O Gecenin Zararı: 19 Madde ile Darbe Girişimi Türkiye Ekonomisini Nasıl Etkiledi?
15 Temmuz Cuma gecesi gerçekleşen ve 200'ün üzerinde kişinin hayatını kaybettiği darbe girişiminin ardından, Türkiye ekonomisinin de çalkantı yaşamaması elbette beklenemezdi.
Türk lirasının dolar karşısında oldukça sert bir değer kaybı yaşamasına yol açan darbe girişimi sonrasında Türkiye ekonomisinde neler oldu, ülke ve dünya piyasaları bunu nasıl değerlendirdi, önümüzdeki zamanda bizleri neler beklemekte? Sizler için biraz toparlamaya çalıştık.
1. Cuma gecesi Binali Yıldırım'ın "askeri darbe kalkışması" söyleminin ardından, TL'de çok hızlı bir satış dalgası yaşandı.
Yatırımcıların hızla daha güvenli limanlara yönelmesine sebep olan darbe girişimi, hem Türkiye hem de dünya ekonomisinde bir takım sarsıntı ve çokça yorumu da beraberinde getirdi.
2. Girişimin ertesindeki 16 Temmuz günü, Türk Lirası 2008'den bu yana en sert düşüşünü gerçekleştirdi.
15 Temmuz akşam saatlerinde başlayan askeri darbe girişiminin sonrasında, Türk Lirası dolar karşısında %6'ya varan bir kayıp yaşadı.
Dolar/TL kuru 2,88 seviyesinden 3,05 seviyesine kadar yükseldikten sonra, 3,0157 seviyesine çekildi.
3. Bunun hemen arkasından, ilk açıklama TC Merkez Bankasından geldi.
Merkez Bankası darbe girişiminin ardından Pazar günü yaptığı yazılı açıklamada, bankalara gerekli likiditenin limitsiz olarak sağlanacağını, gerekirse finansal istikrarı korumaya yönelik 'tüm önlemlerin alınacağını' duyurdu.
4. Piyasaların yeniden açıldığı ilk iş gününde (18 Temmuz Pazartesi) ise, Borsa İstanbul güne %2,50 kayıpla başladı.
Saat 11.00 itibariyle ise, borsa %3,78'lik bir düşüş içerisindeydi.
5. Günün devamında TL az da olsa önemli güçlenme işaretleri gösterdiyse de, günü kötü kapattı.
Türk lirasının dolar karşısındaki değer kaybını %2 civarına sabitlendiğini düşündüğümüz öğle saatleri sonrasında BIST 100 endeksi, ilk işlem gününü %7,1 düşüşle 76 bin 957 puandan tamamladı.
6. "Cuma akşamı normalin 2,5 katı para çekildi."
Denizbank Genel Müdürü Hakan Ateş, ATM'lerden normal bir Cuma akşamına göre 2,5 kat daha fazla para çekildiğini ifade etti ve piyasada böyle oynamaların olmasının doğal olduğunu söyledi.
7. Şimdilik piyasa nispeten (olabileceği kadar) sakinlemiş görünüyor.
İçinde bulunduğumuz saat itibariyle 15 Temmuz ertesi yaşanan ani hareketlilik ve düşüş elbette daha ilk iş gününden durulmuş değil. Yine de Bloomberg'in bu görseline bakarsak, TL halen düşüşte olsa da, bir parça normale doğru seyir haline girmiş olduğunu söylemek mümkün.
8. "Dış finansman olanakları sıkılaşabilir."
'Önümüzdeki günlerde politik atmosferdeki tartışmalar nedeniyle yatırımcı algısının olumsuz etkilenebilecek olması ile, Türkiye’nin risk primi ve finansal varlıkları üzerinde bir miktar baskı görülebilir.
Orta vadede ise aşağı yönlü riskleri artırabileceğini öngörüyoruz.'
Odeabank Ekonomik Araştırma ve Stratejik Planlama Müdürü Şakir Turan
9. “Yabancıların satışı bir miktar daha devam eder."
'Türkiye’de her ay mutlaka büyük bir olay yaşanıyor. Bu yüzden yabancıların bir miktar satış yoluyla borsadan çıktıklarını görsek de kısa sürede yeniden geri döneceklerini düşünüyorum.'
