Türkiye'nin 'Erken Seçim' Tarihi: Kim Kazandı Kim Kaybetti?

Son bir ayda kan gölüne dönen Türkiye’de siyaset kurumu rotayı 'koalisyondan erken seçime' çevirince vatandaşlara tekrar sandık yolu gözüktü. Cumhurbaşkanı'ndan hükümet kurma görevi alan Davutoğlu, CHP ve MHP ile gerçekleştirdiği koalisyon görüşmelerinden olumlu bir sonuç alamamış ve görevi Erdoğan'a iade etmişti. Hükümeti kurmak için 45 günlük süre de bugün doluyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın, Meclis Başkanı İsmet Yılmaz'a danışarak seçimlerin yenilenmesine karar vermesi bekleniyor. Bir sürpriz yaşanmazsa Türkiye, tarihinde 7'nci kez erken seçime gidecek.

Gökçe Aytulu'un Hürriyet'te yer alan haberine göre, siyasi tarihimizde daha evvel 6 kez denenen erken seçimler, seçime giden birinci partinin oy kaybetmesiyle sonuçlanmış. Bu ilginç istatistiğin detayları aşağıda:

Türkiye’nin ilk erken seçimi, siyasi tarihimizin en tartışmalı dönemlerinden biri. Demokrat Parti’nin isteğiyle seçimler normal tarihinden bir yıl önceye alındı. Fakat zor bir seçim oldu. Oy verme işlemi sürerken devlet radyosundan DP’nin kazandığının ilan edilmesiyle CHP’liler teyakkuza geçti. Sandık hilesi iddiaları günlerce bitmedi. Birçok yerde oylar tekrar sayıldı. Sonuçta, 1960 darbesinden önce DP’nin kazandığı son seçim oldu. Ama bir önceki seçime (1954) göre oy oranı yüzde 10 düşmüştü.

27 Ekim 1957 - Toplam: 610 sandalye

 DP: 424 sandalye, %47,9

 CHP: 178 sandalye, %41,1

 CMP: 4 sandalye, %7,1

 HP: 4 sandalye, %3,8

Erken seçim 80’lerin sonu ve 90’lar boyunca hayatımızın değişmez parçası oldu. 12 Eylül darbesinden sonra 1983’te yapılan seçimlerde Turgut Özal’ın ANAP’ı yüzde 45,1’lik oy oranıyla iktidar olmuştu. 1987’deki siyasi yasakların kalkmasına ilişkin anayasa referandumunda Özal, ‘Hayır’ kampanyasının başını çekiyordu. Muhalefet partileri ise ‘Evet’te birleşmişlerdi. ‘Evet’ kararı çıktı. Özal, sonuçlar açıklanır açıklanmaz erken seçim kararı aldı. İktidarını korumayı başarsa da 9 puan kaybetti.

29 Kasım 1987 - Toplam: 450 sandalye

 ANAP: 292 sandalye, %36,3

 SHP: 99 sandalye, %24,7

 DYP: 59 sandalye, %19,1

 DSP: 0 sandalye, %8,5

Turgut Özal’ın Cumhurbaşkanı olmasının ardından ANAP’ta liderlik sorunu çıktı. Yıldırım Akbulut’un ardından Mesut Yılmaz Genel Başkan olunca taze kan olarak erken seçime gitme kararı aldı. Muhalefet partileri buna karşı çıktı. Ancak normalden bir yıl önce yapılan seçimlerde ANAP iktidardan düştü, Demirel’in DYP’si birinci parti olarak çıktı. Seçim sonrası DYP-SHP koalisyonu kuruldu.

20 Ekim 1991 - Toplam: 450 sandalye

 DYP: 178 sandalye, %27

 ANAP: 115 sandalye, %24

 SHP: 88 sandalye, %20,8

 RP: 62 sandalye, %16,9

 DSP: 7 sandalye, %10,7

Özal’ın vefatının ardından Başbakan Demirel cumhurbaşkanı seçilince ANAP’ın iki yıl önce yaşadığı kaosu DYP yaşadı. Çiller, başbakanlık görevini alsa da DYP’de liderlik sorunu bitmemişti. Çiller, Orta Asya gezisindeyken iktidar ortağı Hikmet Çetin, Mesut Yılmaz’la erken seçim için anlaştı. DYP’li Hüsamettin Cindoruk, Çiller’in dönüşünü beklemeden partide ara seçim kararı aldı. Aralık ayındaki seçimlerde DYP bir önceki seçime göre yüzde 7,3’lük bir oy kaybı yaşadı.

24 Aralık 1995 - Toplam: 550 sandalye

 RP: 158 sandalye, %21,4

 DYP: 135 sandalye, %19,7

 ANAP: 132 sandalye, %19,2

 DSP: 76 sandalye, %14,6

 CHP: 49 sandalye, %10,7

Siyasi tarihimizde 1995-99 arası dönemi kısa süreli kaotik koalisyonlar dönemi olarak görmek mümkün. Siyasi vaziyet “Hareketler ofsayt, sözler sansasyon/bu kafayla kurulamaz koalisyon” diyen Uğur Işılak’ın şiiri kadar fenaydı. 1997’de ANAP-DSP-DTP koalisyonu kurulmuştu. CHP de dışarıdan destek veriyordu. Türkbank skandalı sonrasında CHP desteğini çekip hükümeti düşürdü. Erken seçime gidildi. DSP birinci parti çıkarken CHP Meclis’e giremedi.

18 Nisan 1999 - Toplam: 550 sandalye

 DSP: 136 sandalye, %22,2

 MHP: 129 sandalye, %18

 FP: 111 sandalye, %15,4

 ANAP: 86 sandalye, %13,2

 DYP: 85 sandalye, %12

Öcalan’ın yakalanmasıyla siyasi rüzgârı arkasına alan DSP, 1999 seçimlerinden birinci çıkınca ANAP ve MHP ile koalisyon kurdu. Ancak büyük Marmara depremi sonrasında başlayan ekonomik kriz, 2001’de siyasi krize dönüştü. Cumhurbaşkanı Sezer’le Başbakan Ecevit arasındaki anayasa fırlatma krizinden sonra erken seçime gitme kararı çıktı. Kasım 2002’deki erken seçimde Meclis’teki bütün partiler baraj altında kalırken AKP yüzde 34’le iktidar oldu. CHP Meclis’teki ikinci partiydi.

3 Kasım 2002 - Toplam: 550 sandalye

 AKP: 365 sandalye, %34,3

 CHP: 177 sandalye, %19,4

 Bağımsızlar: 8 sandalye, %1