Bu İş Çocuk Oyuncağı Değil: Yoksulluk Döngüsü ve Suriyeli Çalışan Çocuklar

Türkiye’de uzun zamandır süregelen çocuk işçiliği sorunu, 1.420.000 Suriyeli çocuğun savaşın yarattığı krizden kaçıp ülkemize sığınmasıyla giderek büyüyor. Çocuk işçiliğinin en kötü biçimlerinden biri olan mevsimlik gezici tarımda sayıları 400.000’i bulan çocuk işçilere Suriyeli çocukların da eklenmesiyle sektörde çalışan çocuk sayısının hızla arttığını gözlemleniyor... 

Sokaklar, atölyeler, sanayi vb. alanlarda çalışan sığınmacı çocukların her türlü şiddet ve ihmale açık olduğu basına sık sık yansıyan haberlerle de görünür hale geldi. Bugün her birey bilinçli ya da bilinçsiz, edindiği tüketim alışkanlıklarıyla bu sorunun devamlılığına katkıda bulunuyor. Çocuk işçilerin sayısı ise mağduriyetlerle perçinlenerek artıyor. 

Çocuk işçiliği sorununa kalıcı çözümler üretmeli, nesillerin kaybolmasını önlemeliyiz.

Çünkü Bu İş Çocuk Oyuncağı Değil!

Tüm bu bilgilerin ışığında İstanbul, Urfa ve Hatay'da yapılan saha araştırmaları sonucu şu verilere ulaşıldı:

• Ailelerin %26,6’sında çalışan ve bu sebeple eğitim hakkına erişemeyen en az bir çocuk var.

• Veriler, eğitim hakkına erişemeyen çocukların yarısının tekstil atölyelerinde, diğer yarısının ise sanayi ve servis sektörlerinde çalıştığını gösteriyor. 

• Çocukların %20,3’ü eğitim masraflarını karşılayamadıkları için okula gidemiyor. 

• Eğitim hakkına erişemeyen çocuklar iş hayatına erken yaşta dahil oluyor ve süren yoksulluğun temeltaşları haline geliyor.

• Ailelerin %15’inde en az bir çocuk işçi bulunuyor. 

• Okula gidemeyen çocukların %15’i çalıştığı için eğitim hakkına erişemiyor. 

• Çalışan çocukların %11’i iş yerinde fiziksel şiddet ve istismara maruz kalıyor. %33’ü gündelik duygusal istismar görüyor. 

• Çalışan çocukların yaş ortalaması 14.

• Çocukların %49’u çalıştığı için eğitim hakkına erişemiyor. 

• Ailelerin %48’ini sadece çocuklar geçindiriyor.

• Ailelerin %24’ünde en az bir çocuk çalışıyor. 

• Çalışan çocukların yaş ortalaması 15.

• Yetişkinler için istihdam olanaklarının azlığı. 

• Eve gelir sağlayan başka aile bireyinin olmaması. 

• Eve gelir sağlayan yetişkinlerin gelirinin yeterli olmaması. 

• Giderlerini karşılayacak bir yetişkinin olmaması. 

• Kayıt dışı ekonomi ve sosyal güvenlik yoksunluğu

• Eğitim hakkına erişememek ve yoksulluk döngüsünden çıkamamak. 

• Fiziksel ve psikolojik gelişiminin yavaşlaması. 

• İşe bağlı fiziksel zarar/sakatlık. 

• İstismar, suiistimal ve ihmal. 

• Hijyenik olmayan koşullarda yaşam. 

• Aile/arkadaş/dinlence için vakit bulamamak. 

• Oyun hakkından mahrum bırakmak.

2015 yılında en az 102 sığınmacı çocuk ölümle sonuçlanan yaşam hakkı ihlâline maruz kalırken; 11’i sığınmacı olmak üzere en az 76 çocuk iş cinayetlerinde yaşamını kaybetti.

• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı beş pilot ilde yaptığı sadece 2.194 çalışan çocuk tespit etti. 795 Suriyeli aileye yönelik rehberlik ve bilinçlendirme çalışmaları düzenledi.

• 2013 yılında 23.504 iş teftişi yapıldı. Teftişler sonucu sadece 49 işletmeye asgari yaş altı işçi çalıştırma sebebiyle ceza kesildi.

• 2015'te ise ceza kesilen işletme sayısı 27'ye düştü.

