Şule Arslan Yazio: Çocuk Ruhundaki Depremler ve Enkazları
2020’nin sonlarına doğru yaklaşırken bir felaketi daha geride bıraktık. Aslında geride bırakabildik mi ya da ne kadar bırakabileceğimizi sanırım zaman gösterecek.
Elif ve Ayda… İki güzel çocuk… Bizlere umudun hep var olduğunu gösterdi. Asla pes etmemeyi, mücadele etmeyi. Adeta umudun sembolü oldular minicik elleriyle, gülüşleriyle. Kurtarma ekibindekiler Ayda için “enkazdan çıkmamış gibi güzeldi ve zeytin gözleriyle telaşsız bize bakıyordu bizi bekliyordu” dediler.
Peki Elif ve Ayda gerçekten korkmamış mıydı? Travmatize oldular mı olmadılar mı? Sizce Elif ve Ayda deprem sonrası hayatlarına nasıl devam edecekler?
Travmaya maruz kalma her zaman patolojik olarak işlevsellikte belirgin bozulmaya neden olmayabilir.
Çocukların ve ergenlerin travmayı algılamaları ve travmaya tepki geliştirmelerinde yetişkinlere göre farklılıklar vardır.
Çocuk ve ergenlerde travma sonrası stres bozukluğu belirtileri travma sırasında çocuğun gelişimsel düzeyine göre değişkenlik gösterir. Şöyle düşünelim bir çocuk daha önce hiç portakal görmediyse onunla ne yapacağını bilmeyebilir. Turuncu ve yuvarlak bir cisim bu bir top mu diye düşünebilir. 0-5 yaş dönemde çocuklar felaketi, travmayı tam olarak anlamlandıramayabilir. Bu nedenle kaçınma ve duygusal hissizlik çok yoğunsa, çocuk travmadan etkilenmemiş gibi görülebilir ya da travmatik olayı yeniden yaşama belirtileri maskelenebilir.
Ayda ve Elif’te ya da travma yaşamış çoğu çocukta şimdilerde travma sonrası stres bozuklukları gözlemlenmese de beden tüm bu yaşanmış olayların kaydını tutar ve ilerleyen süreçlerde patoloji geliştirebilir; parmak emme, idrar kaçırma, yeni kazanılan gelişimsel becerilerin kaybı, uyku problemleri ve huzursuzluk gibi… Belki de hiç farkında olmadan battaniye altında yatmaktan hoşlanmayacak/reddedecek ya da tozlu ortamlarda asla kalamayacak.
Okul öncesi dönemde çocuklar travmaya karşı alt ıslatma, parmak emme, ani heyecanlanma, çığlık atma, ebeveynlerinin peşinden ayrılmama, tik ve uyku bozuklukları gibi tepkiler geliştirebilir. Belirli davranışları saplantılı bir biçimde tekrar etme ve travmanın kendisini ya da değişik yönlerini konu alan oyunları tekrar tekrar oynayabilirler.
Okul çağındaki çocuklarda benzer belirtilerin yanında saldırganlık, okul başarısında düşme, okula ve aktivitelere karşı ilgide azalma, içe kapanma kabuslar ve dikkat algı problemleri gelişebilir.
Yapılan çalışmalar travma yaşamış ailelerdeki işlevselliği ele alındığında ailede anne babanın problem çözmedeki yetkinliğinin (özellikle babanın) aile için oynadığı rolün bilhassa ilkokul çağı çocuklar için önemli olduğunu göstermektedir. Travmalarla karşılaşan çocukların bu olayla olumlu bir şekilde başa çıkabilmelerinin tek koşulu ebeveynlerin ve çevredeki önemli erişkinlerin travma ile başa çıkma becerisidir. Bu nedenle;
Travma yaşamış bir çocuğu rahatlatın ve güven vermeye çalışın, sık sık sevin okşayın.
Bir süre sizinle birlikte uyumak isterse buna izin verin ve şefkat gösterin.
Duygularını bastırmamasına dikkat edin. Deprem doğa olaydır sallandık bitti gitti bir tutum sergilemeyin. Korkacak bir durum yok bunda ağlanacak ne var gibi duyguları değersizleştirmeyin. Biz de korktuk ama şu an güvendeyiz demek daha yardımcı olacaktır. Duyguları net ifade edemeyen çocuklarda oyun hamurlarıyla oynama, resim yaptırarak duygularını daha iyi ifade etmelerine yardımcı olabilirsiniz.
Size soru sorduklarında okul çağı çocukları için merak ettikleri şeyleri açıklayın. Basit yapılandırılmış görevler sorumluluklar verin.
En içten duygularımla milletimize bir kez daha geçmiş olsun diliyorum. Hayatını kaybedenler nurlar içinde yatsın, yaralılar tez zamanda sağlığına kavuşsun. Bir daha yaşamamak dileğiyle…
Yorum Yazın
👏👏👏👏👏👏