Türkiye'nin Baraj Problemi: HDP Barajı Aşabilir mi?
1. Barajın Üstünden Zıplamak: Bağımsız Adayların Tarihçesi
Esasında normal olan seçimlere siyasi hareketlerin parti olarak girmesi. 1980 darbesinin ürünü olan anti demokratik ve son derece yüksek seçim barajı 2002 yılında Türkiye'yi farklı bir manzara ile karşı karşıya bıraktı. Son derece yüksek oranda oy almasına rağmen bir çok parti, seçim barajının yüksekliği nedeniyle TBMM'de temsil imkanından yoksun kaldı.
2007 yılında, bu durumun yarattığı sorunu çözmek için bazı yazar ve düşünürler küçük partilerin bağımsız adaylarla seçimlere girmesini önererek, bu halde bu siyasi hareketlerin TBMM'de temsil imkanına kavuşacağını ifade ettiler. Gerçekten de yapılan simulasyonlarda Demokratik Toplum Partisi ile bazı partilerin seçimlere bağımsız adaylarla girmesi halinde milletvekili çıkartabileceği gözüküyordu.
Bu şartlar altında DTP, ÖDP, EMEP ve SDP 'Bin Umut Adayları' adı altında birleşerek bağımsız adaylarla seçimlere girdiler. Türkiye çapında 1 milyon 335 bin oy alan ve 22 milletvekili çıkartan bu hareket, anti demokratik seçim barajı engelini pratikte kadük duruma düşürüyordu.
İşlevini kaybettiği tamamen gözükmesine ve anti demokratik bir oy hırsızlığı olduğu anlaşılmasına rağmen seçim barajı kaldırılmadı. 2011 yılında bu sefer BDP öncülüğünde 18 siyasal hareket birleşerek 'Emek ve Demokrasi Bloku' şemsiyesi altında bağımsız adaylarla seçimlere girdi. Blok, seçimlerde 35 milletvekili çıkarma başarısını gösterdi.
Yani seçim barajı artık bir çite dönüşmüş durumdaydı. Seçim barajı yüzünden siyasi partiler bağımsız adaylarla seçimlere girdikleri için Hazine yardımı alamıyor, adil rekabet imkanlarından yoksun kalıyor, oy oranları ile doğru orantılı milletvekili sayısına da ulaşamıyor ancak seçim barajı bu siyasi hareketlerin temsil imkanına kavuşmasına da engel olamıyordu. Barajın yarar sağladığı tek şey, seçim barajını aşarak TBMM'ye giren partilerin, diğer partilerin maddi haklarını gasp etmesi ve fazladan milletvekili çıkartmasıydı.
2011 yılından sonra başta CHP olmak üzere muhalefet partileri tarafından seçim barajının kaldırılmasına yönelik bir çok teklif TBMM'ye sunulsa da, bu tekliflerin hepsi baraj sebebiyle fazladan milletvekili çıkartan ve maddi imkanlara kavuşan AKP tarafından reddedildi.
2. HDP'nin Seçime Parti Olarak Girme Kararı: Demirtaş Etkisi
2014 yılında yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde HDP'nin adayı olan Selahattin Demirtaş yüzde 9,76 oy oranına ulaşarak HDP'nin seçimlere parti olarak girmesi halinde barajı aşabileceği yönünde güçlü bir veri ortaya çıkardı.
Ocak ayında HDP tarafından yapılan değerlendirmelerde HDP'nin bağımsız adaylarla girerek anti demokratik seçim barajını aşmaya yönelik 'palyatif' bir çözümle yetinmemesi gerektiği, baraj altında kalarak TBMM'de temsil kabiliyetini kaybetme pahasına seçime parti olarak girerek mücadele etme gerekliliği yönünde bir karar alındı. Bu karar 5 Şubat 2015 tarihinde Abdullah Öcalan tarafından desteklenirken, 6 Şubat tarihinde yapılan HDP Parti Meclisi toplantısında da perçinlendi.
HDP seçim barajını aşarken kabaca şöyle bir hesap yapıyordu:
1- HDP Türkiye partisi olma yolunda merkeze doğru ilerlemektedir. Özellikle sol, sosyalist ve diğer grupların çatı partisi olma yolundadır. Bu kesimlerden gelecek oylar HDP'nin barajı aşmasını sağlayabilir.
