Gerçek Kökenlerini Öğrenince Ufkunuzu Açıp Etimolojiye Aşık Olmanızı Sağlayacak Harika Kelimeler
Dünyanın dört bir yanında kullanan binlerce kelimenin nereden türediğini inceleyen bilim dalına 'etimoloji' deniyor. Twitter'daki Etimoloji sayfası hem günlük hayatımızda hâlâ kullandığımız, hem de unutulmaya yüz tutmuş birbirinden harika kelimeleri ve ardında yatan hikayeleri ile kökenleri insanlarla paylaşıyor.
Kökenleri ile ufkunuzu sonsuzluğa açacak bilgileri alabileceğiniz yeni kelimeler için buyurun! 👇
Kaynak: Etimoloji Twitter sayfası
Kökenbilim olarak da bilinen etimoloji, bir sözcüğün kökenine inerek hangi dile ait olduğunu, ne zaman ortaya çıktığını, anlam ve ses bakımından geçirdikleri dönüşümleri inceleyen bilim dalıdır.
Örneğin 'etimoloji' kelimesinin kökenine bakarsak, Fransızcada aynı anlama gelen 'étymologie' sözcüğünden Türkçeye geçmiş ve ilk kullanımı bilindiği kadarıyla 1910 yılında olmuştur. Kökeni ise Grekçe asıl, hakiki, gerçek anlamındaki έτυμον (étymon) köküne akıl, bilim, söz anlamlarındaki λόγος (lógos) ekinin eklenmesinden türetilmiştir.
Twitter'da Etimoloji isimli sayfada bazen günlük yaşamda kullandığımız, bazen de artık unutulmaya yüz tutmuş kelimelerin birbirinden ilginç kökenlerini paylaşan Erhan İdiz, kelimelere ve edebiyata gönül vermiş bir yazar.
'Sözün Başladığı Yer' isimli kitabındaki etimolojiye dair harika bilgilerini bir yandan da Twitter'da paylaşarak hepimizi aydınlatıyor İdiz.
Sayfayı buradan takip edebilirsiniz.
Geçen haftanın kelimelerine ulaşmak için buyurun;
1. İzdiham; kalabalığın bir yere üşüşmesi, yığılması demektir. Arapçadan dilimize giren kelime, zahmet ile kökteştir. Kelimenin köküne inince darlık, sancı anlamları karşılıyor bizi.
İzdiham, bir gönül sancısıdır.
2. Tuz, günümüzde yollara dökülecek kadar bol olsa da geçmişte en değerli varlıklardan biriydi.
O kadar değerliydi ki bir zamanlar işçilere ücretler tuzla ödenirdi. İngilizcedeki salary “maaş” sözcüğü, salt “tuz” kelimesinden geliyor. Bizde de pahalı şeyler için “tuzlu” denir.
3. Tahassür, yana yakıla özlemektir. Arapça haser “yanıp yakılmak” sözcüğünden gelen tahassür; kavuşmak istenen şeye duyulan derin özlemdir.
Bazen bir şehre bazen bir dosta tahassür duyulur ama en çok sevgilinin yokluğunda hissedilir.
4. Takıntı; küçük, önemsiz borç demektir. Eskiden bir şeyin önemsiz kısmı için kullanılan takıntı kelimesi zamanla, hastalık derecesinde düşkünlüğe dönüştü.
Aynı kökten;
Takı, eklenendir.
Takım, eklenenlerle oluşur.
Takıntı, eklediklerimizdir, fazlalıktır. Kurtulmak gerekir.
5. Bengisu; ölümsüzlük suyu, abıhayattır. Eski Türkçede bengi “ölümsüz, ebedi” kelimesinden geliyor. Bengisuyu tadanlar ölümsüz olur.
“Bulut bengisu yağdırsa bile, söğüt dalından meyve alamazsın. Bayağı kimseye vakit harcama, hasır kamışından şeker yiyemezsin.” der Sadi Şirazi
6. Kadın, Türkçe hatun "kraliçe, hakan eşi veya kızı" sözcüğünden evrilmiştir.
Hatun ise Soğdca aynı anlamdaki χwatēn sözcüğünden alıntıdır. Xwaten, Soğdca χwa 'kendi' ve tāw 'güç, güçlü' sözcüklerinin bileşiğidir.
Xuda (Tanrı) da aynı kökten geliyor.
7. Kedi kelimesinin kökeni muhtemelen Eski Mısırca "Kaute" kelimesinden geliyor. Bunlar da Türk halklarında kedi...
8. Zulüm, karanlık manasına gelir. Arapçadan dilimize giren kelime, Akatça sulmu “siyah” ile aynı kökten.
Zulmün fiziksel işkenceyle ilgili olduğunu düşünürüz oysa zulüm bir insanı karanlıkta bırakmaktır. Birinin mutsuzluğuna neden olmak, kalbini kırmaktır.
9. Görk; güzellik, gösteriş demek. Görklü güzel ve gösterişlidir. Unutulmuş eski sözcüklerimizdendir.
Kökü gör- kelimesine uzanan sözcük, görkem ile akraba.
10. Ayakdaş; eş, sevgili, birlikte yürünen kişidir. Eski Türkçede kullanılan sözcük yoldaş, yol arkadaşı anlamına da gelir.
Günümüzde Anadolu'nun bazı yerlerinde kullanılmaya devam ediyor.
Sizin bu hafta en sevdiğiniz kelime hangisi oldu?
Haftaya görüşmek üzere! 👋
Yorum Yazın
Kitabı aldım, bitirdim. Tavsiye ederim.