Polonya Sinemasından Mutlaka Görmeniz Gereken Başyapıt Niteliğindeki 20 Yapım
Avrupa sinemasının en kendine özgü örneklerinden bazılarını veren Polonya sinemasından birbirinden özgün 20 filmi sizin için derledik. İyi okumalar!
1. Córki dancingu (2015)
Varşova'da bir kabareye bir çift denizkızı kızkardeşi kabul edilir. Aynı zamanda vampir olan denizkızı kız kardeşlerden biri insanlarda sevgiyi ararken, diğeri kentin insanlarını yemek istemektedir.
Agnieszka Smoczynska'nın yönettiği ve Robert Bolesto'nun yazdığı filmin başrollerinde Marta Mazurek, Michalina Olszanska ve Kinga Preis yer alıyor.
2. Katyn (2007)
1939'da Polonya'nın yetenekli erkekleri, mühendisler, mimarlar, öğretmenler, sanatçılar gibi toplumun yetişmiş kademesini temsil eden aydınları, emekçileri cepheye yollanır. Savaşta zeka ve el becerisi gerektirecek pozisyonlarda görev almayı beklerken, uçsuz bucaksız gibi görünen Katin Ormanı'nda aç ve çaresiz kalırlar. Ama kendilerini bekleyen esas felaket düşman ile yapılan savaştan da acımasızdır... İkinci Dünya Savaşı sırasında, Polonya'nın Rusya sınırında Katin Ormanı'nda yaşanan büyük katliamı, mühendis bir askerin kişisel hikayesi üzerinden ele alan filmim yönetmenliğini Polonyalı usta sinemacı Andrzej Wajda üstleniyor.
3. Sala samobójców. Hejter (2020)
Hukuk öğrencisi olan Tomasz Giemza, kalbini genç bir kız olan Gabi’ye kaptırır. Gabi’nin dikkatini çekmeye çalışan Tomasz, aynı zamanda ailesinin saygısını kazanmak için de çabalar. Bu sırada Tomasz, popüler olan ancak ahlaki açıdan şüpheli yöntemlerle çalışan bir PR ajansında iş bulur. Bu sayede Gabi’yi etkilemeyi umut eden genç adam, kısa sürede işinde oldukça başarılı olduğunu kanıtlar. Sosyal medya karalama taktiklerinin karanlık dünyasında başarıyı yakalayan Tomasz, bir süre sonra işin olumsuz sonuçlarıyla yüzleşmek zorunda kalır.
4. Ucieczka z kina 'Wolnosc' (1990)
Woody Allen’ın Kahire’nin Mor Gülü adlı filminin 1980’lerin sonunda komünist rejimin sona ermekte olduğu Polonya’ya uyarlanması olan bu film, taşralı bir film eleştirmeninin ve onun isyankâr bir grup oyuncuyla mücadelesinin hikayesini anlatıyor. “Özgürlük” sinemasında Gün Ağarırken adlı filmin gösterimi sırasında perdedeki oyuncular greve gidiyor, rollerini bırakıyor ve özgürlük istiyorlar, seyircilerden taleplerde bulunuyorlar. Sansür memuru durumu kontrol altına alamayınca üst düzey parti yetkilileri çağırılıyor. Bu film, yapıldığı on yıldaki en özgün Polonya filmlerinden biri; hem baskıcı bir dönemin sonu hakkında şiirsel bir hiciv, hem de insanlığa dair evrensel bir masal.
5. In Darkness (2011)
Kimsenin kimseye güvenmediği, fakirlerin kendilerinden daha fakirlerden çalarak yaşam mücadelesi verdiği Nazi işgali altındaki Polonya kenti Lvov'da, lağım işçiliği ve küçük çapta hırsızlıklar ile ailesine bakmaya çalışan Leopold Socha'nın hikayesi Karanlıkta Kalanlar.
Getto'nun basılması sonucu lağıma sığınmaktan başka çareleri olmayan bir grup Yahudi'yi ücret karşılığı saklamayı kabul eden Socha, içinden çıkılması güç bir riske girmektedir. 14 ay boyunca hayatta kalma mücadelesi veren insanlar ve onları saklamak ile ele vermek arasında gidip gelen Socha'nın yaşam mücadelelerini anlatan Karanlıkta Kalanlar, Agnieszka Holland'ın Oscar adayı olan filmi.