Global Yatırım Finansal Strateji Müdürü Gökhan Uskuay
10. "Özellikle THY hisselerine baktığımızda önemli kayıplar yaşandı. "
'Şu anda öncelikli olan şey piyasaların sağlıklı işlemesini sağlayabilmek. Merkez Bankası piyasada yeteri likidite olması için gerekli tedbirleri aldı. Fiyat seviyelerinde de kur tarafında 3 TL’nin üzeri görüldüyse de, kısa sürede 2,90 seviyelerine doğru gerileme başladı. Ancak varlık fiyatları açısından beklediğimizin üzerinde bir gerileme oldu.'
Ziraat Yatırım Ekonomisti Bora Tamer Yılmaz
11. İş dünyasından ilk açıklama ise Koç Holding'den geldi: "Bu günleri de aşacağımıza inanıyoruz."
'Cumhuriyetimizin en temel yapı taşı demokrasidir ve demokratik bir hukuk devleti çatısı altında bir arada yaşamak milletimizin geleceğinin en önemli garantisidir. Yaşanan bu olağanüstü sürecin hızla normale dönmesi için her zamankinden daha fazla sağduyu, birlik ve beraberliğe ihtiyacımız bulunmaktadır.
Devletimiz ve halkımızla omuz omuza bu günleri de aşacağımıza olan yürekten inancımızı ifade ederken, olaylarda yaşamını yitirenlere Allah’tan rahmet, ailelerine sabır, yaralılara acil şifalar diliyoruz.'
12. Öte yandan, Bank Asya'nın faaliyetleri durduruldu ve ödemeler Şekerbank'a taşındı.
TMSF tarafından yapılan açıklamada, 'Asya Katılım Bankası AŞ'nin faaliyetlerinin 5411 sayılı Bankacılık Kanunu’nun 107’nci maddesinin ikinci fıkrası kapsamında geçici olarak durdurulmasına Fon Kurulu tarafından karar verilmiştir.' ifadelerine yer verildi.
Bunu takiben, ödemelerinin Şekerbank'tan yapılabileceği açıklandı.
13. Ortak kanı: En büyük zararı görecek olan sektör yine turizm.
Reel sektörde zaten Rusya krizi nedeniyle çok kötü bir yıl geçiren Türkiye turizmi, darbe girişimi ile yine ağır bir yumruk yedi. Tam Rusya ile yakınlaşma sonrası umutların artacağı beklenirken, 15 Temmuz sonrasında yılın ikinci yarısının da kaybedildiğini söylemek herhalde çok da yanlış olmayacak.
14. Peki dünya darbe girişiminin olası ekonomik sonuçlarını nasıl gördü?
15 Temmuz 2016, elbette dünya borsalarının ve ekonomistlerin de gözünden kaçmadı.
Biraz bakalım; kimler bu girişimi nasıl görmüş:
15. Capital Economics
Gelişen Piyasalar Baş Ekonomisti Neil Shearing, darbe kalkışmasının tetiklediği belirsizliğin, hali hazırda geniş cari açık, zayıf kur ve Suriye mülteci kriziyle sıkıntılar yaşayan ekonomide ciddi bir geri düşüşe neden olabileceğini belirtti.
16. Renaissance Capital
Aralarında Michael Harris'in de olduğu Renaissance Capital analistleri 'Türkiye'nin yılın üçüncü çeyreğine ilişkin hikayesinin sona erdiğini' belirtti.
17. Bloomberg News
Bloomberg News'a göre, önemli bir petrol koridoru olan Türkiye'de yaşanan darbe kalkışması petrol akışını da tehlikeye sokabilir. Bölgemizdeki belirsizlik, petrol fiyatlarında bir artışa neden olabilir.
18. Moody's
Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Moody's'den yapılan açıklamada ise, 'Daha önce yayımlanan raporumuzda belirttiğimiz gibi Türkiye'nin dış kırılganlıkları, siyasi dinamiklere bağlı belirsizlikleri, içerideki ve dışarıdaki jeopolitik türbülans, kredi notu açısından zorluk oluşturuyor' ifadelerine yer verildi.
19. Özetleyecek olursak, neyin nereye kadar devam edeceğini söylemek için henüz biraz erken.
Net bir öngörüde bulunmak oldukça zor; 15 Temmuz Türkiye ekonomisine neler yaptı; sanıyoruz hep beraber yaşayarak göreceğiz. Güncellenen bilgileri de sizlerle paylaşmaya devam edeceğiz.