Kötü Giden Ekonomi Deneyi: Dövizde Karaborsa ve Enflasyonda Yükselişle Arjantin Dikkat Çekti
Arjantin, ekonomi deneylerinin sürekli bozulduğu bir ülke olurken, 2000'li yılların başında yaşanan krizin sonrası yeniden sıkıntıda. Geçen hafta açıklanan enflasyonu 3 hanede devam ederken, ülkeden gelen faiz ya da döviz haberleri özellikle Türkiye'den bakınca hiç de sevimli gözükmüyor. Son günlerde Kapalıçarşı başlığında tartıştığımız, çoklu kur ya da faiz haberleri Arjantin'in yabancı olmadığı bir durum. Gelin, Arjantin'deki ekonomi deneyine ve çoklu kur sistemine yakından bakalım.
Ramazan Bayramı'nın ilk gününü geçirip, piyasalar kapalı olduğundan ilgili olanlar dışında izlenmezken, bir haber düştü piyasa ekranlarına; Arjantin Merkez Bankası(BCRA), enflasyonun beklentilerin üzerine çıkmasının ardından faiz oranında 300 baz puan daha artışa gitti.
Banco Central de la República Argentina yani Arjantin Merkez Bankası BCRA açıklamasına göre, Leliq faiz oranı yüzde 78,00'den yüzde 81,00'e çıkarıldı.
BCRA, bireyler için yeni tabanı 10 milyon pesoya kadar 30 günlük mevduatlar için oranı yüzde 78,00'den yüzde 81,00'e, özel sektör mevduatlarının geri kalanı için oranı yüzde 69,50'den yüzde 72,50'ye yükseltti.
Banka, Mart ayı toplantısında da faizi aynı seviyede artırmıştı.
Arjantin'de Mart ayında enflasyon, tarihinin en büyük kuraklığı ve eğitim öğretim döneminin başlamasının da etkisiyle, piyasa beklentilerini aşarak son 20 yılın en yüksek aylık artışına ulaştı.
Tüketici fiyatları Mart ayında bir önceki aya göre yüzde 7,7 arttı. Piyasa beklentisi artışın yüzde 7,1 olacağı yönündeydi. Fiyatlarda geçen yılın aynı ayına göre artış oranı yüzde 104,3'e ulaştı.
BCRA anketinde enflasyonun bu yıl yüzde 110'a çıkacağı tahmin edilirken, JPMorgan yüzde 130'a ulaşabileceği yönünde görüş belirtti.
Arjantin'de geçen ay da durum vahimdi.
Enflasyonla Büyümek Zor Değil: Ekonominin Kitabını Arjantin Yazdı!
CNBC'de Greg Iacurci'nin Arjantin deneyimleri bize bu faiz artırım kararına yönelik bir tablo çizerken, Kapalıçarşı'da farklılaşan döviz kurlarına yönelik de bir miktar canımızı sıkmış olabilir.
Iacurci, geçen ay yayımladığı gözlemlerinde Arjantin seyahatinde deneyimlediği 'çoklu döviz kuru'nu anlatıyor. Birden fazla döviz kuruna sahip olmayı 'bir para biriminin değeri üzerinde anlaşamamak' olarak yorumlarken, 2022'de ülkede 30 yılın en yüksek seviyesi olan yüzde 95'e çıkan enflasyonla Arjantin yeniden hiperenflasyon bölgesine geri dönüyor.
Bu da Arjantinlilerin parasının 1 yılda yaklaşık yarısını kaybetmesi anlamına geliyor ve 'pesoda tutulan tasarruflar azalıyor.' Arjantinliler de tasarrufları için ABD dolarını tercih ediyor.
Hükümet, bankalardan ayda 200 dolardan fazla ABD doları alımını kısıtlarken, fazlasını isteyenler için karaborsada 'mavi dolar' döviz kuru oluşuyor.