6. Na srebrnym globie (1988)
Polonyalı usta yönetmen Andrzej Zulawski’nin yasaklanan ve yıllar boyu tamamlanamayan filmi, yeni bir medeniyet kurmak için dünyayı terk eden bir grup astronotun hikâyesini anlatıyor. Jerzy Zulawski'nin kitabından Andrzej Zulawski tarafından senaryoya uyarlanan ilginç bilim-kurgunun başrollerinde ise Andrzej Seweryn, Jerzy Trela, Iwona Bielska, Grazyna Dylag ve Waldemar Kownacki yer alıyor.
7. Ida (2013)
1960'lı yılların Polonya'sında geçen hikaye, inanç ve din kavramlarını tutkuyla keşfeden ve kendini Tanrı'ya adayarak rahibe olmaya karar veren Anna'nın hikayesini ele alıyor. Genç kadın, yıllardır hazırlığını yaptığı rahibelik yemini etmeye çok az bir süre kala ailesiyle ilgili büyük bir sırra vakıf olur. Polonya'daki Nazı İstilası sırasında tüm ailesini kaybeden Anna, parçaları birleştirip yıllardır kurduğu hayalin sona erişine tanık olur. İnandığı ve savaştığı değerler bilmediği geçmişinin ortaya çıkmasıyla değişime uğradığında, Anna kendini büyük bir boşluğun tam ortasında bulur.
8. Noce i dnie (1975)
1976 yılında düzenlenen Oscar ödüllerinde En İyi Yabancı Film dalında aday gösterilen film, Niechic ailesinin yıllara yayılan hüzünlü ve epik hikayesini konu ediniyor.
9. Czlowiek z zelaza (1981)
Mermer Adam'ın devamı niteliğindeki Demir Adam'da Mateusz Birkut'un oğlu Maciek Tomcyk'in (Jerzy Radziwiłowicz) hikayesi ön plana alınıyor. Gdańsk Tersanesi'nde kaynakçı olarak çalışan Tomczyk'in 1980 tersane grevlerinde ön saflarda yer alması üzerine, gizli servisler tarafından radyo editörü Winkel (Marian Opania), Tomczyk'le ilgili itibar zedeleyici bir haber yapmakla görevlendirilir. Ancak Tomczyk'i tanıyan insanlarla yaptığı görüşmeler, Winkel'in konuyla ilgili fikirlerini değiştirecektir.
10. Nóz w wodzie (1962)
Polonya’nın çıkardığı en büyük yönetmenlerden biri olan Roman Polanski’nin filmografisindeki Polonya yapımı tek film olan Knife in the Water, bir tekne gezisine çıkmak üzere yola çıkan bir çift ve davet ettikleri gizemli yabancıdan oluşan bir üçlü arasında oluşan gerilimli ortamı merkezine alıyor. İki erkek ve bir kadın arasında meydana gelen bu cinsel tansiyonu yüksek atmosfer, bir ucu karakterler arasındaki sınıfsal çatışmalara diğer ucu ise yüksek egoların savaş alanına dönen güç gösterilerine varan bir skalada kendine has bu üç karakterin nabzını tutuyor.
Gösterildiği sene En İyi Yabancı Film dalında Oscar adaylığı bulunan filmin, Roman Polanski’nin istikrarlı kariyerinde çok özel bir yerde konumlandığı aşikâr.
