11 Madde ile 3 Yıl Sonunda Türkiye'deki Suriyelilerin Durumu

Türkiye, kuruluşundan itibaren 90 yıl boyunca çeşitli ülkelerden kaçan toplam 2 milyon sığınmacıyı kabul etti. Suriye krizinin patlamasının ardından Türkiye'ye kaçan Suriyelilerin sayısı, 90 yıllık bu sayıyı sadece üç yıl içinde eşitledi. Ancak çok kısa sürede gelen bu kadar yüksek miktardaki sığınmacı, beraberinde çok büyük sorunları da getirdi.

Hacettepe Üniversitesi Göç ve Siyaset Araştırmaları Merkezi (HUGO), gerek Türkiye'ye sığınan Suriyelilerin durumunu, gerekse Türk vatandaşlarının gelen Suriyeli sığınmacılara bakışını kapsamlı bir araştırma ile ortaya koydu.

HUGO Merkezi Başkanı Doç. Dr. Murat Erdoğan, Antalya'da Konrad Adenauer Vakfı ile Türkiye Gazeteciler Cemiyeti'nin ortaklaşa düzenledikleri 'Türk-Alman Gazeteciler buluşması' toplantısında da, bu araştırmanın sonuçlarını ilk kez kamuoyu ile paylaştı.

Hürriyet'ten Zeynep Gürcanlı'nın haberine göre çarpıcı sonuçlar içeren araştırmanın detayları şöyle:,

Türkiye, yaşanan iç savaş nedeniyle komşu ülkelere, oradan da dünyanın çeşitli kesimlerine göç eden Suriyelilerin yüzde 42'sine evsahipliği yapıyor. Türkiye'ye son üç yılda gelen yaklaşık 2 milyon Suriyelinin 1 milyon 758 bini, Türk resmi makamları tarafından kayıt altına alınmış durumda. Ama gerçek sayının 2 milyon olduğu hesaplanıyor.

Türkiye'deki Suriyeli sığınmacıların sadece yüzde 14'ü, devlet tarafından oluşturulan kamplarda yaşıyorlar. Kamplarda yaşayan Suriyeli sığınmacı sayısı yaklaşık 258 bin.

Suriyelilerin yüzde 86'sı ise şehirlerde yaşıyor; Rakam, 1 milyon 499 bin bin.

Suriyelilerin yüzde 85'i ise, başta Suriye sınırındaki kentler ve İstanbul olmak üzere Türkiye'nin hemen her kesimine yayılmış durumda. 

Sınır kentlerindeki Suriyelilerin sayıları son derece çarpıcı; Örneğin, 80 bin nüfusa sahip Osmaniye'de, toplam 25 bin Suriyeli bulunuyor. Kilis'te de benzer bir durum var; Nüfusu 128 bin olan Kilis'te 86 bin Suriyeli yaşıyor.

Suriyelilerin en kalabalık olarak yaşadıkları kenti Şanlıurfa... Şanlıurfa'da 467 bin Suriyeli bulunuyor. Şanlıurfa'yı, 330 bin Suriyelinin yaşadığı İstanbul izliyor. Gaziantep'te 253 bin, Şırnak'ta 190 bin, Hatay'da 204 bin Suriyeli yaşıyor.

Suriyeli sığınmacıların Türkiye'ye gelmeye başladıkları son üç yıl içinde, Türkiye'de toplam 100 bin Suriyeli bebek doğdu. Suriyeli ailelerdeki çocuk sayısı, Türk vatandaşlarının ortalamasına görev son derece yüksek. 

Türkiye'deki Suriyelilerin yarısından fazlası, 1 milyon 200 bini 18 yaşın altında.

Türkiye'ye sığınan Suriyelilerin eğitim durumları da alarm verici nitelikte; Sığınmacılarda okuma yazma oranı sadece yüzde 10. Kadınlarda oran çok daha düşük.

Doç. Dr Erdoğan'a göre, eğitimli olan Suriyeliler ise Türkiye'de kalmıyor, başka ülkelere yerleşmeyi tercih ediyorlar. Erdoğan, eğitimli Suriyelilerin sayılarının azlığının, olanların da ülkeden ayrılmalarının, ilerde uyum konusunda 'köprü görevi yapabilecek' kişilerin eksikliğini doğuracağına dikkat çekiyor.

Türkiye, bugüne kadar Suriyeli mülteciler için yaklaşık 5.5 milyar dolar harcadı. Bu rakam, çok büyük çoğunlukla Türkiye'nin kaynaklarından karşılandı. Yurtdışından gelen yardım oranı, harcananın sadece yüzde 4'ü kadar. Harcamaların yüzde 96'sını Türkiye karşıladı.

