Devlete Ait Toprakların Vergi Gelirlerinin Maaş Karşılığı Verilmesi: İkta Sistemi Nedir?
İkta sistemi, hükümdarın mülkü olan toprakların gelirlerinin devlet memurlarına, hizmetlerinin karşılığı olarak, maaş karşılığı verilmesidir. İslam devletlerinde ikta, mülkiyeti devlete, kullanım hakkı ise ikta sahibine ait olan toprak grubu olarak bilinir. İkta sistemi, devlete askeri ve mali alanda büyük güç kazandırmıştır.
Bu içeriğimizde ikta sistemi hakkında merak edilen bilgilere ulaşabilirsiniz.
İkta Sistemi Nedir?
İkta sistemi, hükümdarın mülkü olan toprakların gelirlerinin devlet memurlarına, hizmetlerinin karşılığı olarak, maaş karşılığı verilmesidir. İslam devletlerinde ikta, mülkiyeti devlete, kullanım hakkı ise ikta sahibine ait olan toprak grubu olarak bilinir. İkta sistemi, devlete askeri ve mali alanda büyük güç kazandırmıştır.
Bu toprakların mülkiyeti devlettedir. Devlet bu sistemde, bu topraklardan elde edecekleri gelirleri, hizmetlerinin karşılığı olarak devlet görevlilerine maaş olarak verir. Erken İslam dönemindeki hukukçuların bakış açısına göre ikta sistemi hibelerin gelişmiş biçimidir. İkta sahibi kişi vergileri alarak kendi maaşını karşılamış olur. Bir savaş halinde silahlı atlı birlikler oluşturulur ve orduya katılım sağlanır. Bu da devletin askeri alanda güç kazanmasını sağlar. Askerlerin ihtiyacı olan her şeyi ikta sahibi karşılar.
İkta sahibi, sorumlu olduğu bölgenin güvenliğini de sağlar. Bu bölgedeki tarımsal süreç de desteklenir. İkta sistemi Türk tarihinde Nizamülmülk tarafından geliştirilip uygulamaya konulmuştur. Büyük Selçuklular dönemine uzanan ikta sistemi daha sonra diğer Türk-İslam devletlerinde de uygulanmıştır. İkta sisteminin Osmanlı Devleti'nde karşılığı Tımar Sistemi'dir.
İkta Sisteminin Amaçları
İkta sistemi ile devlet görevlileri şunları amaçlamıştır:
Ülkedeki toprağa bağlı üretimi artırmak
Etkili ve sürekliliği olan bir ordu oluşturmak
Merkezi otoriteyi güçlendirmek
Mali alanda pratik bir yol izlemek
Nitekim ikta sistemi, ekonomik olarak devletlere büyük bir güç sağlamıştır.
İkta Sistemini Uygulayan Devletler
İkta sistemini uygulayan ilk Türk devleti Büyük Selçuklu'dur. İslamiyet öncesinde de Main Devleti, Sebe Devleti ve Himyeri Devleti'nde ikta sistemi uygulanmıştır. Aynı dönemlerde Sasanilerde de ikta sistemi kullanılmıştır.
İslamiyet'ten sonra ikta sistemi, Arabistan'da uygulanmıştır. İkta sistemi ilk kez Halife Hz. Ebubekir döneminde uygulanmıştır.
İkta sistemi, Osmanlı Devleti'nde de uygulanmıştır. Osmanlı Devleti'nde ismi ikta sistemi değil; tımar sistemidir.
İkta Sisteminin Sonuçları
İkta sistemi devletlere ekonomik açıdan büyük güç sağlamıştır. Ülkedeki tüm tarım arazilerinin etkin bir biçimde kullanılması ikta ile olmuştur. İkta sistemi ile ülkede sürekli üretim desteklenmiştir.
Topraklardan elde edilen gelir, devlet memurlarının maaşlarının ödenmesine yardımcı olmuştur. Maaş ve ordu harcamaları için hazineden para çıkışı azalmıştır. Aynı zamanda ikta sistemi, göçebe şekilde yaşamlarını sürdüren Türkmenlerin yerleşik yaşama geçmelerini sağlamış ve vergi gelirlerinin artmasına destek olmuştur.
İkta sistemi belli bir süre sonra istenen şekilde işletilememiştir. Usulsüzlükler nedeniyle sistem bozulmuş ve başta çok yararlı olan bu sistem işlevini yitirmeye başlamıştır.
Yorum Yazın