Hem Astrofotoğrafçılığa Esin Kaynağı Olan Hem de Bir Ekosistemin Kaderini Çizen Sanatçı: Étienne Trouvelot
19. yüzyılın önde gelen gök cismi ressamlarından Étienne Léopold Trouvelot, hem gözlemleri sonucunda tüm gizemleriyle kâğıda döktüğü gök cisimlerinin resimleriyle hem de Kuzey Amerika kıtasında günümüzde hâlâ süren bir güve istilasını başlatmasıyla tarihteki az tanınan ilginç isimlerden biri olmayı başardı. Kendisini, çalışmalarını ve böceklere duyduğu ilginin talihsiz sonuçlarını merak ediyorsanız içeriğimize buyurun. 👇
Astrofotoğrafçılık, her insanın kâinatın bir parçası olmasını sağlar.
Bir bakışta Jüpiter'in baş döndürücü bulutlarına bakmak üzere uzayın derinliklerine gidebilir, saniyeler sonra Mars'ın pas rengine bürünmüş kumlarını hayal edebilir veya ay yüzeyinde seyahat edebiliriz. Bu yüzden de kıymeti pek bilinmeyen bir nimettir aslında. Öyle ki, bundan yaklaşık 150 yıl önce, gök cisimlerini yalnızca ayrıcalıklara sahip bir azınlık yetenekli sanatçıların yaratıcı ellerinden çıkma eserler aracılığıyla görebiliyordu.
Bu konudaki en yetenekli isimlerden biri de Fransız sanatçı Étienne Léopold Trouvelot idi.
1827'de Fransa'da doğan Trouvelot, taş baskı işiyle uğraşarak geçimini sağlarken III. Napolyon'un darbesinin ardından eşi Adele ile Amerika'ya kaçtı. Amerikada böcekbilimine duyduğu kısa süreli ilgi, yeni yuvası için yıkıcı sonuçlar doğurdu ve Trouvelot'un eski tutkuları olan resim ve astronomiye geri dönmesine neden oldu.
Kendisi, fotoğrafın daha yeni yeni ortaya çıktığı ve en iyi teleskopların bile çok da iyi olmadığı bir dönemde yaşadı.
Elbette böyle bir devirde mesele gözün gördüğü şeyleri kâğıda dökmek olduğunda, hiçbir şey sanatçıların kendilerine has tarzları ile meydana getirdiği eserlerin önüne geçemezdi. Hatta çalışmalarıyla ilgili olarak, 'Atmosferimizdeki en ufak bir değişikten etkilenmeye, hatta görünmez olmaya meyleden gök cisimlerinin yapısındaki ve görünümündeki hassas incelikleri yalnızca iyi eğitilmiş bir göz kavrayabilir.' demiş.
Günümüzde astronomik eserleri hâlâ insanları heyecanlandırmayı başarıyor.
Bu sanat eserleri, yalnızca çok az kişinin ilk elden görmek şansına sahip olduğu yıldızların ve gaz bulutlarının çarpıcı güzelliğini gözler önüne seriyor.
Mesela, çoğumuzun aşina olduğu ancak çok azımızın bu kadar yakından görme şerefine nail olduğu Ayımızın yüzeyini karmaşık bir şekilde haritalandırmıştı. 👇
Bir başka eserinde, en sık görülen manzaralardan olan yıldızları bir araya getirerek galaksimizi içeriden gösterecek çarpıcı ve görkemli bir görüntü oluşturmuş. 👇
Böylesine yüce bir sanatçı arkasında hem olumlu hem de olumsuz nitelendirilen bir miras bıraktı.
Astronomik bir vizyoner olarak insanların saygısını kazanan Trouvelot, ekolojik açıdan büyük bir kötülük yaparak bazı zümrelerce kötü anılmayı başardı. Bu kadar uzaktaki gök cisimlerine sağladığı perspektifle dikkat çeken bir adamın, evinin bahçesinde kıt görüşlü bir hata yapmış olması fazlasıyla ironik.
Gelelim kötü anılmasına sebep olan elim olaya…
1860'lı yıllardan önce Avrupa çingene güvesi (Lymantria dispar dispar), henüz yeni dünyaya götürülmemiş zararlı bir canlıydı. Günümüzde ise ABD'nin kuzeydoğu eyaletlerinde binlerce kilometrekarelik yeşil alanları yok ediyor, 300 kadar farklı ağaç ve bitki türüne zarar veriyor. Son 50 yılda toplamda 83 milyon dönümden fazla ormanlık alanda yaprakları tüketmiş bir türden bahsediyoruz.
Böylesine muazzam bir ekolojik tahribata neden olan bu güvenin ABD'ye girişi ise oldukça ilginç.
