Mısır'da Duvar Resimleri Nasıl Gelenek Oldu?

Hüsnü Mübarek’in devrilmesinin üzerinden üç yıl geçmesine rağmen Kahire sokakları Mısır devrimini hatırlatan duvar resimleriyle dolu.

Gösterilerin merkezi olan Tahrir Meydanı’nın bir kenarında, bir zamanlar Mübarek’in Ulusal Demokratik Partisinin merkezi olan yüksek bina isten kararmış boş bir halde duruyor.

Başka bir binanın duvarları ise ona tezat oluşturur gibi rengârenk boyalarıyla parıldıyor. Bu duvar resimleri, Mübarek karşıtı protestolar başladığından bu yana canlanan duvar resimleri hareketinin en iyi örneklerinden.

2001’den bu yana Kahire’de yaşayan ve Devrim Yazıları: Yeni Mısır’da Duvar Resimleri adlı kitabı yazan Mia Gröndahl “Daha önce Mısır’da duvar resimleri yoktu” diyor. “Sayıları o kadar azdı ki insanlar farkında bile değildi onların. Ama ortaya çıkmayı ve kendilerini dürüstçe ve siyasi olarak ifade etmeyi bekleyen çok sayıda ressam varmış belli ki.”

2011 başlarında gösterilerin başladığı ilk günlerde yüzlerce kişi ölmüştü. Gelişmekte olan olayların sıcağıyla bazıları öfkeyle taş savururken bazıları da fırçalarını ve sprey boyalarını alıp duvar yazıları ve duvar resimleriyle, Gröndahl’ın deyimiyle “sanat saldırısına” geçmişti.

Üç yıl önce “duvar yazıları haftası” düzenlendiğinde akıllarda kalan duvar resimlerinden biri, büyük bir tankın bisiklete binmiş ve başında simit tablası taşıyan bir çocuğu hedef alışını resmediyordu. Zaman içinde, farklı gelişmeler doğrultusunda bu resme eklemeler yapıldı, yeniden boyandı, hasara uğradı, vb.

Bu duvar resmindeki karakterlerden biri de üzgün bir pandaydı. Bir süre sonra üstü boyanan Üzgün Panda bir sembol haline geldi ve Kahire’nin farklı duvarlarında boy göstermeye başlayarak ülkenin sokak sanatına yeni bir olgu olarak girdi.

Gröndahl’a göre, “Mısırlılar duvar resimlerini çok seviyor. Bu ülkede insanların kendilerini resimle ifade etmesi eski bir gelenek. Şimdi de özgürlük mücadelesinin bir parçası haline geldi. Duvar resimleri devrimin henüz bitmediğini hatırlatıyor insanlara.”

Kitapta toplanan resimler, duvar resimleriyle ünlü İngiliz ressam Banksy’yi sönük bırakıyor. Duvar resimleri tanım itibariyle halk için, halk tarafından yapılan eserleri ifade ediyor aslında. Mısır’da bu sanat protestonun önemli bir aracı olduğunu kanıtladı.

Yeni kuşak Mısırlı duvar resimleri sanatçıları arasında uluslararası ün yapmış isimlerden biri Alaa Awad. El Uksur’da resim öğretmenliği yapıyor. Eski Mısır uygarlığından motiflere yer veren Awad’ın resimlerinin mesajı diğer çağdaşlarınınki kadar hemen göze batmıyor. Ünlü resimlerinden biri de ölen yakınları için yas tutan kadınları tasvir ediyor. Bu resim dönemini anlatıyor ama motif eski mezarlardan ödünç alınmış.

Awad Mısır uygarlığıyla gurur duyduğunu ifade ediyor. Halkın da bu kültürü hatırlaması ve tarihiyle gurur duyması için çalıştığını söylüyor. “Geçmişimizi unutursak geleceğimizi bilemeyiz,” diyor.

Gröndahl, Awad’ın duvar resimlerinin herkesin zevkine hitap etmeyebileceğini, onun mesajını hemen anlamanın kolay olmadığını söylüyor. “Oysa duvar resimlerinde ne anlatılmak istendiğini insanların hemen anlaması gerekir. Ama bir ressam olarak onun eserlerini çok ilgi çekici, etkileyici ve renkli buluyorum.”

BBC Türkçe