"Mavi dolar", İspanyolca "mağara" anlamına gelen "cueva"larda alınıp satılıyor. "Herkesin bildiği sırlar" da olarak nitelenen "cueva"lara davet için sokakta İspanyolca "değişim" anlamına gelen "cambio" diye bağıran kişiler de bulunuyor.
Capital Economics'ten kıdemli piyasa ekonomisti ve FX uzmanı Jonathan Petersen, döviz kurlarının Arjantinliler arasında bir arz ve talep hikayesi olduğunu söylüyor. 'Birden fazla döviz kurunun olmasını parasal kargaşanın belirtisi' olarak değerlendiriyor.
Cueva'lar teknik olarak yasa dışı olsa da, hükümet görmezden geliyor gibi görünüyor. Arjantin'in ulusal borcunun büyük bölümü ABD doları cinsinden ve basit bir ifadeyle hükümetin borcunu ödeyebilmek için sürekli bir dolar akışına ihtiyacı var.
Ekonomistler, Arjantinlilerin bankalara ve finans kurumlarına güvenmediğini söylerken, hükümetin krizler sırasında mevduatlara el koyduğu tarihin çok uzak olmadığı biliniyor. 1982, 1989 ve 2001 deneyimlerinde hükümet mevduatlara ya el koyuyor ya da erişimi kısıtlıyor.
Arjantinliler nakit para ya da "yastık altı" saklama seviyor. İlgi çekici olan saklama yöntemlerinde bazı düşük gelirli Arjantinliler maaş çeklerinin bir kısmını "bir palet tuğla" satın almak için kullanıyor. "daha iyi bir servet deposu olan evi" tuğla tuğla inşa edebiliyorlar.
Arjantin'de döviz kurlarındaki farklılıklar, güvensizlikler gibi nedenlerle 'cash is king' yani 'nakit kraldır.'
Turistler için bir de yasal olan BCRA'nın Kasım ayında çıkardığı 'Dolar MEP' yani “Yabancı turist doları” kredi kartı işlemleri için geçerli oluyor.
Mart ayı başında resmi dolar kuru 200 peso, cueva'lar yaklaşık iki katı ve Dólar MEP 376 Arjantin Pesosu'ndan işlem görüyordu.
Arjantinlilerin karaborsayı kullanmasına yönelik değerlendirme bir ekonomik döngü oluyor ve Iacurci 'acımasız ironi' diyor. Ülkedeki zor durum, pesoları dolara çevirmek için karaborsaya yönelmelerine neden olurken, aynı zamanda hiperenflasyonu da tetikliyor.
Arjantin'deki son durumu inceleyen uzmanlar,
Kronik enflasyona dikkat çekiyor.
Yakın geçmişe yönelik "@e507"nin değerlendirmesi,
Bir miktar "deja vu" hissettiriyor.
2019 yılında paylaştığı bu görsele atıfta bulunarak söylenen şu sözler de dikkat çekiyor: "Bu kurlardan düşük olanları ihracatçılar, yüksek olanları ise ithalatçılar ve tüketiciler kullanıyor. #Arbitraj yapan tek kurum devlet yani :) Amacı malum: dış borç ödeyemiyorlar ve ciddi kaynak lazım. "Dış güçler" lehçesinde -import compression- ile sonuçlanacak yine..."
Güncel durumdaki paylaşıma yapılan yorumlar daha da ilginç oluyor.
Akıllara bir korku ve soru işareti yerleşirken,
Arjantin'in ünlü first lady'si Eva Peron'a ithaf edilen "Benim İçin Ağlama Arjantin" şarkısı ironik bir hal alıyor.
Adeta bir kara delik,
Zaman-mekan bükülmesi yaşanıyor.
Sizin bu deneyde ve benzerliklerde yorumlarınız nedir?
Bu içerikler de ilginizi çekebilir.
Enflasyonu Bizden Yüksek Ama Arjantin'in 3 Dünya Kupası Var!
Bankaların Karlarına ve Risklerine Dikkat Çeken Açıklamalar Geldi
Yorum Yazın