Denizlerin Neden Tuzlu Olduğunu ve Tuzlu Olmasaydı Neler Olacağını Hiç Merak Ettiniz mi?
Yaşamın olmazsa olmazı, kaynağı; su ve Dünya'nın yaklaşık %75'i sudan oluşuyor. Herkesin bildiği gibi Dünya yüzeyinin büyük bölümünü oluşturan okyanus ve denizler tuzlu. Tabii bulundukları konumlara göre denizlerin kimisinde tuz yoğunluğu daha azken kimisinde fazlalaşıyor. Peki, denizler neden tuzlu? Eğer bu sorunun cevabını merak ediyorsanız gelin, deniz tuzluluğunun nedenlerini birlikte öğrenelim.
Her bir yağmur damlasının kayaları aşındırarak yarattığı etki.
'Yağmurun deniz tuzluluğuna ne gibi katkısı olabilir?' diye düşünebilirsiniz. Sonuçta baktığımız zaman yağmur oluşumu bir su döngüsü ve bu döngüde buharlaşan su yine yere iner. Ancak bunu düşünürken kaçırdığınız bir detay var. O da gökyüzünden düşen pek çok yağmur damlasının karbondioksitle karşılaşarak asidik bir hâle bürünmesi. Bu asidik yapıyla yağmur suları kayaları aşındırır. Böylece kayaların içerisinde bulunan iyonları nehirlere ve akarsulara ulaştırır. Onlar da denizlere bu iyonları taşır. Böylelikle sodyum ve klor iyonları denize ulaşır ve deniz tuzlu su olur.
Denizlerin tuzlu olmasının bir diğer nedeni ise menfezlerde kaynayan sular.
Denizlerin derinlikleri çoğu zaman keşfedilmemiş bir dünya olarak kalıyor. Aslında o dünya içerisinde çok farklı yapılar olduğu kadar farklı döngüler de yer alıyor. Bu döngülerden bir tanesini de denizlerin derinliklerindeki menfezler yapıyor. 'Nedir ki bu menfez denilen şey?' derseniz hemen anlatalım. Menfezler için sular altındaki yarık kayalar diyebiliriz. Bu kayaların içlerinde bir sirkülasyon oluşur. Sirkülasyonda su, sürekli menfezler içerisinde hareket hâlinde bulunur. Ancak bu hareketle su aynı kalmaz. Bu kayalar Dünya'nın merkezine yakın oldukları için menfezlerin içerisine giren su kaynamaya başlar. Böylece kayalardaki mineraller çözünür ve deniz de tuzlu bir hâl alır. Yani deniz tuz yoğunluğunu arttıran olaylardan birisi de menfezlerdeki döngü olur.
Su altı volkanlarını hiç duydunuz mu? Deniz tuzluluğunu etkileyen nedenlerden birisi de onlar.
Yeryüzünde volkanik dağların olduğunu biliyoruz. Peki, keşfedilecek daha çok fazla şey bulunduran deniz altında da volkanların olduğunu biliyor muydunuz? Yeryüzünde olduğu gibi su altında da volkanlar var ve onlar da aynı şekilde ara sıra patlar. Su altında yaşanan patlamalarla birlikte kayaçlar her bir tarafa saçılır ve içerisinde bulunan pek çok mineral deniz suyuna karışır. Böylelikle deniz suyunun tuzluluk oranı artar.
Tuzun dağa dönüşmüş hâlleri olan tuz kubbelerinin denizin tuzlu olmasındaki yeri ne?
Farklı jeolojik dönemlerde oluşan ve oldukça nadir görülen tuz kubbeleri, bazı denizlerde bulunur. Mineraller açısından oldukça zengin olan bu tuz kubbeleri, akıntıların onu aşındırmasıyla denize karışır ve denizin mineral olarak zenginleşmesini de sağlar. Deniz altında bulunan bu tuz kubbelerini hayal etmek size zor geliyorsa eğer onları Van Gölü’nün dağa dönüşmüş hâli gibi düşünebilirsiniz.
Coğrafi konumlara göre değişen tuzluluk oranı.
Dünyamızı kaplayan suların %97’si tuzlu sulardan oluşuyor. Her bir su kütlesinin bulunduğu coğrafi konuma göre tuzluluk oranı değişiyor. Daha sıcak olan yerlerde buharlaşmadan kaynaklı su oranının azalmasıyla tuz oranı artış gösteriyor. Bu duruma ülkemizde Karadeniz ve Akdeniz’den örnek verebiliriz. Akdeniz Karadeniz’e göre daha sıcak olduğundan tuz oranı Karadeniz’den daha fazla.
Peki ya denizler tuzlu değil de tuzsuz olsaydı, o zaman neler olurdu?
Denizlerin tatlı sudan oluşması gerçekte pek mümkün değil. Ancak varsayımsal olarak konuşursak denizlerde tuz hiç olmasa ve her biri içme suyu gibi olsa neler olurdu dersiniz? Bunun gibi bir olayın yaşanması ekosistemi altüst edebilirdi. Aslında yaşam için en basit ama en önemli etmen, tuz bir mineral. Mineraller tüm canlı yaşamı için vazgeçilmez maddeler. Bu yüzden hayatlarımızdaki mineral eksikliği olumsuzlukları beraberinde getirirdi. Eğer denizlerdeki tuz kaynakları olmasaydı belki bu ekosisteme adapte olan canlılar olurdu ama bugün bildiğimiz şekliyle su altında bir canlı yaşamından söz edemeyebilirdik. Su pek çok olayı en temelden etkilediği için dünyanın tüm sistemi de değişirdi. Bu nedenle muhtemelen bizler için yaşanamaz bir ekosistem ortaya çıkardı.
Yorum Yazın