Evren'in Tablolarını Kimler Aldı?
12 Eylül darbesinin mimarı Kenan Evren, 1989’da Cumhurbaşkanlığı’ndan emekli olduktan sonra resme merak sardı.
Bir söyleşisinde, resme ilgisinin 1929’da ortaokul birinci sınıfta başladığını söyleyen Evren’in resimleri, düzenlenen müzayedelerde, kendisine yapılan ev ziyaretlerinde işadamları tarafından peynir - ekmek gibi satın alındı.
Peki New York’ta bir müzeyi gezerken karşılaştığı Pablo Picasso’nun resimleri için “Bunları ben de yaparım,” diyen ve resim yapmaya başlayan Kenan Evren'in tablolarını kimler aldı?
Cumhuriyet gazetesinden Mehmet Keskin'in haberine göre, Evren’in satışa çıkardığı ilk resmi, Kenan Evren Lisesi’nde 1991’de düzenlenen bir açık artırmada 50 milyon liraya işadamı Sakıp Sabancı tarafından satın alındı. Bir başka tablosu ise 1992’de yine lisenin bir gecesinde Koç Grubu tarafından 110 milyon TL’ye satın alındı.
Kenan Evren, 1993’te önce Marmaris’te, sonra İstanbul’da Aksanat Sanat Galerisi’nde sergi açtı. Bu sergide yer alan “Anne Sevgisi” adlı tablosu Nuh Çimento’nun sahibi Muharrem Eskiyapan tarafından Evren’in Marmaris’teki evine gidilerek, dönemin parasıyla 500 milyon liraya satın alındı.
Haziran 1998’de, Evren’in “Denizli Horozu” adlı tablosu Türk Eğitim Vakfı Anadolu Lisesi yararına düzenlenen bir açık artırmada dönemin parasıyla 10 milyar TL’ye satıldı. Turizmci Mehmet Kayabey Kayalıoğlu’nun satın aldığı 42 x 56 cm. ebatlarındaki tablonun açık artırması, 100 milyon TL’den başlamıştı.
1998’de, Evren imzalı “Atatürk” tablosu ise rekor bir fiyatla, 105 milyar liraya (dönemin kuru ile, 422 bin dolar) satıldı. Bu satış rakamı Kenan Evren’i “yaşayan en pahalı Türk ressamı” yaptı. O güne değin, Osman Hamdi Bey’in bir tablosu 850 bin dolara, Şeker Ahmet Paşa’nın bir tablosu da 300 bin dolara satılmıştı.
Marmaris’te bir okul yararına yapılan mezat ise Kenan Evren tarafından 250 milyon liradan açıldı ve her artıran, aradaki farkı ödeyerek bağışta bulundu.
Müzayedeyi düzenleyen Maçka Mezat’ın sahibi Ahmet Utku, o günlerde etkinliği şu sözlerle anlatıyordu: “Her artıran aradaki farkı ödeyerek bağışta bulundu. Örneğin müzayedenin son bölümünde Çarmıklı ailesi 85 milyar lira verirken daha sonra fiyatı arttıran ENKA 100 milyar verdi ve yalnızca aradaki fark olan 15 milyarı ödedi. En son fiyat veren de Ali Şen ve Ali Balkaner’di.” Daha sonra gazetelere, Ali Balkaner’in tabloyu Süleyman Demirel’i hediye ettiği yansıdı.
Savcılık: ‘Bir daha yapmayacak!’
1998’de ise Kültür Bakanlığı Resim ve Heykel Müzesi’nin, Evren’in “Begonvilli Duvar” adlı tablosuna 300 milyar lira verdiği ortaya çıktı.
