Her Konuda Fikir Sahibi Olup Ortamlarda Söz Geçirmenizi Sağlayacak En Temel Bilgiler
Her konuda söyleyecek bir şeyleriniz olsun istiyorsanız -haliyle- çok şey bilmeniz gerekiyor. Ama bilmek istemek her zaman yeterli değildir. Bunun için çaba epey sarf etmelisiniz.
Yine de, ne kadar hevesli olunursa olsun bir türlü doğru noktayı bulmak mümkün olmayabilir. En başlıca konularda uzman olmak için o konuda nerelere bakılması gerektiğini birinden duymak iyidir. Ekşi Sözlük yazarı telaki de bu konuda faydalı bir entry kaleme almış.
İşte o 'her şeyi bilmeye dair' giriş bileti:
1. Genel perspektif
Dünya görüşünüz, siyasi ideolojiniz, dini inancınız ne olursa olsun, mutlaka 'ötekini', ve 'karşı görüşü' okuyun, dinleyin. Sözcü, Cumhuriyet mi okuyorsunuz, gidin Milliyet, Akit, Taraf, Yeni Şafak, Zaman da okuyun. Ondan bir şey öğrenmeye bakın. Türkçesi nedir bilmiyorum ama 'apologetic' olmayın, yani inandığınız ve savunduğunuz şeyi sanki 'tutunacak son dalınızmışçasına' körü körüne ve her şartta savunmayın. Her okuduğunuz makale veya araştırmayı kendi ideoloji veya inancınıza yontmayın. Bir veya en fazla iki alanda uzmanlaşın; ama diğer alanlarla alakalı da asgari bir şeyler bilin. Fakat uzmanlaşmayı çok ciddiye almanız gerekir. Spor, sanat veya siyaset... Her ne ile iştigal ediyorsanız edin, mutlaka 12 bin saatten az olmamak üzere o konuyu çalışın, antrenman yapın, derinleşin. Her şeyi komplo teorilerine bağlamayın; ama saf da olmayın.
2. Yabancı dil
Bir doğu (Çince, Rusça veya Arapça), bir de batı dili öğrenin (İngilizce bilmeyenler için İngilizce; bilenler içinse, sosyal bilimler için hayati derecede önem taşıyan ve AB'nin iki resmi dilinden biri olan Fransızca ile Latin Amerika'nın Brezilya hariç tamamını anlamanıza yardımcı olacak (ki ABD'de yaşayan 51 milyon Hispanik'i saymıyorum) İspanyolca). 'sağlam' öğrenmek isteyenlere internette her türlü görsel ve yazılı kaynak, çoğunluğu bedava veya cüzi bir paraya mevcut. Bilhassa İngilizce'ye hakim olmadan aşağıdaki yazacaklarıma Türkçe'de sadece sınırlı bir şekilde ulaşabilirsiniz.
3. Sosyal bilimler
Sosyoloji'nin temel teorilerini ve ilk dönem teorisyenlerini bilmek çok önemli. Sosyologlar, kendi aralarında en iyi kitapları seçmişler. Weber (webır yerine 'veybır' diye okursanız sosyoloji'den anladığınızı düşüneceklerdir)KarlMarx, Emile Durkheim, Herbert Spencer, August Comte başta olmak üzere Michel Foucault, Mills vb.'lerini de okumak lazım. Bunun haricinde psikoloji, antropoloji, siyaset bilimi gibi alanlarda en azından ansiklopedik düzeyde temel kavram ve kuramları araştırmanızı salık veririm. Bu bilimler içinde Sosyoloji'yi ön plana çıkarmamın en önemli sebebi, bütün bu yukarıda saydıklarımın yanında coğrafya, ekonomi ve iletişim gibi bilimleri de kapsayacak şekilde geniş bir alanla meşgul olması ve bütüncül bakabilmesidir. Ayrıca aynı olaya farklı açılardan yaklaşabilir.
4. Felsefe
Ayrı bir başlık açtım; çünkü doğuyu bile anlamak yine batı felsefesi okumaktan geçiyor. Kant, John Locke, Thomas Aquinas, Rene Descartes, Plato, Aristotle, Socrates, Sartre, Nietzsche vs. okumadan bütün bir batı medeniyetinin temellerini anlamak zorlaşır. doğudan ise Gazali ve İbn-i Sina'yı mutlaka okuyun. Sadece filozofları değil, felsefe terimlerini de öğrenmeye gayret edin. Postmodernizm, globalization, paradigm shift gibi pek çok alanda kullanılan kavramlardan başlayabilirsiniz.
5. Edebiyat
Türk Edebiyatı'nda Yaşar Kemal, Tarık Buğra, Ahmet Hamdi Tanpınar, Sabahattin Ali, Orhan Pamuk, Peyami Safa, Halit Ziya gibi yazarların seçici davranarak eserleri okunabilir. Yabancı yazarlar arasında ise yine o geniş tercih skalası içinde önceliği Rus, İngiliz, Fransız ve Amerikan klasiklerine vermenizi tavsiye ederim. Popüler kitaplardan uzak durun mümkün mertebe. Çoğu keçiboynuzu gibidir, yani çok yersiniz; ama az tat alırsınız.
6. Güzel sanatlar
Sinema, resim, müzik gibi alanlarda temel kişi ve kavramları bilin. Film noir, kübizm, ballad gibi kavram ve akımları duyduğunuzda en azından ne anlama geldiklerinin farkında olun.