2- AKP'ye oy veren muhafazakar Kürt seçmen yerine CHP'ye oy veren sol, sosyal demokrat kesimlerle, alevi kesimlerin hedeflenmesi halinde buralardan HDP'ye belli bir miktar oy gelebilir.
3- HDP'nin seçimi aşması halinde AKP, seçim barajı nedeniyle sahip olduğu ekstra 40 milletvekiline sahip olamayacaktır. Bu durumda AKP 'Başkanlık Sistemini' de getiremeyecektir. Yani otoriterleşen AKP'ye karşı seçmen HDP'ye oy vermeye ikna edilebilir.
Siyaseten ortaya çıkan bu avantajlı atmosfer HDP'nin parti olarak seçimlere girme kararını kolaylaştırdı.
3. Sihirli Rakam: 1 Milyon
Peki pratikte HDP'nin barajı geçmek için neye ihtiyacı var?
Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Demirtaş HDP'nin geleneksel tabanı dışında da oy aldı. Seçime katılım oranının yüzde 78 olması nedeniyle de oy oranı yükseldi.
Türkiye'de genel seçimlere katılım oranı yüzde 85 civarında yaşanıyor. Bu halde HDP’nin barajı aşmak için Demirtaş’ın 2014 Ağustos’unda aldığı 3,6 milyon oya, en az 1 milyon oy ilave etmesi gerekiyor. Bir başka ifadeyle Demirtaş'ın Ağustos ayında kendisine oy veren seçmenin hepsini yeniden HDP'ye oy vermeye ikna etmesi ve bir yandan da oylarını yüzde 30 seviyesinde arttırması icap ediyor. Bu elbette 'imkansız' değil ancak 'çok zor' olduğu da ortada.
4. Anketler Ne Diyor?
Konda'nın son seçim anketinde kararsızlar dağıtıldıktan sonra HDP'nin oy oranı yüzde 10,6 olarak gözüküyor. (Kaynak: Taraf)
Metropoll tarafından yapılan anket çalışmasında ise HDP'nin oyu yüzde 9,8. (Kaynak: Metropoll)
Genar'ın Şubat ayı anketine göre HDP yüzde 8,9 düzeyinde gözüküyor. (Kaynak: Milliyet)
Anar anketinde ise HDP yüzde 8 olarak gözükmekte. (Kaynak: Milliyet)
Gezici tarafından yapılan son çalışmada ise HDP yüzde 7,3 düzeyinde. (Kaynak: Sözcü)
5. HDP Barajı Geçemezse Ne Olur?
HDP'nin seçimlerde asgari yüzde 8 düzeyinde oy alacağı muhakkak. Bu durumda öncelikle yüzde 8 düzeyinde bir oy alan bir siyasi partinin Meclis'te temsil kabiliyetini kaybetmesi ile Türk demokrasisi ciddi bir yara alır.
İkincisi, HDP'nin barajı geçememesi halinde yapılan simulasyonlarda AKP'nin yaklaşık 40 kadar fazladan milletvekili çıkartacağı ortaya çıkıyor. Bu durum da AKP'nin tek parti hükümeti kurmasını rahatlatır.
Üçüncüsü, Türkiye açısından HDP'nin TBMM'de temsil kabiliyetini yitirmesi, Meclis'i ve politik sistemi temsil krizinin yarattığı ardıl sorunlarla başbaşa bırakabilir. Özellikle çözüm sürecinin bu durumdan olumsuz etkileneceği herkes tarafından değerlendiriliyor.
HDP'nin barajı aşması halindeyse, AKP aldığı oy oranına göre tek parti hükümeti kurabilecek 276 milletvekili sayısına ulaşamayabilir.
Ancak kesin olan bir şey var, HDP barajı geçse de geçmese de AKP'nin anayasayı tek başına değiştirmek için gereken 367 milletvekili sayısına ulaşamayacağı anketlerde gözüküyor. Yani önümüzdeki günler bütün siyasi partiler için çok kritik. Bu seçimde her oy gerçekten Türkiye'nin kaderini belirleyecek.