Tanrı'nın Sevgili Kulu Mozart'ın Ölümüne Neden Olduğu Söylenen Salieri Kompleksi Nedir?
Hiç birini ölümüne kıskandınız mı? Peki, birini kıskandığınız için öldürmeyi düşündünüz mü? Tanrı'nın sevgili kulu olarak kabul edilen Mozart'ın ölümüyle ilgili çeşitli iddiaları daha önce duydunuz mu? Kendisi hakkında 'Böyle bir yetenek 100 yıl boyunca bir daha gelmez.'' denilen Mozart şüphesiz dünyaya bir armağan. Bestelediği 600'den fazla eserin birçoğu senfoni, konçerto, oda, koro ve opera müziğinin zirve noktası olarak kabul ediliyor. Tabii mehter marşından esinlenerek bestelediği ''Turkish March''dan bahsetmesek olmaz. Avrupa’nın en iyi bestecisi Mozart 35 yaşında hayatını kaybetti. Bu erken ölümle ilgili şüpheler ve soru işaretleri ise günümüzde hala tartışma konusu olmaya devam ediyor. Mozart'ın ölümünden Antonio Salieri sorumlu tutuluyor. Salieri'nin Mozart'ı zehirlediği iddia ediliyor. Hatta bu olay tiyatro oyunlarına, filmlere kadar konu oldu. Tabii bu olay dünyaya yeni bir terim kazandırmayı ihmal etmedi. ''Salieri Kompleksi''. Nedir bu ''Salieri Kompleksi'' ? Gelin hep birlikte bakalım.
Salieri kompleksiyle ilk kez Amadeus oyunuyla karşılaşmış olsak da Alexander Pushkin'in Mozart ve Salieri oyunu Amadeus oyununun esin kaynağı olmuş.
Salieri kompleksi terimi ile ilk kez Peter Shaffer’ın 1979 yılında yazdığı “Amadeus” adlı oyunda karşılaştık.
Tabii bir de Milos Forman’ın 1984 yılında yönettiği aynı isimli filmi unutmamak lazım. Film o kadar beğenildi ki birçok Oscar ve Altın Küre ödülü kazandı.
Filmde ne oluyor kısaca bahsedelim. Ünlü saray bestecisi Antonio Salieri'nin Amadeus Mozart'ın müzikal dehasına olan kıskançlığı anlatılıyor. Hatta kıskançlığını “Tanrım; madem bana Mozart’ın yeteneğini vermedin; bari onu anlayacak zekâyı da vermeseydin.” sözü ile ifade ediyor.
Film boyunca Salieri kendisini Tanrı'ya adamasına rağmen bütün yeteneğin Mozart'a verilmesine büyük bir kin ve kıskançlık duyuyor. Bu yeteneği Mozart'ın hak etmediğini düşünüyor. İşte bu kıskançlık ''Salieri Kompleksi' terimini doğuruyor.
Salieri filmdeki intihar sahnesinde şu sözleri söyler: “Mozart, katilini affet, itiraf ediyorum seni öldürdüm. Evet, seni öldürdüm. Beni affet!”
Filmde ve oyunda da anlatıldığı üzere Salieri, Mozart'ın yeteneğini o kadar kıskanmış ki bu kıskançlık birini öldürecek seviyeye ulaşmış.
Açıkça belirtilmese de Salieri'nin Mozart'ı zehirleyerek öldürdüğü düşünülüyor.
Peki kim bu Antonio Salieri? Mozart'ı gerçekten o mu öldürdü? Antonio Salieri, 1750-1825 yılları arasında yaşamış klasik müzik bestecisi, orkestra şefi ve müzik öğretmenidir.
Salieri, Bethoven, Schubert, Lizst, Franz gibi ünlü bestecilerin müzik hocalığını yapmıştır. Aynı zamanda Viyana sarayında orkestra şefliği görevini de üstlenmiştir.
Peki bu iddialar doğru mu? Gerçekte yaşananların filmin tam aksi şekilde olduğu söyleniyor. Hatta Salieri'nin öğrencisi Anselm Hüttenbrenner Salieri'nin Mozart ile ilgili düşünceleri hakkında şunları söylemiş:
''Salieri, kendisini gölgede bırakan Mozart'a hiç kin gütmedi, o Mozart'dan her zaman olağanüstü bir saygıyla bahsederdi. Ancak Mozart'a dair zayıf bir nokta gördüğünde öğrencileri ile paylaşmaktan geri kalmazdı. Misal Salieri ile yalnız kaldığım günlerden birinde, bana Titus hikayesinin ilk bölüm finalini Mozart'ın tamamen yanlış yorumladığını aktarmıştı. Roma ateşler altında kalarak yanıyordu, tüm halk ayaklanmıştı; ama müzik zerre öfkeli ve kargaşalı değildi; çünkü Mozart dehşeti ve korkuyu ifade eden yavaş ve ciddi bir tempo seçmişti.''
Salieri kendisi hakkında çıkan ''Salieri Mozart'ı zehirledi.'' dedikodularından sonra dönemin ünlü bestecilerinden Gioacchino Rossini'nin bu konu üzerinden yaptığı şakaya alınarak "Zehirleyici birine mi benziyorum. " cevabını vermiş.
Salieri, hem bu iddialar hem tek oğlunu hem de eşini art arda kaybetmesi üzerine psikolojik bir bunalım yaşayıp intihar girişiminde bulunmuş. Ölüm döşeğinde onu ziyarete giden dönemin ünlü bestekarlarından da olan öğrencisi Ignaz Moscheles'a şu sözleri söylemiş:
'Onurlu bir adam olarak bu saçma raporda yer alan hiçbir şeyin gerçek olmadığını size temin ederim. Biliyorsun... Mozart, onu zehirlendiğim söyleniyor; hayır asla, bu kötülük, saf kötülük... Sevgili Moscheles, lütfen, Ölüm döşeğinde olan yaşlı Salieri'nin sana söylediklerini tüm dünyaya anlat...'
20. yüzyılın en önemli klasik batı müziği eleştirmeni ve müzikologu Harold C. Schonberg bu konu hakkında:
''Mozart'ın ölümünden sonra, Salieri'nin onu zehirlediğine dair tuhaf söylentiler yayıldı. Ama bu saçma iddianın hiçbir kanıtı yoktur; ama zavallı Salieri'nin zihnine işledi ve ölüm döşeğindeyken sürekli masum olduğunu tekrarladı.''
Ayrıca ülkemizde Selçuk Yöntem'in Salieri'yi, Okan Bayülgen'in ise Mozart'ı canlandırdığı ''Amadeus'' oyunu sergilenmeye devam ediyor.
Sevilen rapçi Ezhel de ''Allah'ından Bul'' adlı parçasında bu olaya ufacık değinmiş. ''İki kişiden fazla yok dostum. Hepinizde Salieri Kompleksi''
Bunlar da ilgini çekebilir. 😊
Wolfgang A. Mozart Kimdir? Mozart'ın Hayatı, Ölümü ve Eserleri...
Mozart ve Antonio Salieri'nin Bestesi Bulundu
Yorum Yazın
Bu tiyatroya gittim, abi sanat bu kadar pahalı olmamalı ya, gerçi ne saçmalıyorum yurdum patlıcanınin kilosu olmuş 26 TL, tiyatro bileti mi ucuz olacak?