Trouvelot belki yeni yuvasında daha fazla litografi levhası üretmek amacıyla, belki de kişisel bir meşgale olarak boş zamanlarında ipekböceği yetiştiriyordu. Küçük bir hobi olarak başlayan bu uğraş kısa sürede büyük ölçekli bir girişme dönüştü. ABD’de iç savaş bittiğinde Trouvelot’nun sahip olduğu beş dönümlük ormanlık arazide bir milyon civarında ipekböceğine sahip olduğu iddia ediliyor.
Kurtçuklarının kuşlara yem olduğunu fark ettiğinde işleri artık geri dönüşü olmayan bir raddeye getirdi.
Daha kuvvetli ve hızlı üreyen ipekböcekleri yetiştirmenin yollarını aradı. Topraklarında çok sayıda meşe ağacı olduğundan, dikkatini ağaç yapraklarıyla beslenen ve yırtıcı hayvanların yemeyi tercih etmediği yavruları olan Avrupa güvesine çevirdi. Trouvelot'nun çingene güvesi larvalarını Amerika'ya nasıl getirdiği tam olarak bilinmiyor. 1867 dolaylarında bu güve türüyle ABD'deki evinde ve evinin bahçesinde deneyler yaptığı biliniyor.
Trouvelot'nun kendisine göre bir gün çıkan şiddetli rüzgârda güve yumurtaları evinin yanındaki ormanlık alana saçılmış.
Devletin güve istilasını sonlandırmakla görevlendirdiği bir kuşbilimcinin yaptığı incelemelere göre, Trouvelot'nun güveleri zaten arazide, bir meşe ağacının altında yuvalanmış hâldeymiş. Trouvelot hatasının farkına varmış olacak ki, 1880'li yıllarda güve istilası henüz baş göstermeden deneylerini sonlandırmış.
Tekrardan astrofotoğrafçılığa ilham veren çalışmalarına dönecek olursak, bu kez 1876'da düzenlenen uluslararası sergiye gitmeliyiz.
Bu sergide Alexander Graham Bell'in telefonundan Heinz domates ketçabına pek çok yeni teknolojik ürün, gıda ve daha nice yenilik görücüye çıktı. Bunlarla birlikte E. L. Trouvelot'nun astronomik zevklerini gözler önüne seren sanat eserleri de sergide yer aldı.
Trouvelot'nun resmetmek istediği cismin tüm ana özelliklerini yansıtmasını sağlayan çizim ve renklendirme yöntemi, basit olduğu kadar başarılıydı da.
Birkaç yıl evvel Harvard Koleji Gözlemevi'nin müdürü olan Joseph Winlock kendisinin yeteneklerini fark etmişti. 1872'de Winlock'un ekibine katılan Trouvelot, gözlemevindeki 66 santimetrelik teleskobu kullanarak gözlemlerine dayalı 7.000 civarında sanat eseri ortaya koydu.
Resimlerinden bazıları, sistemimizdeki gezegenlerin özelliklerini ve yapısını yeni yeni keşfettiğimiz bu dönemin karmaşıklığını yansıtıyor..
Görünen gezegenlerin hepsini resmetmiş. 👇
Hepimizin şahitlik ettiğini Güneş tutulması, Trouvelot'nun çalışmasında ürkütücü bir güzelliğe sahip. 👇
Bu gözlemleri esnasında keşiflere de imza atmış.
Bunlardan biri de 'örtülü' Güneş lekeleri. Kendisi bu lekelerin 'âdeta Güneş'in yüzeyindeki taneciklerin arasındaki bir sis veya perdeden görüldüğünü' belirtmiş.
Bu çalışmasında ise gözlemevinden birkaç yıl önce çizdiği Leonid meteor yağmuru görülüyor. 👇
Meteorları gökyüzünde tuhaf açılarda bükülürken resmetmiş.
Neden böyle çizdiği sorusuna bir cevap bulunmuş değil.
Gökbilimci Phil Plait çizim şekliyle ilgili olarak, 'Gök taşlarının birkaç dakikalığına görülebilen parıldayan buharlaşmış kayalarını, istasyona doğru gelen trenler olarak hayal etmiş olabilir. Gök taşları şiddetli rüzgârlar yüzünden garip şekiller almış olabilir. Tabii bu süreç zaman aldığından ön kısımlarının parlak oluşu tamamen sanatsal bir yorum da olabilir.' diyor.
Günümüzün fotoğrafçıları, eski devirlerinin sanatçılarının belirli bir sürede oluşturacağı manzaraları anında yakalıyor.
Trouvelot'nun neden ilham aldığını bilememekle birlikte, tarafsız gözlemlere bakış açısı katan şeylerin böyle küçük detaylar olduğunu söyleyebiliriz. Bilim tarihi kendisininki gibi hem ilham veren hem de ders görevi gören yaşam öyküleriyle dolu. Her şeye rağmen Étienne Léopold Trouvelot alkışı hak ediyor.
Yorum Yazın