11. Sanatorium pod Klepsydra (1973)
Hayranları arasında David Lynch, Francis Ford Coppola ve Quay kardeşler gibi isimler bulunan Polonyalı yönetmen Wojciech Has hâlâ şiddetle keşfedilmeyi bekleyen usta bir yönetmen. Yönetmenin 1973 yapımı fantastik ve gerçeküstü sinemanın nadide örneklerinden biri sayılan filmi S’anatorium pod klepsydra / The Hourglass Sanatorium’ bölüm kapsamında izleyiciyle buluşacak yapıtlardan. Zamanında Polonya’dan yurtdışına çıkarılması yasaklanan The Hourglass Sanatorium, gizlice gönderilen kopyasıyla 1973’te Cannes’da gösterildi ve Jüri Özel Ödülü kazandı. 2000’lerde kopyası Martin Scorsese sayesinde restore edilen filmle ilgili olarak Variety’nin efsane eleştirmeni Derek Elley, “Akıllara durgunluk veren bir çalışma, Mahler’in bütün senfonilerinin bir araya toplanmasının sinematografik muadili” diyor. Film, babasını ziyaret etmek üzere sanatoryuma giden bir adamın oda oda gezerken karşılaştığı tuhaf karakterleri, gerçeklikle hayal dünyasını birleştiren anıları, hezeyanları, Polonya’nın geçmişinden imgeler ve sıra dışı müzik bandıyla benzersiz bir sinemasal deneyim sunuyor.
12. Zimna wojna (2018)
Soğuk Savaş, birbirinden tamamen farklı farklı karakterlere sahip bir kadın ve bir erkek arasındaki tutkulu ama imkansız bir aşkın öyküsünü anlatıyor. Zula ve Wiktor birbirinden tamamen farklı karakterlere sahip olan iki aşıktır. Her ne kadar birbirleriyle anlaşamayacak tipler olsalar da kader onların yollarını ayrılmayacak şekilde birbirine bağlar. Soğuk Savaş sırasında Polonya’dan Berlin’e, Yugoslavya’dan Paris’in gece kulüplerine uzanan filmde, siyasi görüş, karakter ve kaderin cilvesiyle savrulan Zula ve Wiktor’un tutkulu aşkı ele alınıyor. Romantik dram filmi Soğuk Savaş'ın yönetmenliğini Ida, Aşk Yazım ve Gizemli Kadın filmlerinin yönetmeni Pawel Pawlikowski üstleniyor. Joanna Kulig, Tomasz Kot, Borys Szyc ve Agata Kulesza gibi isimleri kadrosunda bulunduran film, 2018 Cannes Film Festivali'nden En İyi Yönetmen ödülü ile döndü.
13. Potop (1974)
17. yüzyılda İsveç, Litvanya, Polonya arasındaki savaşları, barışları, ilişkileri anlatan bu tarihi drama; En İyi Yabancı Film dalında Oscar adayı olmuştu.
14. Boze Cialo (2020)
Corpus Christi, rahip olmak isteyen bir gencin yaşamına odaklanıyor. 20 yaşındaki Daniel, rahip olmayı isteyen bir gençtir. Ancak Daniel’in sabıka kaydının olması, onun rahip olmasına engel olur. Daniel, şartlı tahliye edilip, özgürlüğüne kavuşmasının ardından, küçük bir kasabada bulunan bir marangoz atölyesine çalışmaya gönderilir. Hayalinden vazgeçmeye niyeti olmayan Daniel, kasabaya rahip kıyafetleri giyip gider. Bu sırada meydana gelen bir karışıklık, Daniel’in bir anda kendisini kasabanın vaizi olarak bulmasına neden olur.
15. Popiól i diament (1958)
Yıl 1945. İkinci Dünya Savaşı'nın bitimi, Polonya. Direnişçiler arasında yer alan Maciek'e zor bir görev düşer. Szczuka'yı öldürmesi gerekmektedir. Aslında daha öncekilerin yanında bu görevin de pek bir zorluğu yoktur. Fakat Szczuka onun eski bir arkadaşıdır. Maciek, bu durumda oldukça riskli bir karar alır...
16. Czlowiek z marmuru (1977)
Woody Allen’ın Kahire’nin Mor Gülü adlı filminin 1980’lerin sonunda komünist rejimin sona ermekte olduğu Polonya’ya uyarlanması olan bu film, taşralı bir film eleştirmeninin ve onun isyankâr bir grup oyuncuyla mücadelesinin hikayesini anlatıyor. “Özgürlük” sinemasında Gün Ağarırken adlı filmin gösterimi sırasında perdedeki oyuncular greve gidiyor, rollerini bırakıyor ve özgürlük istiyorlar, seyircilerden taleplerde bulunuyorlar. Sansür memuru durumu kontrol altına alamayınca üst düzey parti yetkilileri çağırılıyor. Bu film, yapıldığı on yıldaki en özgün Polonya filmlerinden biri; hem baskıcı bir dönemin sonu hakkında şiirsel bir hiciv, hem de insanlığa dair evrensel bir masal.