• TÜİK rakamlarına göre çocuk işçilerin sayısı 1.000.000. Peki hepimizin gündelik hayatta karşılaştığı çalışan çocuklar, denetim gözünde nerede?

• Çocuk işçi çalıştırmanın cezası birey başı yalnızca 1.560 TL iken çocukların bu işletmelere bir yılda kazandırdığı gelir bilinmiyor.

• Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi (14 Eylül 1990) 

• ILO 138 numaralı Asgari Yaş Sözleşmesi (23 Ocak 1998) 

• ILO 182 numaralı Kötü Şartlardaki Çocuk İşçiliğinin Yasaklanması ve Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Acil Önlemler Sözleşmesi (25 Ocak 2001) 

• Avrupa Konseyi Çocuk Haklarının Uygulanmasına Dair Avrupa Sözleşmesi (18 Ocak 2001)

Birleşmiş Milletler'in dünya çocuklarını korumak ve yaşam koşullarını iyileştirmek amacıyla kurduğu yardım kuruluşu UNICEF'te 2012 yılından bu yana, krizin eğitim, çocuk koruma ve gençlerin katılımı, temel ihtiyaçları ve sağlık ve beslenme gibi alanlarda çocuklar üzerindeki olumsuz etkilerini en aza indirmek üzere önemli çabalar sergiledi.

İşte UNICEF'in eğitim ve sağlık-beslenme alanında yaptığı çalışmalar:

• Krizin başlangıcından bu yana 43 okul ve Geçici Eğitim Merkezi (GEM) inşa edilmiş ve 177 tanesi yenilenmiş veya yeniden donatıldı. 

• Suriyeli ve Türk olmak üzere 800.000’den fazla çocuğa okul çantası ve kırtasiye malzemesi dağıtıldı. 

• Kamp dışında ve kamplarda yaklaşık 10.800 Suriyeli gönüllü öğretmene aylık teşvikler sağlandı. 

• Okuma yazmaya destek amacıyla kamplarda 21 kütüphane kuruldu.

• Kamplarda ve kamp dışında görev yapan yaklaşık 10,000 Suriyeli gönüllü öğretmene Olağanüstü Durumlarda Sürdürülebilir Eğitim, zorlu koşulların üstesinden gelme becerileri ve psiko-sosyal destek eğitimi verildi. 

• Okul öncesi eğitim kurumlarına ve tüm kamplardaki çocuk dostu mekânlara 50 erken dönem çocuk gelişimi (EÇG) seti sağlandı.. 

• Ülkedeki 211 okulda ve GEM’de bulunan 33.300 çocuğa 370 eğlence-dinlenme setleri dağıtıldı.

• Eğitim sisteminin Suriyeli çocukların ihtiyaçlarına daha iyi yanıt verecek şekilde güçlendirilmesini için 9 İl Eylem Planının (İEP) uygulanmasında Milli Eğitim Bakanlığı’na teknik destek sağlanmıştır. 10 yeni il için geliştirilmektedir. 

• Suriyeli öğrencilerin Türkçe, İngilizce ve Arapça olarak, derslerindeki notlarını ve okula devam durumlarını izlemek ve mezuniyet belgelerini düzenlemek için Yabancı Öğrenci Bilgi İşletim Sistemine (YÖBİS) teknik ve finansal destek sağlandı.

• Suriye’de 2013 yılında baş gösteren çocuk felci salgınının ardından 1 milyonun üzerinde Suriyeli ve Türk çocuğa çocuk felci ve kızamık aşısı yapıldı.

• Sağlık Bakanlığı tarafından 2015 Mayıs-Haziran döneminde gerçekleştirilen iki turluk çocuk felci eliminasyon kampanyaları sırasında 1,3 milyondan fazla Suriyeli ve Türk çocuk aşılandı.

• 2.200’den fazla çocuğa beslenme taranması yapılmıştır. Bu çocuklardan 45’inde orta düzeyde akut malnütrisyon tespit edilmiş ve çocuklar tedavi programı kapsamına alındı. Mikronütriyen yetersizliği olan 750 çocuğa vitamin mikronütriyen tozu (VMP) verilmiş, yaklaşık 2.450 çocukla hamile ve emziren kadına yüksek enerji bisküvileri sağlandı.    

• Kamplarda ve kamp dışında yaşayan Suriyeli çocuklara 1,6 milyon paket HEB sağlandı.

Kaynak: Hayata Destek, UNICEF