Cazın Zeki Müreni: Satürn’den Geldiğini Söyleyip Müziği Yeniden Tasarlayan Sun Ra'nın Özgün Dünyası ile Tanışın!
Caz dünyasının gördüğü en ilginç adam Sun Ra, bu dünyaya başka bir gözle bakıyor. Biz de sizler için onun ilginç ve yaratıcı dünyasını derledik...
1914’de dünyaya gelen Sun Ra, klasik cazdan ziyade, müziği deneysel sanatla harmanlayarak avangart caz'a farklı bir yön verdi.
Caz'ı sıkıcı bulan kesimi imrendirecek çalışmalarını ardında bırakmış büyük bir sanatçı. Avangart akımında yaratıcılığı ile ön plana çıkmış, Amerikalı saksafoncu Ornette Coleman'den sonra gelen isimlerinden.
Avantgart nedir?
Avangart (Fransızca: avant-garde), Fransızca askeri bir terim olan öncü birlik sözcüğünden gelir.
Avangart sanat; kültür, gerçeklik tanımları içindeki kabul edilmiş normları sarsıp sınırlarını değiştirmeyi amaç edinir.
Egzotik sanatçı yaptığı müziği bir bütün olarak ele alıp her detayını kendi kurguluyor. Plak kapaklarına kadar hepsi kendi elinden çıkma tasarımlar.
Sun Ra’nın plak kayıtları, kendi kurduğu plak şirketinde üretiliyordu. Bu sebeple çok yayılmıyordu. Bugün biz Sun Ra’nın albümlerini, ölümünden sonra albümlerini satın alanlar sayesinde biliyoruz.
Sahne şovlarında zaman ve mekan bütünlüğüne kadar, müziğini sunarken farklı bir evren yaratıyor. Düşüncelerini müziği ile inşa eden Sun Ra için sadece sanatçı tabiri yetersiz kalıyor.
Sun Ra aynı zamanda Afro fütürizmin öncüsü olarak kabul ediliyor. Sanatçı eserlerinde Afroamerikan hakları için mücadele verirken, müziğini aynı zamanda bir eğitim aracı olarak kullanıyor.
1960'lı yıllarda toplumun siyahilere karşı radikal duruşu Sun Ra için hayal kırıklığı oldu ve bu mücadelesinden vazgeçti. Lakin Afro Fütürist akımını eserlerinde sürdürmeye devam etti.
Afro fütürizm akımı nedir?
1993 yılında ortaya çıkan Afro Fütürizm terimi, siyahi kimliğin sanat, kültür ve politik direniş yoluyla kendilerini ifade etme yolu olan bir düşünce birliği ile ortaya çıkmıştır. Ayrımcılık gözetmeksizin tarihlerini, kültürlerini fütürist bir yolla ya da bilim kurgu temalarına yer vererek, gelecek mitleri oluşturdukları edebi eserler, müzikler gibi benzeri ürünler ortaya çıkardılar.
Bu akıma en güzel örneklerden biri de ''Black Panter'' filmi olabilir.
Sun Ra ve dostları 1950 yılında “Space Trio “adında küçük bir grup olarak başladılar. Fakat bu grup 1955 yılında 'Arkestra' adını alarak, oldukça büyüdü.
Tarzının kaynağını merak edenleri yanıtlamıştı: 1055 yılında Sun Ra görev olarak Satürn'den geldiğini söylüyordu.
Uzay ve gezegenlere ayrı bir ilgi duyan sanatçının yaptığı müzik, kurguladığı sahneler hatta kıyafet seçimleri kozmik felsefe düşünceleri ile şekilleniyor
Yaratıcılığı arşa çıkaran Ra, synthesizer kullanarak klasik caz'ın tınılarını değiştirerek, farklı sesleri bir araya getirip müziğini oluşturuyor.
Onun yarattığı bu türe “free jazz” deniyor. Müzik sadece melodi ve armoniden ibaret değildir düşüncesi, bestelerinin temelini oluşturuyor.
Akademiye de el attı. 1971’de Berkeley Üniversitesi‘nde “The Black Man In the Cosmos” adlı bir ders verdi. Dersleri yarı ders, yarı konser tarzında yürüttü.
Durmadı, 1974 yapımı “Space Is The Place” San Francisco'da çekilen uzun metrajlı bir filmde yer aldı. Aynı zamanda bu filmin müzikleri de Sun Ra'ya ait.
1970 yılında çıktığı Avrupa turnesi ile ünü Avrupa'ya yayıldı. 1971 yılında Mısır'a giderek, hayalini kurduğu yerde, piramitlerin önünde müziğini yaptı.
Peki bu yaratıcı sanatçının ismi nereden geliyor?
Kozmik felsefe öğretilerinin etkisiyle ismini “Le SONY R” olarak değiştirme kararı aldı ve “R” harfinin özel gücü bulunduğuna inandığı için isminin sonuna R harfini ilave etti. (“Sony”, güneş merkezli anlamına geliyordu, “Ra” ise Mısır güneş tanrısıydı.) Sony Ra olan ismi daha sonra Sun Ra olarak değişti ve müzik dünyası onu bu şekilde tanıdı.
15 Nisan 1990’da İstiklal Caddesi, göreceği en ilginç olaylardan birini yaşadı.
Dünya turnesi ile Türkiye'ye gelen Sun Ra'nın konseri için İstiklal Caddesi kapatılıyor. Bir kamyonun arkasında Taksim-Tünel arasında turlayarak konser veriyor. Bu sıra dışı konser çok fazla insanı bir araya topluyor. 2013'te bu video YouTube'a yüklenene kadar bu efsane olay uzun yıllar kayıptı.
Değeri sonradan anlaşılan sanatçılarımızdan, Sun Ra'nın emeğini saygıyla anıyoruz...
Caz dünyası tarafından yargılanan tarzı, ölümünden sonra eserlerine duyulan ilgiyle birlikte ve tek tek analiz edildi.
Yorum Yazın