7. Din
Hangi dine inanırsanız inanın Kur'an, İncil ve Tevrat meallerini mutlaka okuyun. Avrupa'da ateistlerin birçoğunun İncil bilgisi, bizim Müslümanların kur'an bilgisinin üstündedir. Kur'an'ı derinlemesine incelemek ise Arapça bilmeden pek mümkün değil. Yine de tefsir okuyabilirsiniz. Bizim Türklerden Elmalılı Hamdi Yazır'ın tefsiri (meal demiyorum) gayet iyidir. Ayrıca Kadı Beydavi, Zemezahşeri gibi alimler de var tefsirleri okunabilecek. Ayrıca, Budizm, Hinduizm, Bahailik gibi din ve inanç sistemlerinin de en azından tarihini öğrenin.
8. Spor
İngilizce biliyorsanız; Kuper, Zirin, Leitch, Lazenby, Halberstam, Benedict gibi yazarların çok güzel kitapları var spor kültürü, kulüpler ve taraftarlık üzerine. Bunların çok azı Türkçe'ye çevrildi maalesef.
9. Doğa bilimleri
Fizik, Kimya, Matematik, Astronomi, Geometri ve Biyoloji gibi temel bilimleri en azından 'x 101' seviyesinde bilmek size hayatınızda büyük kolaylıklar sağlayacaktır. Benim gibi bir sosyal bilimci bile olsanız, mesela kuantum fiziğinin Newton fiziğinden farkını bilmek yine size sosyal bilimlerde fayda sağlar.
10. Yabancı yayınlar
Huffington Post, Drudge Report, The New York Times gibi gazete ve internet siteleri başta olmak üzere, Time, Sports Illustrated, Economist gbi dergilere abone olmanın yollarını araştırın. Zaytung hayranı iseniz, onun atası The Onion'ı okuyun. Değişik konularda TED talks izleyin. Bunların haricinde bir sürü kültür-sanat dergisi var doyurucu içerikte (mesela the new yorker). John Stewart gibi hicvin 'kralını' yapan kişilerin programlarını izleyin.
11. Non-fiction (Kurgu olmayan kitaplar)
Yeterince fiction (kurgu) eser okumuş biri olarak non fiction'dan aldığım tat, Hitler'in almanlık'tan aldığı tadı geçmiş bulunuyor. Hangi türler bu kategoriye girer derseniz, buraya bir göz atın derim. Non-fiction okumak sizi 'direkt' bilgili kılar. Daha çok non-fiction daha çok bilgi elbette; ama seçici olun. Yorumları okumadan kitap almayın.
12. Film
Film izleyecekseniz IMDB Top 250'dekilerden başlayıp bu filmlerin eleştirilerini okuyabilirsiniz.
13. Yurtdışında yaşamak
Hayatınızın bir döneminde imkanınız varsa mutlaka yapmanız gerekendir. Bu sayede oranın sadece dilini değil, kültürünü, hayat felsefesini, siyaset kurumu başta olmak üzere pek çok kurumun bizden farklı işleyişini görürsünüz. Avrupa veya ABD öncelikle tercihiniz olabilir; ama aşırı geri bir ülke olmadıktan sonra (ki geri ülkelerde bile öğreneceklerimiz olabilir) Türkiye seviyesinde orta halli bir ülke de tercih edilebilir.
14. 'Öteki'yle yaşamak
Birini tanımak alışveriş yapmak, geziye çıkmak veya birlikte yaşamakla mümkündür derler. Mesela Müslüman, seküler, Sünni ve Türk iseniz, bir Kürt, bir tarikat veya cemaat mensubu, bir süryani, bir ülkücü, bir komünist, bir alevi, bir ateist ile bir süreliğine birlikte yaşayın veya bir geziye çıkın. Veya işte değişik kombinasyonlar, karışımlar, şakalar, komiklikler.
15. Gezi
Türkiye'deki arkeoloji ve sanat müzeleri başta olmak üzere yurtdışında Londra, Paris, Prag, Roma, Berlin, Moskova, New York, Los Angeles gibi merkezi yerlere gitmek gerekiyor. Burada gezi tarzınız ön plana çıkıyor. Mesela Uzakdoğu, Latin Amerika ve Afrika'da size bol seçenek sunar.
16. Master ve doktora yapmak
Belki de yukarıdaki çoğu maddeye en hızlı ve emin bu şekilde ulaşabilirsiniz. Bilhassa sosyal bilimlerde yapacağınız bir mastır dünyaya bakışınızı değiştirecektir. Doktora ise alanınızda uzmanlaşmanıza yardımcı olacaktır. Batıda, bilhassa ABD'de uzmanlaşma öyle seviyeye geldi ki, mesela bir gazeteci var Nixon uzmanı. Nixon'ın bütün ses kayıtlarını dinlemiş, analiz etmiş. yatıyor kalkıyor Nixon'ı araştırıyor. uzmanlaşma artık, Politika, Demokrat/Cumhuriyetçi parti veya 20. yüzyıl gibi geniş alanlardan ziyade, 'Kennedy döneminin dış politika perspektifi', 'Reagan hükümetinin vergi politikası' gibi 'suyunun suyu' alanlarda derinlemesine gerçekleşiyor.
17. Kişisel gelişim
bu isimdeki kurslara gitmek yerine, doğrudan sizi geliştirecek, size beceri kazandıracak, mesela, public speaking (topluluk karşısında konuşma), etkili sunum yapma teknikleri, fotoğrafçılık vs. gibi kurslara gidin.
18. Sevin!
İnsanları sevmeden bir şey öğrenmek pek mümkün değil. Sizden farklı düşünen kişi düşmanınız değil, sizin için bir öğrenme ve tecrübe fırsatıdır. Sevgisiz ne düşünce olur, ne derinlik, ne perspektif. Sevgisiz felsefe de eksik kalır din de.
Aklıma geldikçe önemli bulduğum noktaları eklemeyi düşünüyorum. Dağınık olduysa kusura bakmayın; ama öğrenilecek çok şey var, hayat ise bir o kadar kısa.
Yorum Yazın