Maymun Çiçeği Gibi Tarih Boyunca İnsanları Etkileyen Bazı Deri Hastalıklarını İnceliyoruz
Salgınlar tarihin her döneminde insan yaşamını derinden etkilemiş, hastalıklar ise toplumların kaderini değiştirmiştir. Özellikle deri üzerinde etkili olan hastalıklar, geçmişten günümüze büyük salgınlara neden olmuş, zaman zaman kontrol altına alınmaları zor olmuştur. Maymun çiçeği gibi modern dönemde yeniden gündeme gelen hastalıklar, tarihte çiçek hastalığı, kızamık, tifo gibi deri döküntüleriyle seyreden diğer hastalıkları hatırlatmaktadır.
Peki, bu tür hastalıklar insanlığı nasıl etkilemiş ve hangi dönemlerde ortaya çıkmıştır? Gelin, tarihteki önemli deri hastalıklarına ve salgınlara birlikte göz atalım.
1. Dünya genelinde milyonlarca insanın ölümüne neden olan Çiçek Hastalığı'nın kökeni 2.000 yıl geriye gider.
Başlangıçta çiçek hastalığı için ilk genetik kanıt 1600'leri işaret etse de 2020'de, Viking çağı iskeletlerinden virüsün en az 1000 yıl öncesi olduğu doğruladı. Ama en sonunda bazı tarihçiler çiçek hastalığının daha da eskiye dayandığını belirterek durumun Mısır firavunu V. Ramses’in mumyasında çiçek hastalığına dair lezyonlar tespit edilmesine kadar götürmüştü.
Çiçek hastalığı, tarihte milyonlarca insanın ölümüne sebep olmuş olsa da 20. yüzyılın sonlarında aşıyla tamamen ortadan kaldırıldı.
2. "Suçiçeği" teriminin bilinen en eski kullanımı 17. yüzyıla kadar uzansa da ancak bu ismi nasıl aldığı belli değildi.
Çocuklarda sık görülen suçiçeği, ateş ve kaşıntılı döküntülerle kendini gösterir. 16. yüzyılda Avrupa’da tanımlanmış olan suçiçeği, aynı zamanda zona hastalığına da neden olabilir.
3. İnsanlık tarihinin karşılaştığı en bulaşıcı hastalıklardan biri olan "Kızamık" Fars hekimi ve bilgin "Muhammed Zakariyya Razi" tarafından tanımlanmıştır.
16. yüzyılda küresel keşif arttıkça yaygınlaşmaya başlayan, kızamık çocukları en çok etkileyen viral hastalıklardan biri olmakla birlikte ciddi döküntülere ve yüksek ateşe neden oldu.
1757'de İskoç doktor Francis Home, kızamığa bir patojenin neden olduğunu keşfetti. 1954’ten itibaren ise Thomas Peebles ve John F. Enders kızamığa karşı ilk aşının oluşturulmasını sağladı.
4. Sivrisinek deyip geçme: "Dang Humması" eski bir hastalık olmakla birlikte Antik Çin Tıp Ansiklopedisinde de bahsedilir.
Köle ticareti ve bunun sonucunda uluslararası ticaretin genişlemesi nedeniyle 15. ila 19. yüzyıllarda Afrika'dan yayılımı oldukça hızlandı. Ayrıca 2. Dünya Savaşı'nda ve sonrasında Dang Humması hala görülüyordu.
5. Toplumun ahlaki düzeyi ile tartışmalar yaratan hastalık: Frengi
İlk büyük sifilis salgını 1490'ların sonunda Avrupa’da meydana gelmişti. Kristof Kolomb'un denizcilerinin ve askerlerinin 1492'de döndüklerinde cinsel yolla bulaşan frengiyi Avrupa'ya getirip getirilmediği hala tartışmalı bir konudur. Bir frengi salgınına yönelik ilk yazılı kayıtlar ise yıllarında bir Fransız işgali sırasında Napoli'de kaleme alındı.
Frengi adının kökeni ise bir bilim insanı olan İtalyan Girolamo Fracastoro'nın "Frengi veya Fransız Hastalığı" adlı destansı bir şiirde geçer. Eserlerinde tanrı Apollo tarafından Syphilus adında bir çoban çocuğunun intikamı olarak gönderilen korkunç bir hastalık olarak bahseder.
6. Ticaret, savaş ve hastalık hiç bu kadar bağlantılı olmamıştı. Tarihin en yıkıcı salgın hastalığı: Veba Salgını
Veba cilt hastalığı olarak değil, sistemik bir enfeksiyon olarak sınıflandırılır. Tarihteki bazı veba salgınları:
MS 165-180 yılları arasında Roma İmparatorluğu'nda yaşanan Antoninus vebası günde 2 bin kişinin ölümüne neden olmuştu.
Jüstinyen Vebası, 541 yılında Konstantinopolis'de İmparator Jüstinyen döneminde etkili oldu. İlk olarak Avrupa'da başlayan salgın, Konstantinopolis'in tüm giriş çıkışları kapatılmasına rağmen askeri birliklerin şehre getirdiği malzemeler arasında yer alan fareler yoluyla girdi.
Orta Çağ’da, 1347-1351 yılları arasında Avrupa’yı kasıp kavuran Kara Ölüm salgını, yaklaşık 75-200 milyon insanın hayatını kaybetmesine neden olmuştur.
Veba salgınları yalnızca Orta Çağ ile sınırlı kalmamış, 17. yüzyılın sonlarına kadar devam etmişti. Çin, Hindistan ve Orta Doğu gibi farklı bölgelerde de büyük salgınlara yol açan veba, aşı ve hijyen önlemleri ile modern çağda kontrol altına alınabilmiştir.
7. Ortaçağ Avrupa'sı Tanrının Laneti ile karşı karşıya: Cüzzam
Tarihi kayıtlarda, cüzzamın en erken izlerine Mısır, Yunan, Roma, Hindistan, Çin, Afrika ve Orta Çağ Avrupasında rastlandı. Cüzzam, Orta Çağ'da özellikle Avrupa'da korkulan ve dışlanan bir hastalık olarak algılanmasının yanında hasta olanlar toplumdan uzaklaştırıldı.
Avrupa cüzzamın tedavisini bulmak için çabalarken aynı zamanda bu hastalığı taşıyan kişiler için cüzzam evleri de inşa etti.
8. Günümüzün yeni tehditi: Maymun Çiçeği
Geçmişte insanları dehşete düşüren çiçek ve kızamık gibi deri hastalıkları tarihin sayfalarına gömülse de, günümüz dünyası yeni bir tehditle karşı karşıya: Maymun Çiçeği ilk kez 1970 yılında insanlarda görülen bu hastalık çiçek hastalığına benzer deri lezyonlarına yol açmakla birlikte sadece Afrika'da değil, dünyanın dört bir yanında dikkat çekiyor.
Geçmişi incelediğimizde, yeni salgınlar her zaman tetikte olmamız gerektiğini hatırlatıyor. Bugünün maymun çiçeği, geçmişin veba ve çiçek hastalığı gibi tüm dünyayı alarma geçirebilir.
Yorum Yazın