İslam ve Doğu Dünyası Düşüşe Geçerken Batı Medeniyetinin Yükselişi Nerede Başladı?
Twitter'da @GillesDeleuze17 adlı bir kullanıcı, Batı medeniyetinin yükselişinin ne zaman ve nasıl başladığı ile ilgili bazı önemli çıkarımlar yaptı. Batı'nın 1300'lü yıllardan sonra Doğu'ya fark attığını ise bilimsel grafiklerle destekledi. Peki Batı, başlarda Doğu uygarlığı ile eşit seviyedeyken nasıl oldu da öne geçti? Gelin birlikte bakalım.
21. yüzyılda dünyaya bir baktığımızda uygarlık ve modernite açısından en büyük güç hiç kuşkusuz "Batı" dediğimiz coğrafya, anlayış, kültür ve yaşam tarzı.
Peki Doğu medeniyeti günümüzde oldukça güçten düşmüş, popüler olmayan, ekonomisi istikrarsız bir medeniyet gibi görülürken(!), "Batı" nasıl bu kadar yükseldi ve en tepeye çıktı? Bu yükseliş nerede başladı?
1000-1300 yılları arasında önemli bilim adamlarının oranına baktığımızda Avrupa ve İslam dünyası arasında çok bir fark göze batmıyor. Bu yıllarda iki medeniyette doğan bilim adamlarının oranı neredeyse eşit.
1300-1700 yılları arasına baktığımızda ise Avrupa'daki önemli bilim adamlarının oranı İslam dünyasına fark atmış durumda. O tarihlerde Avrupa'da sömürgecilik hareketleri yükselişe geçiyor.
İkinci bir neden ise Avrupa'da 1200 yılından sonra üniversite sayısının hızla artmış olması. 1200'den önce kurulan birkaç üniversite varken bu tarihten sonra giderek bu sayı artıyor.
Teknoloji ise 1300'lü yıllardan sonra hızla gelişmeye başlıyor. 1350'lerde mekanik saatlerin yaygınlaşması, 1500'lerde Gutenberg'in matbaası Avrupa ülkelerinin gelişiminde büyük faktörler. İslam dünyasına baktığımızda matbaayı ilk getiren İbrahim Müteferrika'nın kullandığı tarih 1727.
Haritadaki yeşil ve mavi yuvarlaklardan mekanik saatlerin ve matbaanın kullanım alanlarının nerelerde yoğunlaştığını görebilirsiniz.
Avrupa'da kitap basımı matbaadan önceki 6-14. yüzyıllar arasında bile yüksekken matbaadan sonra kitap üretiminde artış olduğu gözlemleniyor. Batı Avrupa'da 1500 yılında okuryazarlık oranı tahminen %10'ken 1800 yılına gelindiğinde bu oran %30'lara çıkmış durumda.
1500 yılında kıta bazında teknolojiyi en çok Avrupa benimsemiş. İkinci sırada ise Asya kıtası bulunuyor. Avrupa'da özellikle 1400 yılından itibaren bilimsel yeniliklerin sayısı artarken Çin'de bu sayı nispeten sabit kalıyor.
1000 yılında en yüksek kentleşme oranı Çin'deyken 1500'lü yıllara gelindiğinde Avrupa, kentleşme oranında Asya kıtasına fark atmış bulunuyordu.
Batı Avrupa'nın ekonomik yükselişi yaklaşık 1000 yılında başlıyor ve 1300 yılında Çin'in gelir seviyesini yakalıyor. O dönemde Ortadoğu ve Hindistan ülkeleri zaten kişi başına düşen gelirde Çin'e göre daha fakir.
Şimdi gelelim sorunun asıl cevabına. Başlangıçta Avrupa ile Asya veya Orta Doğu arasında pek bir fark yoktu ve bu fark 1300 yılından sonra nasıl açıldı?
1. Asıl neden sömürgecilik gibi gözükse de bunun aksine Batı dünyasının deniz teknolojisi alanında yükselmesi.
2. Tüfek, Mikrop ve Çelik kitabında iddia edildiği üzere iki medeniyet arasında coğrafi farklılıkların olması.
3. Gregory Clark'ın Orta Çağ'da başlayan ve gelecek nesilleri orta-üst sınıf özelliklerle ayrıştıran 'en zenginin hayatta kalması modeli'nin Avrupa'da yaygın olması.
İki uygarlık arasındaki farkın büyük olmasının nedenleri sadece bunlarla sınırlı değil tabii. Siz neler düşünüyorsunuz?
Burada yazan düşünceler ve çıkarımlar Twitter'daki @GillesDeleuze17 adlı bir hesaba ait. Batı ve Doğu medeniyetleri arasındaki farkın bu denli büyük olmasının bir sürü sebebi var. Avrupa'daki düşünce akımları, aile hayatlarını düzenleyen kurallar, hukuk normlarını iyileştirmeleri, bürokrasi ve devlet konularında yaptıkları yenilikler ve teknoloji...
Bunlar da İlgini Çekebilir
Yorum Yazın
Matbaa, demiryolları ve sanayi devrimi dönüm noktaları. Hepsine çok geç kaldık yada kaldırıldık.
Coğrafi keşifler der çokta uzatmam