1998’de Fikret Otyam, 1976’da çektiği “Sigara İçen İhtiyar” adlı fotoğrafını resme dönüştüren Evren hakkında, 1 liralık sembolik dava açtı. Evren yaptığı tabloyu işadamı Halis Toprak’a 2001’de 1 milyar 300 milyon liraya satmıştı. Evren hakkında Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından 3 aydan 1 yıla kadar hapis istemiyle dava açıldı. 2001’de sonuçlanan davada Evren 1 liralık tazminata mahkûm edilirken hapis istemi ise mahkeme tarafından Evren’le ilgili “bir daha yapmayacağı kanaati oluştuğu” gerekçesiyle reddedildi.
2002’de beşinci kişisel sergisini Antik Palace Hünkar Salonu’nda açan Evren, oyuncu Hande Ataizi ve buz pateni yıldızı Katarina Witt’in erotik nitelikli resimlerinin yer aldığı iki resme, sergisinde yer verdi. Evren, Witt’in resmi için 2.5 milyar lira, Hande Ataizi’nin resmi için ise 10 milyar lira istedi.
2002’de beşinci kişisel sergisini Antik Palace Hünkar Salonu’nda açan Evren, oyuncu Hande Ataizi ve buz pateni yıldızı Katarina Witt’in erotik nitelikli resimlerinin yer aldığı iki resme, sergisinde yer verdi. Evren, Witt’in resmi için 2.5 milyar lira, Hande Ataizi’nin resmi için ise 10 milyar lira istedi.
Aksanat’a karşı ‘Atsanat’ hareketi!
Öte yandan, kimi sanatçılar ise, bu sergiye tepkilerini ortaya koyarak eleştirmen ve küratör Beral Madra’nın kurucusu olduğu BM Çağdaş Sanat Merkezi’nde, Eskiyapan’ın satın aldığı tablodaki at figüründen yola çıkarak “Atsanat” adıyla bir sergi düzenledi. Fikir öncülüğünü Komet’in yaptığı sergide Komet’in yanı sıra Murat Morova, Nazan Azeri, Arzu Başaran, Bala Arıduru, Erkan Özdilek, Figen Altıntaşbaş, Hülya Botasun, Gonca Sezer, Emre Zeytinoğlu, Müşerref Zeytinoğlu, Berna Erkin, Elvan Alpay, Can Maden, Hüseyin Özinal, Teoman Madra, Hale Tenger, Mevlut Akyıldız, Su Yücel, İnci Eviner, Gülsün Karamustafa, Birol Kutadgu, Zafer Mintaş gibi 30’u aşkın sanatçı, yaptıkları işlerle Evren’in sanat dışı tecrübe ve kararlarını protesto etti.
MSGSÜ: Darbeci tablosu yapmayız
2012’de, Atatürk, İnönü ve Bayar gibi devlet adamlarının portresini yapan Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi’yle (MSGSÜ) eski cumhurbaşkanlarının portresini usta ressamlara yaptırmak üzere görüşüldü. Atatürk’ten, dönemin Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’e kadar görev yapmış cumhurbaşkanlarının tablolarıyla ilgili, üniversitenin senatosundan ortak görüş olarak “Darbe yaparak cumhurbaşkanlığına gelen bir ismin portresini yapmayız” cevabı verildi.
Rektör Prof. Dr. Yalçın Karayağız da, “Darbe Türkiye için yüz karasıdır” dedi. Yine 2012’de dönemin Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay, Evren’in 1998’de Devlet Resim Heykel ve Müzesi’ne bağışladığı “Bodrum Evleri” ve “Urla Evleri” adlı tablolarının, “sanat eseri niteliği bulunmadığı gerekçesiyle” envanterden düşürüldüğünü açıkladı.
Envanter çalışmaları sırasında Evren’in tablolarını da inceleyen kurul, müze yönetimine sergide teşhir edilmemesi tavsiyesinde bulunmuştu. Tüm bu bilgiler ise, bize ister istemez hemen herkesin kaynağını oldukça iyi tanıdığı şu ‘Ata’sözünü hatırlattı: “Efendiler; hepiniz milletvekili olabilirsiniz; bakan olabilirsiniz; dahası, Cumhurbaşkanı olabilirsiniz. Ama sanatçı olamazsınız.”