17. Amator (1979)
Dünya sinemasının önemli yönetmenlerinden biri olan Krzysztof Kieslowski’nin vizöründen Moskova Uluslararası Film Festivali Büyük Ödülü ve Fibresci’ye layık görülen “Amatör” adlı film ekrana geliyor. Yapımda Jerzy Stuhr ve Tadeusz Huk rol alıyor.
Sıradan bir işçi olan Filip, ilk çocuğunun doğumu öncesinde onu filme çekebilmek için bir kamera alır. Ancak bir süre sonra bu kamera hayatını değiştirir. Kendini film çekmenin büyüsüne kaptıran Filip, kısa sürede başarı ve ün kazanır, ama elindekileri de yavaş yavaş kaybetmeye başlar…
18. Krótki film o zabijaniu (1988)
Toplumdan son derece kopuk bir hayat süren Jacek, insanlarla iletişim kurmakta zorlanan bir insandır. Bir gün bindiği bir taksinin şoförünü öldürür ve yakalanarak mahkemeye çıkartılır.
Görünüşte, cinayeti tamamen sebepsiz yere işlemiştir. Lehine olabilecek de tek bir delil dahi yoktur. Avukatlık belgesini yeni kazanmış idealist avukat Piotr, bütün bu aleyhte durumlara rağmen Jacek’in savunmasını üstlenir. İdealizm mi gerçekler mi galip gelecektir? Tüm yaşananlar sonucunda, ’soğukkanlı bir şekilde idam emri veren sistemin de, sıradan katillerden bir farkı var mı?’ sorusu tüm ağırlığı ile ortada durmaktadır.
Polonya’nın ve dünya sinema tarihinin en usta sinemacılarından olan Krzysztof Kieslowski’nin en unutulmaz filmlerinden olan A Short Film About Killing, aşk üzerine olan çalışması A Short Film About Love ile arka arkaya çekildi. On Emir’den hareketle yola çıktığı on kısa filminden ('Dekalog') ikisini bu şekilde uzun metrajlı olarak filmleştiren yönetmen, bu filmi ile sadece ölümü değil, toplumsal değerleri de sorguluyor.
19. Krótki film o milosci (1988)
Tomek, hayatını postanede çalışarak kazanan genç bir posta memurudur. Oldukça sıradan ve sade yansıyan hayatının derinliklerinde ise oldukça girdaplı ve takıntılı bir ruh durumu vardır. Karşı binasından komşu olduğu Magda'ya derin ve takıntılı bir aşk besleyen Tomek, kadının hayatına dair her şeyi en ince detayına kadar bilmektedir. Bir gün Magda'ya ilan-ı aşk eder ancak alacağı cevap onu oldukça üzecektir.
Kieslowski'nin kısa filmografisinin en önemli noktalarından biri olan Aşk Üzerine Kısa Bir Film yönetmenin derin aşk tanımlamasına dikkat çekiyor.
20. Dekalog (1989-1990)
Polonya sinemasının en ünlü yönetmenlerinden olan Kieslowski'nin önemli yapıtlarından olan Dekalog, Musevi inancındaki ilk 10 Emir'e tekabül eden, 10 orta metrajlı filmin bir araya gelmesiyle oluşmuş muazzam bir çalışmadır. Tanrı katından gelen ve amacı toplumun temel düzen pratiklerini kurmak olan 10 Emri Kieslowski, 55 dakikalık 10 ayrı filmde, farklı insan öyküleriyle ele alır. Dini anlatımın her hangi bir şekilde su yüzüne çıkmadan arka planda, alt metin olarak kaldığı filmler, 20yy.'daki bireyin ve bireyselleşmenin, kişisel ahlâk çıtasında geldiği noktayı irdeler.
Kieslowski daha sonra bu filmlerden ikisine ilave çekimler yaparak (yine listemizde yer alan) 'Aşk Üzerine Kısa Bir Film' ve 'Öldürmek Üzerine Kısa Bir Film' adlı iki uzun metraja daha imza atmıştır.
Yorum Yazın