Önce Biraz Tarih Bilmek Gerek! Sanat Eserleri Neden Bu Kadar Pahalıdır?

Sanat eserlerinin neden bu kadar pahalı olduğunu anlamak için biraz sanat tarihi bilgisi gerekmektedir. Sizlere sanat ve para ilişkisini anlatmaya çalıştık.Paranın sanatı sevdiği bir gerçektir. Sanatta parayı hep kendisine çekmiştir... Haberlerde ya da sosyal ağlarda ara ara karşımıza çıkan bir haber vardır;'Milyon Dolarlık Tablolar.'Resme baktıkça bunun nasıl bu kadar pahalı olabileceğini, aynısını yeğeninizin bile yapabileceğini düşünürsünüz (!)Ancak fiyatı milyon dolarlara tekabül etmektedir. Girişte de yazdığımız gibi sanat eserlerinin neden bu kadar pahalı olduğunu anlamak için biraz sanat tarihi bilgisi gerekmektedir.2012 yılında Polonya asıllı Amerikalı ressam Mark Rothko'nun bu eseri 86.9 milyon dolara satıldı.Genelde pahalı sanat eserlerinden bahsediliyorsa mutlaka orada Rothko adı da geçmektedir. 'Ya adam dümdüz boyamış resmen, badana gibi tuvali milyon dolara satılmış' dediğiniz resim kesinlikle bir Rothko eseridir.Peki baktığınız zaman hiçbir şey anlatmıyor dediğiniz bu eser neden bu kadar pahalıdır? İnsanlar çıldırmaya başlamış ya da para fazla mı gelmiştir?Mark Rothko soyut dışavurumcu bir ressamdır. Dışavurumculuk özetle doğanın insan ruhundaki yansımasını ele alan bir akımdır. Soyut dışavurumculuk da ise herhangi bir betimleme, bir şeyleri resmetme kaygısı yoktur. Bu akımda aşırıya kaçan bir sadelikte ruh duygulanımlarını yalnızca bir renk ve belli belirsiz şekillerle anlatabilirsiniz. Soyut Dışavurumculuğun ülkemizdeki en önemli temsilcisi ise Bedri Baykam'dır.Rothko'nun da derdine düştüğü kaygı budur. Resimlerinin karşısına geçen insanlara bir şeyler anlatmak yerine, bir şeyler hissettirmeyi amaçlamaktadır. 30 yıla yakın ciddi anlamda maddi sıkıntılar çekmiş, Yahudi olduğu için memleketinden kaçmış, ömrünün son 10 yılında ölümü saplantı haline getirmiş ve intihar ederek yaşama veda etmiştir.Öte yandan ABD'nin İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra, dünyanın lideri olma derdinin önünde bir engel bulunmaktadır; 'Kültür ve Sanat'Çok fazla göç almıştır, yoz bir kültürü olduğu düşünülmektedir. İstihbarat teşkilatı CIA'in kurulduktan sonraki ilk başarılı operasyonu ne yazık ki sanat üzerine olmuştur. Başta Rothko gibi büyük ustaları, o dönemlerde fazlasıyla desteklemiş, büyük müzayedelere, galerilere, müzelere sergiler düzenlemesini gizlice sağlamışlardır. Rothko, ABD kapitalizmine karşı bir sanatçıydı. O öldükten sonra eserlerinin bu kadar değerleneceğini tahmin etmiş midir bilemeyiz.Ancak İkinci Dünya Savaşı sonrası sanat eserleri özel bir koleksiyon konusudur. Alıcılar bir zamanlar Rothko'nun yüzüne bile bakmazken şimdi bir Rothko için ruhlarını satmaya hazırlardır şüphesiz.Bir diğer milyon dolarlık haberleri çıkan esere geçelim.Norveçli Dışavurumculuk akımının babası Munch'un Çığlık tablosu... 119 Milyon dolarlık (321 milyon Türk lirası) bir esere bakmaktasınız.