Araştırmanın bir başka yönünü ise Türk vatandaşlarının, Suriyeli sığınmacılara nasıl baktığını içeriyor. 

Ekim 2014'te, 15 ilde yapılan araştırmaya göre, Türkiye toplumunun yüzde 42.1'i Suriyelileri 'zulümden kaçanlar', yüzde 20.8'i 'ülkemizin misafirleri', yüzde 20.1'i 'bize yük olan insanlar', yüzde 12.1'i 'din kardeşlerimiz', yüzde 5.9'u ise 'asalaklar-dilenciler' olarak görüyor.

Araştırmanın çarpıcı sonuçlarından biri de deneklerin 'Suriyeliler ülkelerine gönderilsin mi?' sorusuna verdikleri yanıt. 

Araştırmaya katılanların yüzde 30,6'sı 'Savaş devam ediyor da olsa, Suriyeliler gönderilmelidir' yönünde görüş beyan etti. 

Katılımcıların yaklaşık yarısı, yani yüzde 49.8'i ise Suriyelilerle komşuluk yapmanın 'kendisini rahatsız edeceğini' söyledi.

Araştırmaya katılanların Türkiye'de yaşayan Suriyeliler konusundaki en büyük endişesi, huzuru bozmaları. Suriyelilerin, hırsızlık, şiddet ve fuhuş nedeniyle toplumun huzurunu bozabileceğini düşünenlerin oranı yüzde 62.3.

Suriyeliler nedeniyle işini kaybedebileceği endişesi yaşayanların oranı ise, yüzde 56.1. 

Araştırmaya katılanların yüzde 70.6'sı ise, Suriyelileri 'kültürel olarak kendisinden farklı' olarak gördüğünü söylüyor.

Suriyeliler konusundaki bir başka endişe ise önümüzdeki dönemde Türkiye'de vatandaşlık hakkı kazanma ihtimalleri. Araştırmaya katılanların yüzde 84.5'i, Suriyelilere vatandaşlık verilmesi ihtimaleni 'kesin hayır' yanıtı vermiş.

Türkiye'deki Suriyeliler konusunda, üniversitelerin, derneklerin, sivil toplum kuruluşlarının bugüne kadar serbestçe yaptıkları araştırmalar ise, bundan böyle Bakanlık iznine bağlanmış durumda. 

İçişleri Bakanlığı'nın, ilgili tüm kurumlara, üniversitelere, derneklere gönderdiği 22 Nisan 2015 tarihli yazı ile, 'Geçici koruma sağlanan Suriyeli yabancılara yönelik, kişisel verileri toplamayı da içeren saha çalışmalarının', bundan böyle 'İçişleri Bakanlığı'nın izni alınmadan yapılamayacağı' bildirildi. 

İçişleri'nin yazısında şöyle denildi;

'6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu çerçevesinde ülkemizden uluslararası koruma talebinde bulunan yabancıların iş ve işlemlerinin Göç İdaresi Genel Müdürlüğü tarafından yürütüldüğü, 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu ve 6883 sayılı Geçici Koruma Yönetmeliği kapsamında iltica iş ve işlemlerinde gizlilik ilkesi çerçevesinde başvuru sahibinin uluslararası koruma talebinde bulunmuş olduğu bilgisi de dahil olmak üzere, kişisel verilerin veya, başvuru sahipleri ile ilgili diğer bilgilerinin menşe ülke yetkilileri ve 3. şahıslarla paylaşılmasının mevzuata aykırı olduğu, bu mevzuat hükümlerine rağmen bazı yabancı ülke temsilcilerinin, üniversitelerin/ akademisyenlerin, uluslararası kuruluşların, ulusal/uluslararası sivil toplum kuruluşlarının, bakanlıklarının bilgisi ve onayı olmadan uluslararası koruma başvurusunda bulunan yabancılar ile ilgili yönetmelik kapsamında geçici koruma sağlanan Suriyeli yabancılara yönelik kişisel verileri toplamayı da içeren, saha çalışmaları yaptıkları, bu kapsamda bilgi topladıkları ve arşiv oluşturdukları konularında duyumlar alındığı, yabancı ülke temsilcilikleri, üniversiteler/akademisyenler, kamu kurum ve kuruluşları, uluslararası kuruluşlar ile, sivil toplum kuruluşları tarafından uluslararası koruma başvurusunda bulunan yabancılar ile geçici koruma sağlanan Suriyelilere yönelik bu tür çalışmalara Bakanlıklarının onayı olmadan izin verilmemesi gerektiği, İçişleri Bakanlığı'nın ilgili yazısı ile bildirilmiştir.'