Uzun Vadeli Evrim Deneyi
Bildiğiniz gibi evrim, tek bir insan hayatı süresince gözlemlenemeyecek kadar yavaş işlemektedir sevgili dostlar. Bu sebeple bilim insanları evrimi gerçek zamanlı olarak gözlemleyebilmek için yaşam süreleri ve üreme oranları bizlerden çok daha yüksek olan bakterileri kullanmaya karar vermiştir. Richard Lenski'nin 1988 yılında başlattığı çalışma, koli basili bakterisinin yaşamını ve çoğalma sürecini gözlemleyerek evrime dair kanıtlar toplamayı amaçlamaktadır. Şubat 2011'de 50,000. jenerasyonunu üreten bakteriler, bugün 7,500. jenerasyonunda olan Homo sapiensin kısa sürede önüne geçtiği için deney hâlen büyük başarı vadetmektedir.
8. Biyosfer 2
Biyosfer 2, Mars'ta yaratılması planlanan iklim şartlarının test edildiği, üzerinde çalışan bilim insanlarının kendilerini görseldeki kubbe biçimli yapılara kapattığı bir deneydir. Bu deney, benzerleri arasında en uzun sürmüş deneydir. Deney çoğu insana göre bir başarısızlık örneği olmuştur fakat bunun sebebi kubbelerdeki oksijen seviyesinin düşmesi ya da ekolojik faktörler değil, insan psikolojisinde yarattığı olumsuz etkilerdir. Kubbelerin içinde yaşayan bilim insanları bir süre sonra depresyonla mücadele etmeye başlamış, bazıları ise deliliğin sınırlarına yaklaşmıştır.
9. Burchardi Kilise Orgu ve “As Slow As Possible”
Almanya Halberstadt'ta bulunan Sankt Burchardi Kilisesi'ndeki org için John Cage tarafından bestelenmiş olan “Organ²/ASLSP (As SLow aS Possible)” parçası hem sanat, hem de bilim için önemli bir deney aracı olmuştur. Hem dünyanın en uzun kompozisyonuna hem de sosyal bir deneye ev sahipliği yapan kilisede kaç farklı jenerasyonun parçayı dinleyeceği gözlemleniyor. 2001 yılında çalınmaya başlayan kompozisyonun 639 yıl sürmesi planlanıyor.
10. Yetişkin Gelişimi Laboratuvarı
Uzun periyodlu araştırmalar genellikle insan davranışlarını istatistiki bir bakış açısıyla inceler ve yavaş bir gelişim sürecinin uzun vadeli kaydını tutarak ilerler. Yetişkin yaşamı üzerine yürütülmüş en kapsamlı deneylerden bir tanesi Harvard Üniversitesi tarafından yürütülmüştür.
11. Evcilleştirme
Evcilleştirme, yukarıdaki uzun süreli deneylerin hepsine açık ara fark atan, dünyanın en uzun süreli deneyidir. Konu üzerine bilimsel platformda yürütülen deneylerden bir tanesi 1959 yılında Sovyet bilim insanı Dmitri Belyaev tarafından başlatılan ve kurtların evcil köpeklere nasıl evrildiğini anlamak için gümüş tilkiler üzerinde yürütülen deneydir. 51 yıl süren ve başarıya ulaşan deney neticesinde bugün gümüş tilkiler de evcil hayvan olarak satılmaktadır.
12. Bitki ve Buzul Gözlemleri
Konu üzerine pek çok uzun süreli çalışma yürütülüyor ve en önemlilerinden bir tanesi Rothamsted Araştırması. Araştırma kapsamında 1843 yılından bu yana inorganik gübrelerin ekinler üzerindeki etkisi araştırılıyor ve deney bu özelliğiyle dünyanın en uzun tarımsal deneyi olarak biliniyor. Bir başka deney ise Juneau Buz Sahası Araştırma Projesi adıyla anılıyor ve proje kapsamında eli yıldır buzulların hareketleri ve erime oranları gözlemleniyor.
Yorum Yazın