(Bu eserin ne anlattığı ve dışavurumculuk akımının ne olduğunu daha önceki yazılarımda epey bahsetmiştik. Profilimden ulaşılabilir.)Güzellikten öte rahatsız edici olan bu tablo neden bu kadar pahalıdır ?Bunun nedeni yapan sanatçısıdır. Yani Edward Munch imzası taşıması, dışavurumculuğun neredeyse simgesi haline gelmesi, fiyatını astronomik yapmaktadır. Alıcılar burada eserin ne anlattığını akıllarına bile getirmemektedir.İmzası ve eserin kendisi zaten onu paha biçilemez yapmaktadır. Özellikle müzeler ünlü bir tabloyu koleksiyonlarına katarak izleyicileri kendisine daha rahat çekebilmektedir.Düşünün ki ülkemizde bir müze bu eseri satın aldı. Yerli yabancı ne kadar ziyaretçisi olacaktır bir fikriniz var mı? En kötü yanı ise eğer müzeye değilde özel koleksiyona girmişse eser geçmiş olsun. Artık bir kurum değil şahıs malıdır ve onunla istediğini yapmakta özgürdür. Büyük ustaların çoğu eserleri özel koleksiyonlarda olduğundan, istediğiniz de gidip görme şansınız yoktur.Ancak sanat izlenmek için değil midir ?Sanat eserlerinin bu kadar pahalı olmalarının nedenlerinden biri de sanatın uzun vadede kolay kolay asla zarara uğramamasıdır. Yani aldığınız bir eser zaman içerisinde daha da pahalılaşacaktır.Ve böyle olması için ille yıllar öncesinde yapılmasına gerek yoktur.Kim alıyor, neden alıyor resimleri?Durumu en basit hali ile aktarmaya çalışalım.Ülkemizde sanat eseri satın alan kitle belirlidir. Bir kısmı koleksiyoner olarak sizden bir kaç resim alır, aslında yatırım yapmaktadır. Uzun vadede sizden aldığı eserleri çok daha pahalı fiyattan satabileceğini bilmektedir. Beğendiği için alıp duvarına asan sanat severler de bulunmaktadır elbette. Ancak sanata asıl yön veren, bir anda genç sanatçıların yıldızını parlatan galeriler ve koleksiyonerlerdir. Üçten aldığını yarın beşten satacaktır.Özetle sizin isminize yatırım yapmaktadırlar. Müzayedelere giren bir eseriniz bir anda hak ettiği değerinin kat ve katlarına satılabilir. Tabii bu genç bir sanatçı için risktir. Bir anda yükselmek sert bir düşüşle sonuçlanabilmektedir.Picasso hayatı boyunca binlerce tablo yapmıştır. Gerçek anlamda üretken bir sanatçıdır.Peki Picasso'nun her bir eserini tek tek sanat eseri olarak nitelendirebilir miyiz? Bu soru bugün halen sorulmaktadır. Ve yanıtı belirsizdir.Ancak bilinen bir şey var ki eğer şu anda büyük annenizin evinde, imzalı bir Picasso varsa A4 boyutunda bile olsa, artık milyonersiniz demektir. Çünkü önemli olan şey eserin kendisinden ziyade altındaki imzadır. Eserlerin pahalı olmalarının en önemli nedenlerinden biri eserin sahibinin kim olduğudur.Sanat eserlerinin astronomik derecede pahalı olmaları sanatçılarının istediği bir şey değildir. Hiç bir sanatçı para için resim yapmamaktadır. Bundan dolayıdır ki tarihte çoğu sanatçının kıymeti öldükten sonra anlaşılabilmiştir.Günümüzde bu algı kırılmaya başlasa da, sanatçı, tuvalinin karşısında kendi kaygılarını özgün bir dille işler, izleyicisine sunar ve ardından hayatta kalmak ve üretimini devam ettirebilmek için çalışmalarını satar.Ülkemizde de henüz bilinen bir alan olmasa da Avrupa'da insanlar boş arsalara değil, sanatçılara yatırım yapmaktadırlar. Bu sayede sanatçılar daha da tanınır, dünyaya ulaşır ve tarihteki yerlerini alırlar.Bundan sonra yine pahalı tablo haberleri ile karşılaşırsanız, bu okuduklarınız aklınızda bulunur ümidi ile...Sanatla kalın..