Karadeniz'de Yok Olmaya Direnen Kadim Bir Dil: Romeika
Ülkemizin pek çok bölgesi, diller ve kültürler açısından oldukça zengin. Ancak bu zenginlikler, zamanla yok olmaya tehlikesiyle karşı karşıya. Doğu Karadeniz'in yalnızca birkaç köyünde konuşulan, kökeni Helenceye kadar dayanan 'Romeika' da yok olma tehlikesi yaşıyor.
Ülkemizin her bölgesi birbirinden farklı, birbirinden özel kültürlere, dillere, yemeklere ev sahipliği yapıyor.
Yurdumuzun dört bir köşesinde birbirinden farklı adetlere rastlayabilir, birbirinden farklı dillerin konuşulduğunu görebilirsiniz. Karadeniz ağzı ve Ege ağzı arasındaki farklar bile ülkemizin ne denli çeşitliliklere ev sahipliği yaptığının bir göstergesi.
Ancak bu farklılarımız, değerlerimiz her geçen yıl yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalıyor.
Doğu Karadeniz Bölgesi'nde özellikle Trabzon'un Tonya, Çaykara, Dernekpazarı, Maçka, Of, Sürmene, Köprübaşı gibi ilçelerinin köylerinde konuşulan kadim bir dil var: Romeika.
Günümüzde yaklaşık 5 bin kişi tarafından konuşulduğu bilinen Romeika, esasında artık soyu tükenmiş antik Yunanistan diline oldukça yakınlık gösteriyor.
Sürmene, Rize ve Maçka bölgesinde Romeika konuşanların 15-18. yüzyıllarda Müslüman oldukları ancak ne kadarının Kafkas yerlileri, ne kadarının Türkler olduğunun bilinmediği aktarılıyor.
Romeika, 1923 Türkiye-Yunanistan nüfus mübâdelesine kadar bu bölgede yaşayan Rumlar tarafından konuşuluyor. Nüfus mübadelesinde Türkiye'de yaşayan Ortodoks Hıristiyanlar Yunanistan'a, Yunanistan'da yaşayan Müslümanlar ise Türkiye'ye geliyor.
İşin ilginç tarafı, nüfus mübadelesinde Ruma konuşan Müslümanlar ise mübadeleye dahil edilmiyor. Böylece Rumca, bölgede sınırlı kalıyor ancak varlığını sürdürüyor.
Romeikanın kökeninin Helence kadar dayandığı söyleniyor. Öyle ki Romeikanın "Sokrates ve Platon'un diline en yakın" dil olarak anılıyor.
Antik Yunanistan diline oldukça yakın bir dil olan Romeikanın kökeni ile günümüzde Yunanistan'da kullanılan modern Yunancanın kökeninin aynı olduğu belirtiliyor.
Independent Gazetesi, Romeikanın konuşulduğu Köknar köyünden Vahit Tursun'un çalışmalarını aktarıyor. Tursun, ilk ve tek Romeika-Türkçe sözlüğünün de yazarı.
Tursun, günümüzde Yunanca ile Romeika arasında büyük teknolojik farklar olduğunu ancak köylerde yaşayan kişilerin anlaşabileceğini şu sözlerle belirtiyor;
' Yeni Yunanca’nın içerdiği güncel kelimeleri Romeika içermiyor...Fakat çok iyi Rumca bilen ihtiyar bir nine, Yunanistan’da bir köye gitse ve orada başka bir nineyle karşılaşsa günlük işlerle alakalı rahatlıkla anlaşabilir.'
Romeika maalesef UNESCO’nun Tehlike Altındaki Diller Atlası'nda yer alıyor. Atlas'ta Türkiye'den tam 15 dil yer alıyor.
Romeika Türkçe sözlüğün sahibi Vahit Tursun, bir beyin rahatsızlığı geçirdiğini ve o güne kadar derlemiş olduğu sözcüklerin kaybolmasından korktuğunu anlatıyor. 'O hastalık vesile oldu aslında sözlüğün bitmesine. Çünkü 10 binden fazla kelime derlemiştim...'
Aynı şekilde Trabzon Çaykara’da, Köknar köyünde yaşayan Enver Narcı, Karadeniz bölgesinde ana dili olarak Rumca olan insan sayısının günümüzde oldukça azaldığına dikkat çekiyor.
'Bu dil, bugün sadece Trabzon ili sınırları içerisinde bulunan birbirinden kopuk farklı birkaç lokal bölgede konuşuluyor. Bu bölgeler arasında da farklılıklar ve değişen oranlarda dilde dejenerasyon var. Bir bütünlükten söz etmek aslında zor'
Romeika dili üzerine çalışmalar yapan isimlerden bir tanesi de Cambridge Üniversitesi’nden filoloji uzmanı Dr. Loanna Sitaridou.
Dr. Loanna Sitaridou, bir dili anlamak için konuşulduğu bölgede araştırma yapmak gerektiğini düşünüyor. Doğu Karadeniz'e gelen Sitaridou, burada önemli çalışmalara imza atıyor. Ayrıca Romeika dilini öğrenen Sitaridou, burada halk ile iletişime geçiyor.
Bugün bilinen diğer Yunan lehçelerinde mastar kullanımının kaybolduğunu vurgulayan araştırmacı, Romeika lehçesini de inceleme altına alıyor. Elde ettiği sonuçlarda ise Romeika'da yalnızca mastarın olmadığını, aynı zamanda Latin dilleri dışında daha önce gözlemlenmeyen mastara ait ilginç yapılar bulunduğunu belirtiyor.
Romeika dili, bazı kaynaklarda Müslüman Pontuscası olarak da geçiyor. Ancak bu dili konuşan kişiler, dillerine Romeika, Romeyka demeyi tercih ediyor.
Kaybolmaya yüz tutan Romeyka, günümüzde yürütülen projeler sayesinde ayakta tutulmaya çalışılıyor. Dilleri kayıt altına almak, dilbilimsel olarak incelemek, saha çalışmaları yürütmek oldukça büyük önem taşıyor.
Cambridge Üniversitesi'nin konuyla ilgili paylaşımı;
Keşfet ile ziyaret ettiğin tüm kategorileri tek akışta gör!
Test
Gündem
Magazin
Video
İlginizi Çekebilir
Yorum Yazın